İş axtarışı prosesi hər bir insan üçün həyatının mühüm mərhələlərindən biridir. Müasir əmək bazarında uğur qazanmaq üçün yalnız bilik və bacarıq kifayət etmir, həm də düzgün hazırlanmış sənədlər toplusu təqdim etmək lazımdır. Azərbaycanda işə qəbul zamanı tələb olunan sənədlər və onların hazırlanması qaydaları konkret qanunvericiliyə, sahəyə və müəssisənin tələblərinə əsaslanır. Bəzi sənədlər hər bir vəzifə üçün standartdırsa, digərləri vakansiyanın spesifikasına görə dəyişə bilər. İşə qəbul üçün sənədlərin düzgün hazırlanması namizədin peşəkar yanaşmasının göstəricisidir və seçim prosesində önəmli rol oynayır.
Namizədin tərcümeyi-halı, şəxsiyyət vəsiqəsi, diplom və digər təhsil sənədləri, sağlamlıq haqqında arayış kimi əsas sənədlər istənilən iş yerində tələb oluna bilər. Eyni zamanda, bəzi sahələrdə əlavə sənədlər də önə çıxır, məsələn, hüquq, səhiyyə və ya təhlükəsizlik strukturlarında əlavə sertifikatlar, icazə və arayışlar vacib hesab olunur. Azərbaycanda işə qəbul zamanı elektron sənədlər dövriyyəsinin genişlənməsi, sənədlərin təqdim edilməsi və yoxlanılması prosesini daha da asanlaşdırıb. Lakin bununla yanaşı, sənədlərin orijinallarının və ya notarial təsdiqlənmiş surətlərinin təqdim olunması tələbi hələ də aktualdır.
Tərcümeyi-hal: İşəgötürənin İlk Təsəvvürü
Tərcümeyi-hal hər bir işə qəbul prosesində işəgötürənin namizəd haqqında ilkin təsəvvür əldə etdiyi əsas sənəddir. Azərbaycanda tərcümeyi-hal adətən A4 formatında, rəsmi və qısa şəkildə hazırlanır. Burada şəxsin təhsil pillələri, iş təcrübəsi, bacarıqları, əlavə kurslar və sertifikatları barədə ətraflı məlumat verilir.
Tərcümeyi-halın hazırlanması zamanı namizədin hər bir detallı informasiyanı düzgün və ardıcıl şəkildə qeyd etməsi vacibdir. Orfoqrafik səhvlər, ardıcıllığın pozulması və ya həqiqətə uyğun olmayan məlumatların qeyd edilməsi işəgötürənin mənfi rəy formalaşdırmasına səbəb ola bilər. Hər bir tərcümeyi-hal fərdi olmalı və konkret vakansiyanın tələblərinə uyğunlaşdırılmalıdır.
Şəxsiyyət Vəsiqəsi və Onun Əhəmiyyəti
Şəxsiyyət vəsiqəsi hər bir vətəndaşın əsas identifikasiya sənədidir. İşə qəbul zamanı işəgötürən şəxsiyyət vəsiqəsinin orijinalını və ya notarial təsdiqlənmiş surətini tələb edə bilər. Vəsiqə namizədin şəxsiyyətinin, vətəndaşlığının və qeydiyyat ünvanının dəqiq yoxlanılması üçün əsas vasitədir.
Bəzən əlavə olaraq vəsiqənin surətinin işəgötürəndə saxlanılması tələb oluna bilər. Bu, işçinin gələcək əmək münasibətləri zamanı hüquqi məsələlərin tənzimlənməsi üçün zəruri sayılır. Vəsiqədəki məlumatların dəqiqliyinə və aktuallığına xüsusi diqqət yetirilməlidir.
