İsgəndəriyyə Mayakı : Dağıdılması , Qalıqları

İsgəndəriyyə mayakı, qədim dünyanın yeddi möcüzəsindən biri kimi tarixə düşən və insan zəkasının, mühəndislik bacarığının ən yüksək zirvələrindən biri hesab edilən tikilidir. Bu mayak qədim Misirin İsgəndəriyyə şəhərinin Faron adasında yerləşirdi və minilliklər boyunca bəşər sivilizasiyasının simvollarından biri oldu. Mayakın inşası, istifadəsi, texniki göstəriciləri, həmçinin onun mədəni və tarixi əhəmiyyəti dövrümüzə qədər mütəxəssislərin və maraqlanan insanların diqqətindədir. Arxeoloji və elmi tədqiqatlar nəticəsində mayakın tikintisində istifadə olunan materiallar, memarlıq xüsusiyyətləri, dağıldıqdan sonra təsiri barədə ətraflı məlumatlar toplanıb. İsgəndəriyyə mayakının tarixini və əhəmiyyətini anlamaq üçün yalnız qədim mənbələrə deyil, müasir araşdırmalara da müraciət etmək vacibdir.

İsgəndəriyyə Mayakının Yaranması və Tarixi Konteksti

Eramızdan əvvəl 4-cü əsrin sonları, Misirin İsgəndəriyyə şəhərinin, Aralıq dənizi sahilində strateji əhəmiyyət qazanması ilə nəticələndi. Böyük İsgəndərin vəfatından sonra şəhər Ptolemeylər sülaləsinin hakimiyyəti altına keçdi. Dəniz ticarətinin, eləcə də hərbi məqsədlərin inkişafı İsgəndəriyyədə möhkəm liman infrastrukturuna ehtiyac yaradırdı. Liman bölgəsindəki duman, qayalıqlar və təhlükəli sahil xətti tez-tez gəmi qəzalarına səbəb olurdu. Bu səbəbdən, dənizçilərə yol göstərən, uzaqdan belə görünə bilən güclü bir mayakın inşası qərara alındı. Mayakın tikintisinə eramızdan əvvəl 3-cü əsrin əvvəllərində, II Ptolemey Filadelfin hakimiyyəti dövründə başlanıldı.

Mayakın İnşası və Memarlıq Üslubu

Mayakın tikintisinə eramızdan əvvəl təxminən 280-ci ildə başlanılıb və inşa prosesi bir neçə il davam edib. Tikilinin baş memarı Sostratos Knidoslu idi. Onun layihəsi mühəndislik baxımından dövrü üçün son dərəcə irəliləyiş hesab edilirdi. Mayakın təməli möhkəm qaya üzərində yerləşirdi və binanın ümumi hündürlüyü bəzi mənbələrə görə 120-135 metr arasında göstərilir. Tikili üç əsas hissədən ibarət idi: kvadrat əsas, səkkizbucaqlı orta hissə və silindrik üst hissə. Üst hissədə böyük bir güzgü sistemi yerləşirdi. Bu güzgü vasitəsilə günəş şüaları uzaqlara yönləndirilir və gecələr od yandırılaraq dənizçilərə istiqamət verirdi. İsgəndəriyyə mayakında istifadə olunan daşlar və tikinti materialları Misirin müxtəlif bölgələrindən gətirilmişdi. Xüsusilə, yuxarı hissədə istifadə olunan ağ mərmər tikilinin parlaqlığını artırırdı.

Texniki Xüsusiyyətlər və Yeniliklər

Mayakın tikintisində tətbiq edilən texnoloji yeniliklər və unikal mühəndislik həlləri onu dünyanın ən yüksək binalarından birinə çevirmişdi. Mayakın təməlində möhkəm kəhrəba daşları istifadə olunmuşdu. Üst hissədəki güzgü misdən hazırlanmış və yüksək parlaq səthə malik idi. Gecələr yandırılan alov, bu güzgü ilə çox uzaqlara əks olunurdu və gəmiçilər üçün ən əsas yol göstəricisi rolunu oynayırdı. Hündürlük baxımından İsgəndəriyyə mayakı uzun illər dünyanın ən yüksək insan tikilisi olaraq qalırdı. İçəridə yerləşən spiral pilləkənlər vasitəsilə həm nəzarətçilər, həm də təmir işçiləri mayakın ən yuxarı hissəsinə qalxa bilirdilər. Bəzi tədqiqatlara əsasən, mayakın ən yuxarı hissəsində böyük Poseydon heykəli yerləşirdi.

İsgəndəriyyə Mayakının Tarixi Əhəmiyyəti

İsgəndəriyyə mayakı təkcə dəniz naviqasiyası üçün deyil, həm də Misir sivilizasiyasının gücünü və mədəniyyətini simvolizə edən möhtəşəm abidə idi. Bu tikili şəhərin həm hərbi, həm də iqtisadi qüdrətini artırırdı. İsgəndəriyyə mayakı həm də şəhərin ən əsas turistik cazibə nöqtəsinə çevrilmişdi. Antik dövrün tarixçiləri – Strabon, Plinius və digər müəlliflər mayakın təsvirini öz əsərlərində ətraflı vermişlər. Mayakın mövcudluğu dəniz ticarətinin sürətlə inkişaf etməsinə səbəb oldu və Aralıq dənizi regionunda iqtisadi əlaqələrin möhkəmlənməsinə zəmin yaratdı. İsgəndəriyyə mayakı, Misir mədəniyyətinin Qərbə təsirinin açıq nümunəsi idi.

