İxlas Surəsinin Fəziləti: Mətni, Mənası

Qurani-Kərimin möcüzəvi ayələri arasında elələri vardır ki, həm mənaca dərin, həm də həcmcə qısa olmaqla insan qəlbinə birbaşa təsir edir. İxlas surəsi bu qəbildən olan, özündə İslamın ən fundamental əqidəsini – Allahın birliyini, bənzərsizliyini və heç nəyə ehtiyacı olmadığını bəyan edən müstəsna bir surədir. Dörd ayədən ibarət olan bu qısa surə, məzmun baxımından bütün Qurani-Kərimin əsası sayılan tövhid inancının xülasəsidir. Həm əhli-sünnə, həm də şiə mənbələrində bu surənin fəziləti barədə yüzlərlə hədis qeyd olunub. Onun Quranın üçdə birinə bərabər tutulması, davamlı şəkildə oxunmasının günahların bağışlanmasına səbəb olması və Allahın razılığına aparan ən qısa yol olması, İxlas surəsini müsəlman həyatının ayrılmaz hissəsinə çevirir. Bu surə namazlarda, dualarda, zikrlərdə, xüsusilə də qorunmaq, şəfa, bağışlanma və Allah sevgisinin artırılması məqsədilə çoxlu sayda oxunur. Allahın birliyini təkidlə elan edən bu ayələr, insanın qəlbindəki şübhələri aradan qaldırır, mənəvi dünyasında nur saçır və onun yaradıcı ilə münasibətini saflaşdırır. İxlas surəsi həm dini, həm fəlsəfi, həm də psixoloji baxımdan bəşəriyyət üçün mühüm mesaj daşıyır və daim təkrarı ilə insan ruhunu ilahi sevgi ilə yoğurur.

İxlas surəsinin mətni və mənası

İxlas surəsi Qurani-Kərimin 112-ci surəsidir. Mədinədə nazil olmuş bu surə dörd qısa, lakin çox dərin ayədən ibarətdir. Surənin ərəbcə mətni və Azərbaycan dilinə tərcüməsi belədir:

Bismillahir-Rahmənir-Rahim

1. Qul huvəllahu əhəd – De: O Allah təkdir.
2. Allahus-Səməd – Allah hər şeydən müstağnidir, hər kəs Ona möhtacdır.
3. Ləm yəlid və ləm yūləd – O, nə doğmuş, nə də doğulmuşdur.
4. Və ləm yəkun ləhu kufuvən əhəd – Və Onun heç bir tayı-bərabəri yoxdur.

Bu surənin hər bir ayəsi İslamın tövhid aqidəsinin dərin bir qatını açıqlayır. Birinci ayədə Allahın təklik və bənzərsizliyi vurğulanır. İkinci ayə ilə Allahın ehtiyacdan uzaq, hər şeyə qadir və hər kəsin Ona möhtac olduğu bildirilib. Üçüncü ayə Allahın yaradılmışlara bənzər olmadığını, doğmamaq və doğulmamaqla hər növ maddi və bəşəri əlaqədən uzaq olduğunu isbat edir. Dördüncü ayə isə Allahın zatında və sifətlərində misli-bərabəri olmadığını təsdiqləyir. Bu surə, tövhid anlayışını tam şəkildə izah etdiyi üçün Quranda teoloji baxımdan ən sıx məzmun daşıyan surələrdən sayılır.

İxlas surəsinin Quran daxilindəki mövqeyi

İxlas surəsi həm struktur, həm məna, həm də ruhani cazibə baxımından Quranda özünəməxsus mövqedə dayanır. O, kiçik surə olsa da, böyük surələrin daşıdığı aqidəvi yükü özündə ehtiva edir. İbn Məsudun və Əbu Hüreyrənin rəvayət etdikləri hədislərdə Peyğəmbər (s) bu surəni “Qurani-Kərimin üçdə biri” adlandırır. İxlas surəsi digər surələrlə birlikdə oxunduqda onların məzmununa tövhid axını verir və insanın Allaha olan təslimini dərinləşdirir. Müsəlman aləmində bu surə hər namazın vacib hissəsi olmasa da, çox vaxt Fatiha surəsindən sonra oxunan ən məşhur surədir. Səhər və axşam zikrlərində, duaların sonunda və ya qorunmaq məqsədilə dəfələrlə təkrar olunur. Məsələn, səhər üç dəfə oxunan İxlas surəsinin insana gün ərzində bəlalardan qorunma təmin etdiyi bildirilir.

İxlas surəsinin fəziləti ilə bağlı hədislər

İslam peyğəmbəri Mühəmməd (s) və onun əhli-beyti tərəfindən İxlas surəsinin fəziləti haqqında çoxsaylı hədislər nəql olunub. Ən məşhur hədislərdən biri belədir: “Hər kim İxlas surəsini bir dəfə oxusa, sanki Qurani-Kərimin üçdə birini oxumuş sayılar”. Bu hədisi həm Buxari, həm Müslim, həm də Əbu Davud təsdiqləyib. Bir başqa hədisdə deyilir: “İxlas surəsi möminin ürəyinin surəsidir. O surəni sevən, Allahı sevər. Kim İxlas surəsini sevərsə, Allah da onu sevər.” Peyğəmbər (s) bir səhabəni bu surəni daim namazda oxuduğu üçün yüksək məqamda tərifləmişdir. Hətta səhabələr Peyğəmbərdən bu surəni hər dəfə namazında oxuyan şəxsin səbəbini soruşduqda, həmin şəxs cavab vermişdi: “Bu surədə Rəbbimin sifətləri var, mən Onu çox sevirəm.” Peyğəmbər də bu cavaba cavab olaraq buyurmuşdu: “Allah da onu sevir.”