Təhsil Sənədləri: Diplom, Sertifikat və Attestat
İşə qəbul zamanı namizədin təhsil səviyyəsini təsdiqləyən sənədlər xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu sənədlər diplom, sertifikat, attestat və əlavə kurslara dair şəhadətnamələr ola bilər. Müəyyən vəzifələr üzrə yalnız ali təhsil diplomu, digər hallarda isə peşə və ya orta təhsil haqqında sənədlər kifayət edir.
Sertifikatlar və əlavə təlim kurslarına dair sənədlər namizədin əlavə üstünlüklərinə dəlalət edir. Əgər sənədlər xarici ölkədə əldə olunubsa, onların nostrifikasiyası və tərcüməsinin təqdim olunması tələb oluna bilər. Bütün təhsil sənədlərinin surətləri orijinala uyğun və aydın olmalıdır.
Tibbi Arayışlar və Sağlamlıq Vəziyyəti Haqqında Sənədlər
Bir çox iş yerləri işə qəbul zamanı namizəddən sağlamlıq vəziyyəti barədə arayış təqdim etməsini tələb edir. Bu, işçinin fiziki və psixoloji baxımdan işə yararlı olub-olmadığının müəyyən olunması üçün həyata keçirilir. Xüsusən, qida sənayesi, səhiyyə, uşaq müəssisələri və təhlükəsizlik sahəsində bu tələb qaçılmazdır.
Tibbi arayış adətən poliklinika və ya xüsusi tibbi müəssisə tərəfindən verilir və müəyyən müddətə qədər etibarlıdır. Bəzi hallarda işəgötürən əlavə olaraq yoluxucu xəstəliklərə dair analiz nəticələrini və ya narkoloji və psixiatriya dispanserindən arayış tələb edə bilər.
Əmək Kitabçası və Əmək Müqaviləsinin Qeydiyyatı
Əmək kitabçası uzun illər Azərbaycanda işçi təcrübəsinin, əmək stajının və əvvəlki iş yerlərinin rəsmi qeydiyyatını təmin edən sənəd olub. Hazırda bəzi müəssisələr elektron əmək kitabçasına keçsə də, bir çox hallarda hələ də fiziki əmək kitabçası tələb olunur.
İşə qəbul zamanı əmək kitabçası və ya onun elektron variantı təqdim edilir və burada namizədin əvvəlki iş yerləri, tutduğu vəzifələr, işdən çıxma səbəbləri göstərilir. Əmək müqaviləsinin qeydiyyatı isə işçinin hüquqlarının qorunmasının əsas hüquqi zəmanətidir.
Yaşayış Yeri Haqqında Arayış və Qeydiyyat Sənədləri
Bəzi müəssisələr və xüsusilə dövlət təşkilatları işə qəbul zamanı namizədin yaşayış yeri barədə arayış və qeydiyyat sənədlərini tələb edirlər. Bu, daha çox dövlət qulluğuna, təhlükəsizlik strukturlarına və müəyyən xüsusi statuslu vəzifələrə aid hallarda rast gəlinir.
Arayış adətən yerli icra hakimiyyəti və ya ASAN Xidmət mərkəzlərindən alınır. Namizədin qeydiyyatda olduğu ünvan və real yaşayış ünvanı uyğun gəlmirsə, bunu izah edən əlavə arayış da təqdim etmək lazım gələ bilər.
Əlavə Sertifikat və İcazələr
Bəzi sahələrdə işə qəbul üçün əlavə icazələr və sertifikatlar tələb oluna bilər. Məsələn, sürücülük vəsiqəsi, təhlükəsizlik sertifikatı, xüsusi texniki avadanlıqlardan istifadə icazəsi və s. Namizədin peşə bacarıqlarının və hüquqlarının rəsmi təsdiqlənməsi üçün bu tip sənədlər zəruridir.
Əlavə sertifikatlar işəgötürən tərəfindən üstünlük kimi qəbul edilir və namizədin peşəkarlıq səviyyəsinin yüksək olduğunu göstərir. Bəzi hallarda xarici ölkədə alınmış sertifikatların rəsmi tanınması tələb oluna bilər.