Dağıdılması və Qalıqları

Mayak təqribən 1500 il müddətində İsgəndəriyyənin sahillərində dənizçilərə xidmət etmişdi. Lakin bir neçə güclü zəlzələ nəticəsində – xüsusilə 956, 1303 və 1323-cü illərdə baş verən fəlakətlər nəticəsində mayak ciddi şəkildə zədələndi və tamamilə dağıldı. Qalıqlarının bir hissəsi sonrakı dövrlərdə digər tikililərin inşasında istifadə edildi. 15-ci əsrdə Faron adasında məscid və qala tikilərkən, mayakın bünövrəsi əsas rol oynadı. 20-ci əsrin sonlarından etibarən aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində dəniz altında mayaka aid qalıqlar tapılıb və İsgəndəriyyə mayakının real ölçüləri, forması, texniki göstəriciləri barədə əlavə faktlar üzə çıxıb.

Əfsanələr və Miflər

İsgəndəriyyə mayakı ətrafında çoxlu əfsanələr və miflər formalaşıb. Bəzi qədim mənbələr mayakın yuxarı hissəsində böyük güzgünün günəş işığını yandırıb, düşmən gəmilərini yandırmaq üçün istifadə olunduğunu iddia edirlər. Həmçinin, mayakın içərisində gizli keçidlərin və otaqların olması, burada müxtəlif elmi alətlərin saxlanılması barədə rəvayətlər də mövcuddur. Bir çox yunan və Roma müəllifləri mayakı ilahi qüvvələrin insanlara verdiyi bir hədiyyə kimi təsvir ediblər.

Mayakın Bəşər Sivilizasiyasına Təsiri

İsgəndəriyyə mayakının tikintisi yalnız Misir və Aralıq dənizi bölgəsinə deyil, bütövlükdə dünya sivilizasiyasına böyük təsir göstərmişdi. Orta əsrlərdə Avropa ölkələrində və Aralıq dənizi hövzəsində tikilən mayaklar məhz İsgəndəriyyə mayakının memarlıq prinsiplərini nümunə götürürdü. “Faro” sözü bir çox Avropa dillərində mayak mənasını bu tikilidən almışdır. Hətta müasir mayak inşaatında da İsgəndəriyyə mayakının texniki və funksional həlləri nümunə kimi göstərilir.

Arxeoloji Tapıntılar və Müasir Tədqiqatlar

1990-cı illərdən etibarən Misir və beynəlxalq arxeoloji qruplar İsgəndəriyyə limanında dəniz altında apardıqları tədqiqatlar nəticəsində yüzlərlə nəhəng daş blok, heykəl və mayak qalıqları aşkar ediblər. Bu tapıntılar sayəsində mayakın real planı, tikinti materialları və memarlıq xüsusiyyətləri barədə daha dəqiq məlumatlar əldə edilib. Müasir 3D modellər və elmi rekonstruksiyalar vasitəsilə mayakın ilkin görüntüsü, funksionallığı və mühəndislik həlləri təqdim olunur.

İsgəndəriyyə Mayakının Mədəni İrsdə Yeri

Mayakın mövcudluğu bəşəriyyətin elmi-texniki inkişafının simvolu olaraq qalır. Onun adı bədii əsərlərdə, elmi araşdırmalarda, sənət nümunələrində, hətta müasir populyar mədəniyyətdə tez-tez hallanır. UNESCO tərəfindən bəşər mədəni irsinin qorunması siyahısına daxil edilən abidələr arasında İsgəndəriyyə mayakının xüsusi yeri vardır. Hazırda İsgəndəriyyə limanı və Faron adası Misirin əsas turizm məkanlarından birinə çevrilmişdir.

İsgəndəriyyə Mayakının Əhəmiyyəti Müasir Dövrdə

Bu möhtəşəm abidə, insanın texniki biliklərinin, memarlıq zövqünün və kollektiv əmək nəticəsində əldə olunan uğurların rəmzi olaraq qalır. Onun nümunəsində dəniz nəqliyyatı və təhlükəsizliyi, eləcə də mədəniyyətlərin qarşılıqlı əlaqəsi və elmi irsin qorunması kimi aktual mövzular araşdırılır. İsgəndəriyyə mayakı, bəşər tarixində iz buraxan ən böyük memarlıq layihələrindən biri kimi gələcək nəsillərə dəyərli irs qoymuşdur.

İsgəndəriyyə mayakı qədim dünyanın ən möhtəşəm mühəndislik abidələrindən biridir. Onun tikintisi, texniki yenilikləri, memarlıq üslubu və tarixdə oynadığı rol hələ də insanları valeh edir. Mayakın həm dənizçilər üçün yol göstəricisi kimi, həm də sivilizasiya və mədəniyyətin simvolu kimi əhəmiyyəti danılmazdır. Müasir dövrə qədər gəlib çatan arxeoloji və tarixi tədqiqatlar sayəsində İsgəndəriyyə mayakının reallıqları və əfsanələri arasında sərhəd daha aydın görünür. Mayak bəşəriyyətin inkişaf tarixində, texniki tərəqqidə və memarlıqda yeni səhifələr açıb. İsgəndəriyyə mayakı bir neçə əsr boyu təkcə Misirin deyil, bütün Aralıq dənizi regionunun simvolu olmuşdur. Bu abidə, öz möhtəşəmliyi və sirli tarixi ilə hələ uzun illər insan marağının mərkəzində olacaq.

Ən Çox Verilən Suallar