Azərbaycan şəhərləriCəmiyyətRayonlarŞəhərlərSosial

İşğaldan Azad Olunmuş Ərazilər: Qayıdışın Tarixi, Dirçəliş, Yenidənqurma

Otuz ilə yaxın müddətdə işğal altında qalmış Azərbaycan torpaqlarının azad edilməsi ölkənin müasir tarixinə ən mühüm hadisələrdən biri kimi daxil oldu. Qarabağ və ətraf rayonların işğaldan azad olunması təkcə torpaq bütövlüyünün bərpası deyil, eyni zamanda ölkənin sosial-iqtisadi, siyasi və mədəni inkişafı üçün yeni imkanların açılması deməkdir. Müharibənin sona çatması ilə yaranan yeni reallıqlar Azərbaycan cəmiyyətində ümumi ruh yüksəkliyi yaratdı və böyük bir xalqın doğma torpaqlarına qayıdış prosesinə start verildi. Bu gün işğaldan azad olunmuş ərazilərdə aparılan bərpa, yenidənqurma və inkişaf işləri Azərbaycan dövlətinin əsas prioritetlərindən biridir və gələcək nəsillər üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.

İşğaldan azad olunan torpaqlara qayıdış təkcə siyasi və hərbi qələbə deyil, həm də Azərbaycan xalqının milli birliyinin, dözümlülüyünün və yenidən doğuluşunun simvoludur. Otuz illik həsrətdən sonra öz ata-baba yurdlarına qayıdan insanlar təkcə torpağa deyil, həm də tarixə, kimliyə və köklərinə qovuşurlar. Bu proses yalnız sadə köç deyil, eyni zamanda milli ruhun, tarixi yaddaşın və mədəni irsin bərpası, yeni həyatın başlanğıcıdır. İllər ərzində dağıdılmış şəhər və kəndlərin, infrastrukturun, sosial obyektlərin bərpası həm dövlətin, həm də xalqın əsas vəzifəsinə çevrilib.

Reklam

turkiyede tehsil

Qarabağın və ətraf rayonların işğaldan azad edilməsi regionun strateji əhəmiyyətini də artırır. Azərbaycanın dövlət suverenliyi və ərazi bütövlüyü təmin olunduqdan sonra yeni reallıqlar formalaşdı. Artıq bu ərazilər yalnız azərbaycanlıların deyil, bütün Cənubi Qafqazın sabitliyi və inkişafı üçün açar rolunu oynayır. İşğaldan azad olunan ərazilərdə aparılan bərpa və quruculuq işləri həm milli, həm də beynəlxalq səviyyədə böyük maraq doğurur.

İşğalın Sosial və İqtisadi Təsirləri: Ziyan və İtkilər

İşğal illərində Azərbaycan torpaqlarında baş verən hadisələr ölkənin demək olar ki, bütün həyat sahələrinə sarsıdıcı təsir göstərdi. Qarabağ və ətraf rayonların işğalı nəticəsində yüz minlərlə azərbaycanlı doğma yurdlarından didərgin düşdü, evlər, məktəblər, xəstəxanalar, mədəniyyət abidələri və infrastruktur tamamilə məhv edildi. Bu illər ərzində regionda həyat dayandı, kənd və şəhərlər xarabalığa çevrildi, əhalinin sosial rifahı ciddi şəkildə zərər gördü. İşğalın ən ağır nəticələrindən biri də yüz minlərlə məcburi köçkünün illərlə doğma torpağından uzaqda, çətin şəraitdə yaşamasıdır.

