İslam Dini : 5 Şərti, Təbliğ etdiyi Müsbət Mənəvi Dəyərlər

İslam dini dünyanın ən böyük və qədim dinlərindən biri olaraq, bəşəriyyətin mənəvi, əxlaqi və sosial həyatında dərin izlər buraxmışdır. Hazırda iki milyarddan çox insanın dini inancını təşkil edən İslam, sülh, ədalət, mərhəmət və insan ləyaqətinə əsaslanan ilahi dəyərləri təbliğ edir. İslam dini təkcə dini ayinlər, ibadət və ehkamlar sistemi deyil, həm də ictimai və fərdi həyatın hər bir sahəsini əhatə edən universal mənəvi dəyərlər toplusudur. Azərbaycan xalqının da əsrlər boyu kimliyinin, milli-mədəni irsinin formalaşmasında İslamın mühüm rolu olmuş, ölkəmiz İslam sivilizasiyasının tarixi mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir.

İslam dini yalnız fərdi inam, ibadət və ayin deyil, eyni zamanda, cəmiyyətin rifahı, insan hüquq və vəzifələrinin tarazlığı, əmək, ailə, təhsil və ictimai məsuliyyətin mənəvi əsasları kimi də çıxış edir. Əsl İslam həm fərdi, həm cəmiyyəti saflaşdırır, insanların əxlaqını və düşüncəsini formalaşdırır, sülh və qarşılıqlı hörmətə çağırır.

İslam dininin yaranması və tarixi

İslam VII əsrdə, 610-cu ildə ərəb yarımadasında, Məkkə şəhərində yaranıb. Bu dinin banisi, insanlığa sonuncu peyğəmbər olaraq göndərilən Həzrət Məhəmməddir (s.ə.s). Məhəmmədə (s.ə.s) vəhy yoluyla Allahdan Qurani-Kərim nazil edilmişdir. İslam sözü ərəb dilində “sülh, itaət, əmin-amanlıq” mənası verir. Dinin əsası Allahın birliyinə, Məhəmmədin (s.ə.s) Onun peyğəmbəri olduğuna inam və bu inam əsasında həyat sürməkdir.

İslamın yayılması sürətlə olmuş, ilk illər ərzində Ərəbistan yarımadasının əksər hissəsini, daha sonra isə Yaxın Şərq, Şimali Afrika, Asiya və Avropanın böyük hissəsini əhatə etmişdir. İslam həm döyüşsüz, həm də sülh yolu ilə yayılmış, öz ideyaları və prinsipləri ilə fərqli xalqların mənəviyyatına və mədəniyyətinə dərin təsir göstərmişdir. Azərbaycan xalqı da ilk islamlaşan xalqlardan biridir və VIII əsrdən bəri İslam mədəniyyəti ölkənin mənəvi, hüquqi, siyasi və elmi həyatında aparıcı rol oynamışdır.

İslamın əsas prinsipləri və inancları

İslam dini təkallahlıq prinsipinə əsaslanır: Allah (ərəb. “Allah”) tək və bənzərsizdir, Onun heç bir şəriki yoxdur. İslamda peyğəmbərlərin göndərilməsi, müqəddəs kitablar, mələklərin mövcudluğu, axirət günü, tale və qədər inancı fundamental əsas prinsiplər kimi qəbul edilir.

Əsas iman şərtləri:

1. Allaha inanmaq: Allah təkdir, əbədi, əzəli və hər şeyin Yaradıcısıdır.
2. Mələklərə inanmaq: Mələklər nurdan yaranmış, Allahın əmrlərini yerinə yetirən, günah və səhvdən uzaq varlıqlardır.
3. Müqəddəs kitablara inanmaq: Tövrat, Zəbur, İncil və Qurani-Kərim.
4. Peyğəmbərlərə inanmaq: Adəmdən Məhəmmədə (s.ə.s) qədər göndərilən bütün peyğəmbərlərin risalətini qəbul etmək.
5. Axirət gününə inanmaq: Hər bir insanın öləcək, diriləcək və əməllərinə görə Allah qarşısında cavab verəcək olması.
6. Qədərə və taleyə inanmaq: Yaxşı və pis hər şeyin Allahdan olduğu, insanın iradəsinin və məsuliyyətinin bu inancla tarazlandığına inam.

İslamın 5 şərti və ibadət qaydaları

İslam dininin ibadət və əməl sistemi beş əsas şərt üzərində qurulub. Bu beş sütun hər bir müsəlmanın dini həyatının, əxlaq və sosial davranışının təməlini təşkil edir.

1. Kəlmeyi-şəhadət

— “Əşhədu əllə ilahə illəllah, və əşhədu ənnə Mühəmmədən rəsulullah” (“Allahdan başqa ilah yoxdur və Məhəmməd Onun elçisidir”) deməklə Allahın birliyinə və Məhəmmədin peyğəmbərliyinə şəhadət vermək.

2. Namaz

— Gündə beş dəfə (sübh, zöhr, əsr, məğrib, işa) Allaha ibadət etmək, ruhu və bədəni saflaşdırmaq, cəmiyyətdə nizam-intizam və mənəvi yüksəliş yaratmaq.

3. Zəkat

— Mal və sərvətin müəyyən hissəsini (illik gəlirin ən azı 2.5%-i) kasıblara, ehtiyacı olanlara, cəmiyyətin zəif təbəqəsinə vermək. Bu, sosial bərabərliyin və ədalətin bərqərar olmasına xidmət edir.

4. Oruc (Ramazan)

— Hər il Ramazan ayında, imsaqdan iftara qədər yemək, içmək və pis əməllərdən çəkinmək. Oruc bədənin, nəfsin, iradənin tərbiyəsi və mənəvi paklıq üçün vacibdir.

