İsra Surəsi: Nazil Olması, İslam Dinində Önəmi

İsra Surəsi, müqəddəs Qurani-Kərimin 17-ci surəsidir və “Bəni İsrail” adı ilə də tanınır. Bu surə Mədinədə deyil, Məkkədə nazil olub və 111 ayədən ibarətdir. Surənin əsas mövzusu peyğəmbərlərin təbliğ missiyası, tövhid və axirət inancı, insan əxlaqı, ictimai münasibətlər və Allahın bəşəriyyətə verdiyi böyük nemətlər üzərində qurulub. İsra Surəsi İslamın təməl prinsiplərini, Allahın mərhəmət və ədalətini, bəşəriyyətin dünya və axirət taleyini aydın və təsirli şəkildə izah edir.

İsra Surəsinin adı, surənin ilk ayəsində yer alan və Peyğəmbər Məhəmmədin (s.ə.s) Məkkədən Qüdsə – Məscidül-Həramdan Məscidül-Əqsaya gecə aparılması, yəni “İsra” möcüzəsinə işarədir. Bu hadisə müsəlman dünyasında “İsra və Mirac” kimi tanınır və Peyğəmbərin mənəvi yüksəlişinin, Allahla görüşünün simvolu sayılır. Surənin digər adı “Bəni İsrail” isə yəhudilərin tarixindən və onlara verilən ilahi dərslərdən bəhs edən hissələrlə bağlıdır. İsra Surəsi təkcə dini-mənəvi baxımdan deyil, həm də tarixi, hüquqi və əxlaqi aspektlərdən böyük əhəmiyyət kəsb edir.

İsra Surəsinin nazil olma tarixi və səbəbləri

İsra Surəsi Məkkə dövrünün son illərində, yəni Peyğəmbər Məhəmmədin (s.ə.s) hicrətindən təqribən bir il əvvəl nazil olub. Bu dövrdə müsəlmanlar artıq ciddi təzyiqlərlə, boykot və işgəncələrlə qarşılaşırdı. Surənin nazil olmasında əsas məqsəd, Peyğəmbərə və onun ardıcıllarına ruhi dəstək vermək, Allahın himayəsinin daim onların üzərində olduğunu göstərmək idi. İsra və Mirac hadisəsi həmin dövrdə böyük ruhsal təsəlli və ümid mənbəyi olub.

Surənin ilk ayəsi xüsusi diqqətə layiqdir. Burada Allahın qulu Məhəmmədi bir gecə Məscidül-Həramdan Məscidül-Əqsaya aparmasından bəhs edilir. Bu hadisə, İslam tarixində ilk qiblə olan Qüdsə, yəni Məscidül-Əqsaya olan dərin mənəvi bağlılığın göstəricisidir. Qurani-Kərimdə bu hadisə möcüzə kimi təsvir olunur və müsəlmanların mənəvi aləminə əhəmiyyətli təsir göstərir.

İsra Surəsinin digər ayələri isə müxtəlif səbəblər və hadisələr fonunda nazil olub. Xüsusilə, Bəni İsrail tayfasının tarixində baş vermiş hadisələrə toxunulması, Allahın göndərdiyi peyğəmbərlərin qarşılaşdığı çətinliklər, insanlar üçün göndərilən əxlaqi, hüquqi və sosial prinsiplər surənin əsas mövzularıdır. İsra Surəsinin Məkkə dövründə nazil olması, onun əhəmiyyətini artırır. Çünki bu dövrdə müsəlman icması ağır sınaqlardan keçirdi və Qurani-Kərimin ayələri onların ruhunu və ümidini gücləndirirdi.

İsra və Mirac hadisəsinin mahiyyəti və dini əhəmiyyəti

İsra Surəsinin ilk ayəsində xüsusi vurğulanan İsra və Mirac hadisəsi İslam tarixində və mənəviyyatında mühüm rol oynayır. İsra, Peyğəmbər Məhəmmədin (s.ə.s) gecə vaxtı Məkkədən Qüdsə aparılması, Mirac isə oradan səmaya, Allahın hüzuruna yüksəldilməsi hadisəsidir. Bu hadisələr Peyğəmbərin peyğəmbərliyinin gücləndirilməsi, iman gətirənlərin inancının artırılması, möcüzənin reallığına dair inamın bərqərar olması baxımından önəmlidir.

İsra və Mirac hadisəsi müsəlmanlar üçün mənəvi yüksəlişin, Allahla ünsiyyətin, ilahi mərhəmət və hikmətin ən gözəl təcəssümüdür. Bu hadisə təkcə bir tarix faktı kimi deyil, həm də müsəlman həyatında əxlaqi və ruhani motivasiya mənbəyi kimi qəbul olunur. İsra hadisəsində Məscidül-Əqsanın seçilməsi, İslamın ümumbəşəri dəyərlərinin, sülh və birliyin simvolu kimi dəyərləndirilir.