İqtisadi baxımdan da Azərbaycan böyük zərər çəkdi. İşğal olunmuş ərazilərdə minlərlə hektar məhsuldar torpaq, meşə sahələri, su ehtiyatları və təbii resurslar itirildi. Bu, ölkənin ümumi iqtisadi potensialına ciddi mənfi təsir göstərdi. Təkcə kənd təsərrüfatı sahəsində deyil, həm də sənaye, energetika və turizm sektorlarında da geriləmə baş verdi. Məcburi köçkünlərin yerləşdirilməsi və sosial müdafiəsi üçün dövlət tərəfindən xeyli vəsait xərcləndi. Üstəlik, işğal dövründə bu torpaqlarda qeyri-qanuni fəaliyyətlər, qeyri-qanuni məskunlaşma, təbii sərvətlərin talanması, tarixi və mədəni irsin məhv edilməsi halları geniş vüsət aldı.

Reklam

turkiyede tehsil

Sosial-psixoloji təsirlər də az deyildi. On minlərlə ailə doğma ocağından ayrı düşdü, əsir və girov götürülənlərin, həlak olanların ağrısı Azərbaycan xalqının yaddaşında dərin izlər qoydu. Bu acı təcrübə Azərbaycan cəmiyyətində milli birliyin, həmrəyliyin və vətənə bağlılığın daha da güclənməsinə səbəb oldu. İşğal illərində doğulmuş nəsil isə ata-baba yurdunu yalnız böyüklərin xatirələri və tarix dərslərindən tanıyırdı. İndi isə yeni reallıq formalaşıb – xalq öz doğma torpağına qayıdır və yenidən dirçəliş dövrü başlayır.

Azadlıqdan Sonra: Dirçəliş və Yenidənqurma Strategiyası

İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə ilk gündən etibarən bərpa və yenidənqurma işləri dövlətin prioritet istiqamətlərindən birinə çevrildi. Azərbaycan dövləti tərəfindən hazırlanmış xüsusi strategiya çərçivəsində regionun sosial-iqtisadi və infrastruktur dirçəlişi üçün irimiqyaslı layihələr həyata keçirilir. İlk növbədə, ərazilərdə təhlükəsizliyin təmin olunması, mina və partlayıcı qurğuların təmizlənməsi üzrə mühüm işlər aparılır. Bu proses dövlət, beynəlxalq təşkilatlar və xarici mütəxəssislər tərəfindən birgə həyata keçirilir.

Bərpa proqramları çərçivəsində əsas diqqət infrastrukturun – avtomobil yolları, elektrik və su xətləri, telekommunikasiya sistemləri, məktəblər, xəstəxanalar və sosial obyektlərin yenidən qurulmasına yönəlib. Hər bir şəhər və kənd üçün fərdi baş plan hazırlanır, yerli şərait və əhalinin ehtiyacları nəzərə alınır. Bir neçə il ərzində Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı, Laçın, Kəlbəcər və digər rayonlarda yeni hava limanları, avtomobil və dəmir yolları, enerji və su təminatı infrastrukturu, müasir yaşayış massivləri və sənaye parkları inşa edilib.

Sosial layihələrin icrası da paralel şəkildə aparılır. Məktəb və uşaq bağçalarının, səhiyyə müəssisələrinin tikintisi, ictimai və mədəni obyektlərin bərpası, kənd təsərrüfatının dirçəldilməsi üçün subsidiyalar və təşviq proqramları tətbiq olunur. Bütün bu tədbirlər regionun iqtisadi və sosial həyatını canlandırır, məcburi köçkünlərin qayıdışı üçün münbit şərait yaradır. Dövlətin əsas məqsədi, azad olunmuş torpaqlarda ən müasir standartlara cavab verən şəhər və kəndlərin qurulması, dayanıqlı sosial-iqtisadi inkişafın təmin olunmasıdır.

Tarixi-Mədəni İrsin Bərpası və Qorunması

İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə qarşıda duran əsas vəzifələrdən biri də tarixi və mədəni irsin bərpasıdır. Qarabağ və ətraf rayonlar Azərbaycanın ən qədim sivilizasiya ocaqlarındandır və burada minilliklər boyu formalaşmış zəngin tarixi abidələr, məscidlər, məbədlər, qala və türbələr yerləşir. İşğal dövründə bu irs ciddi ziyan görüb, bir çox abidələr dağıdılıb, bəziləri tamamilə məhv edilib. Mədəni irsin bərpası təkcə milli yaddaşın qorunması deyil, həm də regionun gələcək turizm potensialının bərpası üçün vacib şərtdir.