Cinayət Məcəlləsi və Məhkəmə Arayışı
Xüsusilə dövlət və təhlükəsizlik sektorunda, həmçinin maliyyə və uşaq müəssisələrində işləmək istəyənlər üçün məhkumluq barədə arayış tələb edilir. Bu sənəd şəxsin məhkumluq halının olub-olmamasını təsdiqləyir və işəgötürənin riskləri minimuma endirməsi üçün vacibdir.
Arayış adətən ASAN Xidmət və ya Daxili İşlər Nazirliyinin aidiyyəti qurumları tərəfindən verilir və müəyyən müddət ərzində etibarlıdır. Bəzi hallarda xarici ölkədə yaşamış namizədlərdən əlavə arayışlar tələb oluna bilər.
Sənədlərin Elektron Formatda Təqdim Edilməsi və Rəqəmsallaşma
Müasir dövrdə sənədlərin elektron şəkildə təqdim olunması sürətlə yayılır. İri şirkətlərin və dövlət orqanlarının rəsmi portal və sistemləri vasitəsilə sənədlərin qəbulu, yoxlanılması və arxivləşdirilməsi prosesləri asanlaşdırılıb. Elektron imza və rəqəmsal arxivlər sənədlərin təhlükəsizliyini və orijinallığını təmin edir.
Namizədlərin şəxsi kabinetlərində sənədlərin skan surətlərinin yüklənməsi, statusun izlənməsi və geri dönüşlərin alınması mümkündür. Bu, həm vaxt itkisinin qarşısını alır, həm də sənəd dövriyyəsində şəffaflığı artırır.
İşə Qəbul Üçün Tələb Olunan Əsas Sənədlər
| Sənədin adı | Təqdim olunma forması | Veriliş orqanı | Qeyd və tələblər |
| Tərcümeyi-hal (CV) | Yazılı və ya elektron | Namizəd | Mütləq; vakansiyaya uyğun hazırlanmalıdır |
| Şəxsiyyət vəsiqəsi | Orijinal və surəti | ASAN Xidmət, DİN | Etibarlı və aktual olmalıdır |
| Təhsil sənədləri | Orijinal və surəti | Təhsil müəssisəsi | Ali/Orta/Peşə diplomları, sertifikatlar |
| Tibbi arayış | Orijinal | Poliklinika, klinika | Müəyyən müddətə qədər etibarlıdır |
| Əmək kitabçası | Orijinal və surəti | Əvvəlki iş yeri | Elektron və ya kağız da ola bilər |
| Yaşayış yeri arayışı | Orijinal | İcra hakimiyyəti, ASAN | Dövlət qulluğu və xüsusi vəzifələr üçün tələb olunur |
| Cinayət məcəlləsi arayışı | Orijinal | ASAN Xidmət, DİN | Xüsusi sektor və vəzifələr üçün vacibdir |
| Əlavə sertifikat/arayış | Orijinal və surəti | Müvafiq qurumlar | Vakansiyanın spesifikasına görə tələb oluna bilər |
| Elektron sənədlər | Skan və PDF | Portal/Saytlar | Elektron imza tələb oluna bilər |
İşə qəbul üçün sənədlərin düzgün və tam şəkildə hazırlanması, namizədin peşəkarlığının və ciddi münasibətinin ilk göstəricisidir. Hər bir sənədin öz yeri və əhəmiyyəti var, onların hər biri işəgötürənin və namizədin hüquqi münasibətlərini tənzimləməyə xidmət edir. Elektronlaşdırma və texnologiyaların tətbiqi iş axtaranlara daha rahat və şəffaf imkanlar yaradır.