İxlas surəsinin gündəlik həyatda tətbiqi

İxlas surəsi yalnız namazlarda və dualarda deyil, gündəlik həyatın bir çox sahəsində tətbiq edilir. Səhər evdən çıxmadan əvvəl, yatmazdan öncə, qorxu hissi yaşandıqda, qərar verməzdən əvvəl və ya xəstəliyə qarşı qorunmaq məqsədilə bu surənin oxunması tövsiyə edilir. Ənənəvi İslam təlimində bu surə “nəfsin təmizlənməsi”, “şəxsi qorunma”, “ürək rahatlığı” və “şəfa” məqsədi ilə tez-tez istifadə olunur. İnsan ruhunun stress və narahatlıqdan uzaq qalması, həyatdakı hadisələrə qarşı daxili güc və dözümlülük qazanması üçün İxlas surəsinin təsiri danılmazdır. Xüsusilə gecə yatmazdan əvvəl üç dəfə İxlas, Fələq və Nas surələrinin birlikdə oxunması Peyğəmbərin tövsiyə etdiyi qoruyucu zikrlər sırasındadır. Bəzi təfsir alimləri İxlas surəsini Quranın monoteist bəyanatı kimi qiymətləndirir və onun oxunuşunu ruhun Allaha təslim olmasının ən yüksək forması kimi qəbul edirlər.

Tövhid inancının simvolu kimi İxlas surəsi

Tövhid, yəni Allahın birliyi İslamın əsas sütunlarından biridir və bu anlayışın ən qısa və ən səlis ifadəsi İxlas surəsində verilir. İslam düşüncəsində bu surə sanki ilahi kimlik bəyannaməsidir. Surənin hər ayəsi Allahın zatına, sifətlərinə və Onun yaratdıqları ilə olan əlaqəsinə dair fundamental həqiqətləri bəyan edir. “Allah Əhəddir” – Onun tayı-bərabəri yoxdur. “Allahus-Səməd” – heç nəyə ehtiyacı yoxdur, lakin bütün varlıqlar Ona möhtacdır. “Ləm yəlid və ləm yūləd” – O, doğmayıb və doğulmayıb, yəni maddi məfhumlardan uzaqdır. “Və ləm yəkun ləhu kufuvən əhəd” – Onun bənzəri, tayı yoxdur. Bu ayələr bütövlükdə insanı Allahın sonsuz qüdrətini, müqəddəsliyini və bənzərsizliyini qəbul etməyə və Ona təslim olmağa çağırır.

Ruhani və psixoloji təsirləri

İxlas surəsinin yalnız aqidəvi deyil, həm də psixoloji və ruhi təsiri çox güclüdür. Bu surəni təkrar-təkrar oxuyan insan Allahın qüdrətinə etibar edir, tənhalığını unudur, qorxularından uzaqlaşır, içindəki narahatlığı və iztirabı azaldır. Xüsusilə, xəstəlik dövrlərində, qorxu və stress anlarında, mənəvi boşluq və çaşqınlıq zamanlarında İxlas surəsinin oxunuşu insana güc və rahatlıq verir. İslam alimləri bu surənin zikr və meditasiya məqsədilə təkrarını ruhun sakitləşdirilməsi və mənəvi dərinliyin artırılması üçün tövsiyə ediblər. İbn Qayyim, İmam Qəzali və digər sufi alimlər bu surəni Allahla yaxınlıq qurmaqda xüsusi vasitə hesab ediblər.

Əhli-beyt və İxlas surəsi

Şiə mənbələrində də İxlas surəsinin fəziləti geniş şəkildə tərənnüm olunub. İmam Cəfər Sadiq (ə) buyurub: “Hər kim gündəlik namazından sonra on dəfə İxlas surəsini oxusa, Allah ona bütün günahlarını bağışlayar.” İmam Əli (ə) bu surəni Allahı tanımaqda ən böyük açar kimi təqdim edib. Əhli-beytin həyatında bu surə təkcə zikr vasitəsi deyil, həm də Allahın birliyi və sifətlərinin dərindən dərk olunması üçün mənəvi təlim kimi tətbiq olunurdu. Əhli-beyt məktəbinin ruhani ədəbiyyatında İxlas surəsinin təfsiri geniş yer tutur və onun təkrarı ilə möminlərin ruhu nurla dolur.

İxlas surəsi İslamın tövhid inancını qısa, lakin qəti şəkildə bəyan edən, Quranın özəyini təşkil edən nadir surələrdən biridir. Onun hər bir ayəsi Allahın zatı və sifətləri barədə ən əsas həqiqətləri açıqlayır. Bu surəni oxumaq sadəcə ibadət deyil, həm də iman etirafıdır, bir növ ruhi tazəlik və təslimiyyət aktıdır. İxlas surəsinin gündəlik həyatda tətbiqi, dualarda istifadəsi, qoruyucu və ruhi gücləndirici təsiri onu hər bir müsəlmanın gündəlik həyatının ayrılmaz parçasına çevirir. Həm ibadət, həm təfəkkür, həm də rahatlıq vasitəsi olan bu surə insanı Yaradanına yaxınlaşdırır və ona mənəvi bir sığınacaq bəxş edir.

Ən Çox Verilən Suallar