Hazırda dövlət səviyyəsində xüsusi proqramlar hazırlanıb, abidələrin bərpası, inventarizasiyası və konservasiyası üçün yerli və beynəlxalq ekspertlərin iştirakı ilə mühüm layihələr həyata keçirilir. Şuşa, Ağdam, Füzuli, Zəngilan kimi şəhərlərdə məscidlər, kilsələr, qala divarları və digər tarixi obyektlər bərpa olunur, milli mədəniyyətin təbliği üçün festivallar, sərgilər və beynəlxalq tədbirlər keçirilir. Hər il Şuşada Xarıbülbül musiqi festivalı və digər mədəni layihələr reallaşır ki, bu da həm yerli, həm də xarici qonaqlarda böyük maraq doğurur.

Bərpa olunan abidələr təkcə Azərbaycan xalqı üçün deyil, bütün bəşəriyyət üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. UNESCO və digər beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq regionun tarixi və mədəni irsinin qorunması və dünyaya tanıdılması baxımından vacibdir. Mədəni irsin bərpası həm də gənc nəslin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsində, milli kimliyin möhkəmləndirilməsində böyük rol oynayır.

Qayıdış Prosesinin Təşkili və Sosial İnteqrasiya

İşğaldan azad olunmuş ərazilərə əhalinin qayıdışı Azərbaycan dövlətinin sosial siyasətinin əsas prioritetlərindəndir. Qayıdış prosesi planlı, mərhələli və təhlükəsiz şəkildə həyata keçirilir. İlk növbədə, mina və digər partlayıcı qurğuların təmizlənməsi, infrastrukturun bərpası və əsas sosial xidmətlərin təmin olunması başa çatdırılır. Sonra isə məcburi köçkün ailələrinin mərhələli şəkildə köçürülməsi prosesi başlayır. Yeni yaşayış massivləri, fərdi evlər, məktəb, bağça və səhiyyə obyektləri inşa olunur, ailələrə dövlət tərəfindən müxtəlif sosial dəstək və güzəştlər təqdim edilir.

Qayıdış prosesində əsas hədəf insanların doğma yurdlarında dayanıqlı məskunlaşmasını təmin etmək, onların sosial inteqrasiyasına, məşğulluq imkanlarının yaradılmasına və həyat şəraitinin yüksəldilməsinə nail olmaqdır. Hər bir ailənin fərdi ehtiyacları, peşə və ixtisası, uşaqların təhsili və sağlamlığı nəzərə alınır. Dövlət tərəfindən ailələrə maliyyə yardımı, kənd təsərrüfatı və sahibkarlıq fəaliyyəti üçün dəstək, təhsil və səhiyyə xidmətlərinə çıxış imkanları yaradılır.

Qayıdışın sosial-psixoloji aspektləri də diqqət mərkəzindədir. Uzun illər boyu doğma yurdlarından ayrı düşmüş insanlar üçün yeni həyata uyğunlaşmaq, sosial mühitə inteqrasiya olmaq, məşğulluq və psixoloji dəstək vacibdir. Dövlət və qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən bu sahədə müxtəlif layihələr icra edilir. Məqsəd, işğaldan azad olunmuş ərazilərdə müasir, təhlükəsiz, firavan və perspektivli həyat qurmaqdır.

İqtisadi Potensial və İnvestisiya Layihələri

Azad olunmuş ərazilərin iqtisadi potensialı Azərbaycanın ümumi inkişafında mühüm rol oynayır. Qarabağ və ətraf rayonlar kənd təsərrüfatı, energetika, sənaye və turizm sahəsində böyük imkanlara malikdir. Bərpa və yenidənqurma işləri nəticəsində regionda yeni iş yerləri açılır, kənd təsərrüfatı və heyvandarlıq bərpa olunur, müasir sənaye parkları və azad iqtisadi zonalar yaradılır. Dövlətin təşəbbüsü ilə investorlar üçün əlverişli mühit formalaşdırılır, infrastruktur layihələri və güzəştli vergi rejimləri tətbiq edilir.