Miracda isə Allah tərəfindən müsəlmanlara beş vaxt namazın vacib buyurulması, iman və itaətin əhəmiyyəti, axirət aləminin gerçəkliyi və insanın mənəvi məsuliyyəti vurğulanır. Bu hadisə bütün İslam dünyasında böyük bayram kimi qeyd olunur və hər il müsəlman icmaları arasında birlik, sevgi və iman ruhunu gücləndirir.

İsra Surəsinin əsas mövzuları və ayələrinin təhlili

İsra Surəsinin məzmunu çox zəngindir və müxtəlif mövzuları əhatə edir. Surənin başlıca mövzuları arasında aşağıdakılar xüsusi yer tutur:

• Tövhid və Allahın təkliyi
• Peyğəmbərlərin missiyası və qarşılaşdıqları sınaqlar
• Bəni İsrailin tarixi və onlara verilmiş ilahi dərslər
• Axirətə inam, günah və savab anlayışları
• Əxlaq və ictimai münasibətlərin qaydaları
• Valideynə hörmət, yetim və yoxsullara diqqət
• Sözün və vədin yerinə yetirilməsi, haqqa və ədalətə bağlılıq

Surənin 23-39-cu ayələri xüsusilə əxlaqi və sosial prinsiplərə həsr olunub. Burada valideynlərə yaxşılıq etmək, yoxsula əl tutmaq, israfdan çəkinmək, təkəbbürdən uzaq olmaq, insan qanını nahaq tökməmək kimi fundamental prinsiplər açıqlanır. Ayələrdə insanın gündəlik davranışlarına yönəlik konkret göstərişlər, vəzifələr və tövsiyələr yer alır.

İsra Surəsinin mövzuları üzrə ayələrin təsnifatı

Surənin son ayələri isə bütövlükdə insanın həyat və ölüm, iman və itaət, cənnət və cəhənnəm anlayışlarını bir daha vurğulayır və insanlara sonuncu xəbərdarlıq kimi qəbul olunur.

İsra Surəsində əxlaqi və sosial prinsiplər

İsra Surəsinin ən diqqətəlayiq hissəsi onun əxlaqi və ictimai münasibətləri tənzimləyən ayələridir. Bu ayələr bəşəriyyət üçün universal dəyərlər və davranış modelləri təqdim edir. Quranda ilk dəfə bu qədər geniş formada valideynə hörmət və ehtiram, yoxsula, yetimə, yolda qalana yardım, israfdan və təkəbbürdən uzaq durmaq, başqasının malına əl uzatmamaq və insan qanını nahaq tökməmək qadağan edilir.

İsra Surəsində insanın maddi və mənəvi məsuliyyəti xüsusi vurğulanır. İnsanlara övladlarını öldürməmək, yetim malına toxunmamaq, vəd olunanı yerinə yetirmək, ölçüdə, çəkidə düzgün olmaq tapşırılır. Burada həm fərdi, həm də sosial məsuliyyət bərabər şəkildə təqdim edilir.

Ayələrdə insanın ictimai həyatındakı yeri, ailə və cəmiyyət içərisindəki davranışları, sosial ədalət, humanizm və dürüstlük prinsipial dəyərlər kimi ön plana çıxır. İsra Surəsinin bu hissəsi İslam etikası və hüququnun formalaşmasında əvəzsiz rol oynayır.

Bəni İsrail və digər tarixi nümunələrin dərsləri

Surənin adlarından biri “Bəni İsrail”dir və bu, surədə yəhudi tayfasının tarixində baş vermiş hadisələrin geniş işıqlandırılması ilə bağlıdır. Bəni İsrailin Allahın göndərdiyi peyğəmbərlərə qarşı çıxmaları, ilahi nemətləri inkar etmələri, müxtəlif dövrlərdə üzləşdikləri sınaqlar və Allahın onlara verdiyi dərslər bu surədə təhlil olunur.

Ayələrdə Bəni İsrailin keçmiş səhvləri, üsyanları və sonda peşman olmaları bütün insanlığa nümunə kimi göstərilir. Allahın ədaləti, mərhəməti və qəzəbi eyni vaxtda təqdim olunur. Müsəlmanlara xəbərdarlıq edilir ki, keçmiş xalqların yolunu təkrarlamaq, ilahi qanunlara və peyğəmbərlərə qarşı çıxmaq fəlakətə aparır.

Bu tarixi nümunələr həm İslamın ümumbəşəri və ümumtərəqqi mahiyyətini, həm də insanların daim ayıq-sayıq olmasının vacibliyini bir daha təsdiq edir. Hər bir ayədə tarixi və mənəvi dərslər bəşəriyyətə xatırladılır.

İsra Surəsinin hüquqi və ictimai təsiri

İsra Surəsi təkcə dini-mənəvi deyil, həm də hüquqi və ictimai sahələrdə dərin təsirə malikdir. Surənin ayələri müsəlman hüquq sisteminin, şəriət qanunvericiliyinin formalaşmasında əsas mənbələrdən biri kimi qəbul olunur. Burada təsbit olunan hüquqi qaydalar, əxlaqi və sosial prinsiplər, insan hüquqları, ailə və cəmiyyət münasibətləri İslam hüququnun əsasını təşkil edir.