Sənədlərin vaxtında və düzgün şəkildə hazırlanması işə qəbul prosesini sürətləndirir, hüquqi problemlərin qarşısını alır və işəgötürəndə müsbət təsəvvür yaradır. Hər bir namizəd sənədlərinin aktuallığına, düzgünlüyünə və tamlığına daim nəzarət etməlidir. Vakansiyanın tələbləri ilə diqqətlə tanış olmaq, əlavə sənədlərə əvvəlcədən hazırlaşmaq vacibdir. Bu, iş axtaran şəxsin əmək bazarında daha rəqabətli və uğurlu olmasına zəmin yaradır. Sonda, peşəkar karyera yolunda ilk addımın düzgün atılması üçün sənədlər toplusu əsas meyarlardan biridir.
Ən Çox Verilən Suallar
Ən vacib sənədlərə tərcümeyi-hal (CV), şəxsiyyət vəsiqəsi, təhsil sənədləri (diplom, attestat), tibbi arayış, əmək kitabçası və bəzi hallarda yaşayış yeri arayışı daxildir. Müəyyən sahələrdə əlavə olaraq məhkumluq barədə arayış, sertifikatlar və icazələr də tələb oluna bilər.
Tərcümeyi-hal aydın, strukturlu və qısa formada yazılmalıdır. Təcrübə, təhsil, bacarıq və əlaqə məlumatları ardıcıllıqla göstərilməlidir. Orfoqrafik səhvlərdən və həqiqətə uyğun olmayan informasiyalardan çəkinmək vacibdir.
Şəxsiyyət vəsiqəsi etibarlı və aktual olmalıdır. İşəgötürən orijinal sənədi və ya notarial təsdiqlənmiş surətini tələb edə bilər. Vəsiqədəki məlumatların dəqiq və düzgün olması əsas şərtdir.
Təhsil sənədləri əksər vakansiyalar üçün əsas tələbdir. Diplom, attestat, sertifikat və əlavə kursların şəhadətnaməsi təqdim oluna bilər. Xaricdə alınmış diplomların nostrifikasiyası və tərcüməsi də tələb oluna bilər.
Tibbi arayış bəzi sahələr üçün əsas tələb sayılır. Xüsusilə səhiyyə, qida, təhlükəsizlik və uşaq müəssisələrində bu arayışın təqdim olunması zəruridir. Arayış rəsmi tibbi qurumdan alınmalı və etibarlılıq müddəti nəzərə alınmalıdır.
Bir çox müəssisədə əmək kitabçası ya kağız, ya da elektron formatda tələb olunur. Dövlət və iri özəl müəssisələrdə elektron əmək kitabçası geniş tətbiq edilir. Əmək kitabçasında əvvəlki iş yerləri və staj qeyd edilməlidir.
Yaşayış yeri arayışı əsasən dövlət qulluğu və xüsusi statuslu iş yerləri üçün vacibdir. Özəl sektorda bu sənəd yalnız xüsusi hallarda tələb oluna bilər. Arayış bəzən icra hakimiyyəti və ya ASAN Xidmətdən alınır.
Məhkumluq barədə arayış əsasən dövlət, təhlükəsizlik, maliyyə və uşaq müəssisələrində işləmək istəyənlər üçün tələb olunur. Bu sənəd şəxsin məhkumluq vəziyyətini və hüquqi riskləri göstərir. Arayış ASAN Xidmət və ya Daxili İşlər Nazirliyindən alınır.
Bəli, bir çox şirkət və dövlət orqanı sənədləri elektron şəkildə qəbul edir. Sənədlərin skan surətləri PDF və ya JPG formatında təqdim oluna bilər. Elektron imza ilə təsdiqlənmiş sənədlər daha etibarlı hesab olunur.
Əlavə sənədlər vakansiyadan asılı olaraq tələb oluna bilər. Sürücülük vəsiqəsi, xarici dil sertifikatı, ixtisas və peşə kursları haqqında sənədlər üstünlük kimi qiymətləndirilir. Hər vakansiyanın spesifik tələbləri öncədən öyrənilməlidir.