Xüsusilə kənd təsərrüfatı üçün münbit torpaqların bərpası, suvarma sistemlərinin yenilənməsi, kəndlərdə yeni fermaların və aqroparkların qurulması iqtisadi dirçəlişi sürətləndirir. Energetika sahəsində su və günəş elektrik stansiyaları, alternativ enerji layihələri reallaşdırılır. Turizm sektorunda isə Şuşa, Hadrut, Laçın, Kəlbəcər və digər ərazilərdə yeni otellər, istirahət mərkəzləri, sanatoriyalar və turizm marşrutları yaradılır. Bu, regionun iqtisadi inkişafına, əhalinin rifahının artmasına və ölkənin ümumi gəlirlərinin yüksəlməsinə şərait yaradır.

İnvestisiya cəlbediciliyinin artırılması üçün beynəlxalq sərgilər, biznes forumlar və təqdimatlar keçirilir. Dövlət-özəl tərəfdaşlığı modeli əsasında yerli və xarici şirkətlərin iştirakı ilə böyük layihələr reallaşdırılır. Bütün bunlar azad olunmuş ərazilərin qısa zamanda ölkənin ən dinamik iqtisadi regionlarından birinə çevrilməsinə zəmin yaradır.

Ekoloji Bərpa və Dayanıqlı İnkişaf

İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə ekoloji vəziyyət də xüsusi diqqət mərkəzindədir. Otuz il ərzində bu ərazilərdə təbiətə, meşələrə, su ehtiyatlarına, torpaqlara ciddi ziyan dəyib. Təbii sərvətlərin talanması, su resurslarının və meşələrin məhv edilməsi, sənaye tullantıları və qeyri-qanuni tikililər nəticəsində ekosistem balansı pozulub. Hazırda dövlət tərəfindən ekoloji bərpa və qoruma proqramları həyata keçirilir. Ərazilərin mina və partlayıcı qurğulardan təmizlənməsi, meşələrin bərpası, su hövzələrinin təmizlənməsi, torpaqların münbitliyinin bərpası istiqamətində genişmiqyaslı işlər aparılır.

Ekoloji problemlərin həlli üçün beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edilir. Regionda biomüxtəlifliyin qorunması, təbii ehtiyatların davamlı istifadəsi və bərpası üçün müxtəlif layihələr icra olunur. Bu, həm də gələcək nəsillər üçün sağlam və təhlükəsiz mühitin təmin edilməsinə xidmət edir. Dayanıqlı inkişaf prinsipləri əsasında, azad olunmuş ərazilər təkcə iqtisadi və sosial deyil, həm də ekoloji cəhətdən müasir və yaşıl regiona çevrilir.

İşğaldan azad olunmuş ərazilərin dirçəlişi, bərpası və yenidən qurulması Azərbaycan üçün yeni inkişaf mərhələsinin başlanğıcıdır. Bu ərazilərin azad olunması ilə Azərbaycan yalnız öz ərazi bütövlüyünü deyil, eyni zamanda milli qürurunu, tarixi ədaləti və gələcək nəsillərin firavan həyatını bərpa etdi. Böyük Qayıdış prosesi təkcə məcburi köçkünlərin ata-baba yurduna qayıdışı deyil, həm də bütövlükdə xalqın mənəvi və iqtisadi dirçəlişi, milli birliyin və həmrəyliyin möhkəmlənməsidir.