5. Həcc

— Hər imkan tapan müsəlmanın ömründə ən azı bir dəfə Məkkəyə, Kəbə evinə gedib oradakı müəyyən ibadətləri yerinə yetirməsi. Həcc, İslam ümmətinin birliyinin və bərabərliyinin simvoludur.

İslamın təbliğ etdiyi müsbət mənəvi dəyərlər

İslam dini təkcə ayin və ibadətlərdən ibarət deyil, həm də insan həyatının bütün sahələrini əhatə edən, ali mənəvi və əxlaqi dəyərləri, insanpərvərlik, mərhəmət və ədalət prinsiplərini ön plana çəkən ilahi sistemdir.

Əsas müsbət dəyərlər:

1. Ədalət və haqq

İslam hər bir işdə, fərdi və ictimai münasibətlərdə ədaləti, haqqın bərqərar olmasını tələb edir. Quranda buyurulur: “Allah ədaləti, yaxşılığı və yaxınlara köməyi əmr edir.” (Nəhl, 90)

2. Sülh və tolerantlıq

İslam sülh dinidir. İnsanlar arasında sülh, bir-birinə hörmət, dözümlülük və mehribanlıq əsas prinsiplərdəndir. “Ən yaxşı insan odur ki, insanlara yaxşılıq edir.”

3. Mərhəmət və şəfqət

Peyğəmbər Məhəmməd (s.ə.s) “Mərhəmət etməyənə mərhəmət olunmaz” deyərək mərhəməti ən ali insani xüsusiyyət kimi təbliğ edib. Valideynlərə, uşaqlara, zəiflərə, hətta heyvanlara qarşı da şəfqət göstərmək İslamın əsas dəyərlərindəndir.

4. Səbir və təmkin

Quranda və hədislərdə səbir, çətinlik və sınaqlara qarşı dözümlülük, təmkinli olmaq ən yüksək dəyərlərdən biri kimi vurğulanır.

5. Əməksevərlik və halal ruzi

İslamda çalışmaq, zəhmətə qatlaşmaq, halal ruzi qazanmaq ibadət sayılır. Peyğəmbər (s.ə.s) buyurub: “Heç kim öz zəhməti ilə qazandığından daha xeyirli bir ruzi yeməmişdir.”

6. Bağışlamaq və kin saxlamamaq

Bağışlamaq, barışıq, intiqam və kin saxlamağın tərk edilməsi İslamda yüksək tutulan insani xüsusiyyətlərdəndir.

7. Elm və bilik

Quranın ilk nazil olan ayəsi “Oxu!” əmri ilə başlayır. Elmə, biliyə, təhsilə və inkişafə xüsusi önəm verilir. Hər bir müsəlman qadın və kişinin elm öyrənməsi vacib hesab olunur.

8. Ailə dəyərləri və ictimai məsuliyyət

Ailə, valideyn-övlad münasibətləri, qonşuluq, cəmiyyətə və vətənə xidmət İslamın əsas sosial dəyərlərindəndir.

İslamda insan hüquq və vəzifələri

İslamda hər bir insan Allah qarşısında bərabər, hörmətli və məsuliyyətli varlıqdır. Qul haqqı, qonşu haqqı, valideyn haqqı, qadın-kişi hüquqları, uşaqların hüquqları və vəzifələri Quranda və hədislərdə geniş şəkildə təsbit olunmuşdur. İslamda insanlar arasında irq, dil, rəng, cins ayrı-seçkiliyinə qətiyyən yol verilmir.

İslamın Azərbaycan mədəniyyətində və ictimai həyatında rolu

Azərbaycan xalqının mədəniyyəti, incəsənəti, ədəbiyyatı, musiqisi, adət-ənənələri İslam dəyərləri ilə iç-içə formalaşıb. Məscidlər, mədrəsələr, xeyriyyə təşkilatları, dini və ictimai mərasimlər bu dinin cəmiyyət həyatına dərin nüfuz etdiyini göstərir. Azərbaycanda dini tolerantlıq, müxtəlif dinlərin nümayəndələrinin mehriban yaşaması İslamın sülh və humanizm prinsipləri ilə uzlaşır.

İslamın müasir dövrdə əhəmiyyəti və çağırışları

Müasir dövrdə İslam dini təkcə dini ayinlərin deyil, eyni zamanda, humanizm, etik davranış, sosial ədalət və mənəvi dirçəlişin əsas mənbəyi kimi çıxış edir. Qloballaşan dünyada İslam sülhə, tolerantlığa, insan haqlarının qorunmasına, ailə institutunun gücləndirilməsinə, sosial bərabərliyin təmin olunmasına xüsusi önəm verir. İslam radikalizmlə, zorakılıqla deyil, məhz humanizm və müsbət dəyərlərlə tanıdılmalı, elmi inkişaf, dialoq və maarifçiliyin tərəfdarı kimi təqdim edilməlidir.

İslam dini Allahın birliyi və insanlığın rifahı ideyası üzərində qurulmuş, bəşəriyyətə sülh, ədalət, mərhəmət, səbir, elm, əməksevərlik və tolerantlıq kimi ən ali mənəvi dəyərləri təbliğ edən böyük sivilizasiyadır. Onun əsas şərtləri və prinsipləri insanın ruhunu, əxlaqını və cəmiyyətini saflaşdırmağa yönəlmişdir. İslam insanlara yalnız dini ibadət deyil, həm də mənəvi zənginlik, humanizm, cəmiyyətə fayda və qarşılıqlı hörmət yolunu göstərir. Azərbaycan xalqının minillik mədəniyyətində və gündəlik həyatında İslam dəyərlərinin yeri əvəzsizdir və bu ənənə müasir cəmiyyətdə də öz aktuallığını qoruyur.

Ən Çox Verilən Suallar