Ayələrdə yetim hüququ, varislik, ailə münasibətləri, sosial ədalət, ictimai nizam-intizam, iqtisadi münasibətlər və insan hüquqlarının qorunması prinsipləri əks olunub. Surədə verilən hüquqi göstərişlər təkcə İslam cəmiyyətində deyil, bütövlükdə insanlıq üçün universal hüquq normaları kimi dəyərləndirilir.

Surənin hüquqi təsiri günümüzə qədər öz aktuallığını qoruyur. Müasir İslam cəmiyyətlərində də İsra Surəsinin prinsipləri ailə, cəmiyyət, iqtisadiyyat, əxlaq və sosial həyatın təşkilində mühüm rol oynayır.

İsra Surəsinin təfsiri və İslam elmi ənənəsində rolu

İsra Surəsinin ayələrinin elmi və dini təhlili, təfsir elminin ən dəyərli nümunələrindən biridir. Qurani-Kərim təfsiri ilə məşğul olan alimlər bu surənin ayələrini dərinliklə izah etmiş, onların fəlsəfi, sosial və hüquqi məqamlarını müxtəlif aspektlərdən təhlil etmişlər. Məşhur İslam alimləri – İbn Kəsir, Təbəri, Əl-Qurtubi, Fəxrəddin Razi və başqalarının təfsirlərində İsra Surəsinə xüsusi yer ayrılıb.

Təfsir ədəbiyyatında İsra və Mirac hadisəsinin dini-mənəvi mahiyyəti, Bəni İsrailin taleyindən çıxarılan nəticələr, əxlaqi və hüquqi prinsiplərin əsasları, cəmiyyət üçün tövsiyələr ətraflı şəkildə izah olunur. Hər bir ayənin konkret dövrə, tarixi şəraitə və insanın şəxsi həyatına təsiri nəzərdən keçirilir.

İslam elmi ənənəsində bu surənin təhlili, İslam fiqhi, əxlaqı, ictimai və hüquqi nəzəriyyələrinin inkişafında böyük rol oynayıb. İsra Surəsinin ayələri müasir İslamşünaslıqda, tədris proqramlarında və dini-pedaqoji ədəbiyyatda geniş istifadə olunur.

İsra Surəsinin müasir dövrdə əhəmiyyəti və mesajı

Müasir dövrdə İsra Surəsinin mesajı insanlıq üçün bənzərsiz dəyərlər və prinsiplər təqdim edir. İnsan hüquqlarının, sosial ədalətin, ailə və cəmiyyət münasibətlərinin düzgün qurulması, əxlaqi və humanist davranışın formalaşması baxımından surə aktual olaraq qalır. Surədəki ayələr insanlara sülh, mərhəmət, ədalət, dürüstlük, məsuliyyət, tolerantlıq və birlik ideallarını aşılayır.

Qlobal çağırışlar, cəmiyyətlərdəki ziddiyyətlər, ailə və ictimai həyatdakı problemlər fonunda İsra Surəsinin çağırışları və tövsiyələri bəşəriyyət üçün yol göstərici olur. Müasir İslam cəmiyyətlərində bu ayələr sosial siyasətin, hüquqi və mədəni islahatların əsas ideoloji dayaqlarından birinə çevrilib.

İsra Surəsi insanlara daim Allahı xatırlamağı, peyğəmbərlərin yolunu izləməyi, ədalətli və mərhəmətli olmağı, cəmiyyətin inkişafına töhfə verməyi tövsiyə edir. Bu surə təkcə müsəlmanlar üçün deyil, bütöv bəşəriyyət üçün aktual əxlaqi və mənəvi yol xəritəsidir

İsra Surəsi Qurani-Kərimin ən dərin, əhatəli və təsirli surələrindən biri olmaqla, İslamın əsas ideoloji, əxlaqi, hüquqi və sosial prinsiplərini özündə cəmləyir. Bu surə insanlara Allaha bağlılıq, iman, əxlaq və sosial məsuliyyət barədə ən dəyərli dərsləri verir. İsra və Mirac hadisəsinin əbədiləşdirilməsi, Bəni İsrailin tarixindən çıxarılan nəticələr, universal əxlaqi və hüquqi prinsiplər surənin başlıca mövzularıdır.

Surənin ayələrində insanın fərdi və ictimai həyatına yönəlik çağırışlar, vəzifələr və tövsiyələr konkret, anlaşıqlı və praktik şəkildə təqdim olunur. Hər bir ayə insan üçün həm dünyəvi, həm də axirət həyatı baxımından mühüm dəyər daşıyır. İsra Surəsi bütün müsəlmanlar və geniş mənada bəşəriyyət üçün böyük hikmət, əxlaq və ruhani istiqamət verir.

Ən Çox Verilən Suallar