Dövlət tərəfindən həyata keçirilən bərpa və yenidənqurma layihələri regionun sosial-iqtisadi inkişafını sürətləndirir, yeni iş yerlərinin yaranmasına, müasir infrastrukturun qurulmasına, təhsilin, səhiyyənin, mədəniyyətin və turizmin inkişafına imkan yaradır. Tarixi və mədəni irsin bərpası, ekoloji problemlərin həlli, investorların cəlbi və yeni texnologiyaların tətbiqi azad olunmuş torpaqlarda dayanıqlı və müasir həyatın əsasını qoyur. Qarabağ və ətraf rayonların dirçəlişi təkcə Azərbaycan üçün deyil, bütün region üçün sabitlik və inkişaf mənbəyidir.

Gələcəkdə də azad olunmuş ərazilərin tam bərpası, məcburi köçkünlərin tam qayıdışı, sosial və iqtisadi inkişafın davamlı təmin olunması dövlət və xalq üçün prioritet olaraq qalacaq. Azərbaycan xalqının iradəsi, dövlətin siyasi iradəsi və beynəlxalq dəstək sayəsində bu torpaqlar qısa zamanda yenidən çiçəklənən, inkişaf edən, müasir və firavan regiona çevriləcək.

İşğaldan Azad Olunmuş Rayonlarımız və Azadlıq Tarixləri

Azərbaycan Ordusunun şanlı Zəfər yürüşü nəticəsində Qarabağ və ətraf bölgələrdə yerləşən bir sıra rayon və şəhərlər mərhələli şəkildə işğaldan azad olunub. 2020-ci ilin sentyabr-noyabr aylarında aparılan Vətən müharibəsində və 2023-cü ilin antiterror tədbirlərində Azərbaycan Respublikasının aşağıdakı rayon və şəhərləri azad edilib:

Cəbrayıl rayonu – 4 oktyabr 2020-ci ildə işğaldan azad olunub.
Füzuli rayonu – 17 oktyabr 2020-ci ildə azad edilib.
Zəngilan rayonu – 20 oktyabr 2020-ci ildə tamamilə azad olunub.
Qubadlı rayonu – 25 oktyabr 2020-ci ildə işğaldan azad olunub.
Şuşa şəhəri – 8 noyabr 2020-ci ildə azad olunub və bu, tarixi əhəmiyyətli dönüş nöqtəsi hesab edilir.
Ağdam rayonu – 20 noyabr 2020-ci ildə Ermənistanın kapitulyasiya aktına əsasən, döyüşsüz azad edilib.
Kəlbəcər rayonu – 25 noyabr 2020-ci ildə döyüşsüz olaraq təhvil alınıb.
Laçın rayonu – 1 dekabr 2020-ci ildə Azərbaycanın tam nəzarətinə keçib.

Bundan başqa, Füzuli, Cəbrayıl, Qubadlı, Zəngilan rayonlarının kəndləri, Xocavənd, Tərtər və Xocalı rayonlarının bir hissəsi 2020-ci ilin Vətən müharibəsində mərhələli şəkildə azad olunub. 2023-cü ilin sentyabrında keçirilən lokal antiterror tədbirləri nəticəsində XankəndiXocalıXocavənd və Əsgəran şəhərləri, eləcə də həmin rayonların digər yaşayış məntəqələri Azərbaycanın suverenliyi altına keçib.

Beləliklə, Azərbaycan özünün Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı, Kəlbəcər, Laçın rayonları və Şuşa şəhəri də daxil olmaqla, Qarabağ və ətraf ərazilərində tam dövlət suverenliyini bərpa edib. Hazırda bütün bu bölgələrdə bərpa və yenidənqurma işləri, məcburi köçkünlərin qayıdışı davam etdirilir.

Ən Çox Verilən Suallar

1. İşğaldan azad olunmuş əsas rayonlarımız hansılardır və nə vaxt azad edilib?

Cəbrayıl (4 oktyabr 2020), Füzuli (17 oktyabr 2020), Zəngilan (20 oktyabr 2020), Qubadlı (25 oktyabr 2020), Şuşa (8 noyabr 2020), Ağdam (20 noyabr 2020, sülh yolu ilə), Kəlbəcər (25 noyabr 2020, sülh yolu ilə), Laçın (1 dekabr 2020, sülh yolu ilə), 2023-cü ilin sentyabrında isə Xankəndi, Xocalı, Xocavənd, Əsgəran və bu rayonların yaşayış məntəqələri Azərbaycanın nəzarətinə keçib.

2. Bu ərazilərdə bərpa və yenidənqurma işləri necə aparılır?

Bərpa işləri mərhələli şəkildə aparılır. Əvvəlcə mina və partlayıcıların təmizlənməsi, sonra infrastrukturun qurulması, yeni yaşayış massivləri, məktəb, xəstəxana, sosial və mədəni obyektlər tikilir, kənd təsərrüfatı və biznesin inkişafı üçün şərait yaradılır.

3. Məcburi köçkünlərin qayıdışı necə təşkil olunur?

Məcburi köçkünlərin qayıdışı dövlət proqramı əsasında mərhələli aparılır. Əvvəlcə təhlükəsiz şərait, əsas infrastruktur və sosial xidmətlər təmin edilir, sonra ailələr yeni evlərə köçürülür, onlara sosial dəstək və məşğulluq imkanları yaradılır.

4. İşğal dövründə ərazilərdə hansı ziyanlar olub?

İşğal zamanı minlərlə ev, məktəb, xəstəxana, sosial obyekt, mədəni abidə dağıdılıb. Təbii sərvətlər, kənd təsərrüfatı sahələri talan edilib, su ehtiyatları və torpaqlar çirkləndirilib. Minlərlə insan məcburi köçkünə çevrilib.

5. Tarixi və mədəni abidələrin bərpası necə həyata keçirilir?

Dövlət proqramları və beynəlxalq mütəxəssislərin iştirakı ilə abidələr inventarlaşdırılır, bərpa edilir, konservasiya və restavrasiya işləri aparılır. Şuşa, Ağdam, Füzuli kimi şəhərlərdə tarixi məscidlər, kilsələr, muzeylər və mədəniyyət abidələri yenidən dirçəlir.

6. İqtisadi inkişaf və investisiyalar sahəsində hansı addımlar atılır?

Yeni sənaye parkları, aqroparklar, alternativ enerji layihələri, müasir turizm infrastrukturu yaradılır. İnvestorlar üçün güzəştli şərait, vergi imtiyazları və biznes təşviq proqramları tətbiq olunur. Yüzlərlə yeni iş yeri açılır.

7. Ekoloji bərpa istiqamətində hansı tədbirlər görülür?

Ərazilərdə mina və zərərli tullantıların təmizlənməsi, meşələrin və su ehtiyatlarının bərpası, torpaqların münbitliyinin artırılması, biomüxtəlifliyin qorunması üçün dövlət və beynəlxalq layihələr icra edilir.

8. Bu bölgələrdə təhlükəsizlik necə təmin edilir?

Təhlükəsizlik tədbirləri üçün sərhəd və daxili təhlükəsizlik orqanlarının qüvvələri artırılıb, mina və partlayıcıların təmizlənməsi aparılır, müasir monitorinq və video-müşahidə sistemləri quraşdırılır.

9. Qayıdan əhali üçün hansı sosial imkanlar yaradılıb?

Yeni məktəblər, uşaq bağçaları, səhiyyə müəssisələri, idman və mədəniyyət obyektləri inşa edilib. Ailələrə dövlət dəstəyi, məşğulluq proqramları, kənd təsərrüfatı və biznes üçün subsidiyalar verilir.

10. Azad olunmuş ərazilərin gələcək perspektivi necə qiymətləndirilir?

Bölgədə dayanıqlı inkişaf, müasir şəhər və kəndlərin qurulması, iqtisadi və sosial rifahın artırılması üçün bütün imkanlar səfərbər olunub. Qarabağ və ətraf rayonlar Azərbaycanın əsas inkişaf və inteqrasiya mərkəzlərindən birinə çevrilir.

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir

Back to top button