İxrac anlayışı müasir dünya iqtisadiyyatının ən mühüm və əsas anlayışlarından biridir. Bir ölkənin iqtisadi gücünün, beynəlxalq arenadakı nüfuzunun və iqtisadi dayanıqlılığının əsas göstəricilərindən biri də onun ixrac potensialıdır. İxrac dedikdə, hər hansı bir ölkədə istehsal olunan məhsul və xidmətlərin digər ölkələrə satışı nəzərdə tutulur. Bu proses ölkənin iqtisadiyyatına xarici valyuta axınını təmin etməklə yanaşı, yerli məhsulların beynəlxalq bazarlarda tanınmasına və rəqabətqabiliyyətinin yüksəlməsinə də ciddi şəkildə təsir edir. Dünya bazarında iştirak edən ölkələr, həmçinin daxili iqtisadiyyatın diversifikasiyası, yeni iş yerlərinin açılması, texnologiya və innovasiyaların inkişafı üçün də əlverişli şərait yaradırlar. Azərbaycan Respublikası da müstəqilliyini bərpa etdiyi ilk dövrlərdən etibarən ixrac siyasətinə xüsusi diqqət ayırıb. Ölkəmizin xarici ticarət siyasətində ixracın genişləndirilməsi və şaxələndirilməsi, iqtisadiyyatın neftdən asılılığının azaldılması, qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi istiqamətində mühüm addımlar atılıb. Azərbaycan məhsulları artıq dünyanın bir çox ölkələrində istehlakçılar tərəfindən keyfiyyət və rəqabətqabiliyyət baxımından yüksək qiymətləndirilir və tələb olunur. Beləliklə, ixrac siyasəti Azərbaycanın iqtisadi inkişafının, beynəlxalq nüfuzunun möhkəmlənməsinin və sosial rifahın yüksəlməsinin əsas faktorlarından birinə çevrilib.
İxracın Azərbaycan iqtisadiyyatında rolu və yeri
Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün ixrac fəaliyyəti strateji əhəmiyyət daşıyır. Ölkəmizin yerləşdiyi coğrafi mövqe, zəngin təbii resurslar, kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı üçün əlverişli iqlim şəraiti və sənaye potensialı ixrac fəaliyyətinin genişləndirilməsi üçün mühüm əsasdır. Neft və qaz ixracı Azərbaycanın xarici ticarətində ənənəvi olaraq aparıcı yer tutub və dövlət büdcəsinin formalaşmasında mühüm rol oynayır. Lakin son illərdə hökumət tərəfindən qeyri-neft ixracının artırılması istiqamətində görülən tədbirlər artıq öz bəhrəsini verməyə başlayıb. Aqrar sektorda istehsal olunan meyvə-tərəvəz məhsulları, konservləşdirilmiş məhsullar, müxtəlif növ çərəzlər, balıq məhsulları, pambıq və tütün ixracı xeyli artıb. Sənaye sektorunda isə tikinti materialları, kimya məhsulları, metallurgiya məhsulları, elektrik avadanlıqları, tekstil məhsulları və digər sahələr üzrə məhsul ixracının həcmi və coğrafiyası genişlənməkdədir. Bu isə öz növbəsində iqtisadiyyatın diversifikasiyasına xidmət etməklə yanaşı, əlavə iş yerlərinin yaradılması və əhalinin məşğulluğunun təmin olunmasına da töhfə verir.
İxracın təşviqi və dəstəklənməsi üzrə dövlət siyasəti
Azərbaycan dövləti ölkə iqtisadiyyatında ixracın inkişafını təmin etmək üçün kompleks tədbirlər həyata keçirir. Hökumət tərəfindən qəbul olunan müxtəlif proqramlar və strategiyalar ixrac potensialının artırılmasına və yerli məhsulların dünya bazarında rəqabət qabiliyyətinin yüksəlməsinə xidmət edir. “Made in Azerbaijan” brendinin yaradılması və təşviqi, ixrac yönümlü müəssisələrə subsidiyaların və güzəştli kreditlərin ayrılması, xarici ölkələrdə keçirilən beynəlxalq sərgi və forumlarda Azərbaycan məhsullarının nümayiş etdirilməsi, ixrac missiyalarının təşkili bu istiqamətdə atılan mühüm addımlardır. Bundan əlavə, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin ixrac fəaliyyətini dəstəkləmək məqsədilə müxtəlif təlimlər, seminarlar təşkil olunur, sahibkarlara beynəlxalq standartlar və tələblər haqqında geniş məlumatlar verilir. Dövlət Gömrük Komitəsi və İqtisadiyyat Nazirliyi də sahibkarlara ixrac prosedurları üzrə elektron xidmətlər təqdim edir və ixrac proseslərinin daha sürətli, rahat və şəffaf həyata keçirilməsini təmin edir. Bu kompleks tədbirlər nəticəsində Azərbaycan məhsulları xarici bazarlarda daha yüksək rəqabət üstünlüyü qazanır.
Azərbaycan ixracının əsas istiqamətləri və hədəf bazarları
Azərbaycanın ixrac məhsullarının əsas bazarları arasında Rusiya, Türkiyə, Gürcüstan, Ukrayna, İran, Avropa Birliyi ölkələri, Qazaxıstan, Belarus və Körfəz ölkələri xüsusi yer tutur. İxracın diversifikasiyası istiqamətində son illərdə Avropa və Asiya ölkələri ilə yanaşı, Afrika bazarları da diqqət mərkəzinə düşüb. Bu ölkələrə Azərbaycan məhsullarının ixracı artmaqdadır. İxrac olunan əsas qeyri-neft məhsulları sırasında kənd təsərrüfatı məhsulları xüsusilə böyük paya malikdir. Pomidor, xiyar, fındıq, nar, üzüm, alma, konservləşdirilmiş məhsullar, həmçinin pambıq və tütün beynəlxalq bazarda yüksək tələbat görür. Bundan əlavə, kimya sənayesi məhsulları, polimerlər, alüminium məhsulları, şərab və digər alkoqollu içkilər, tikinti materialları və kosmetik vasitələr də getdikcə daha çox ixrac olunur. Dövlət tərəfindən həyata keçirilən dəstək proqramları nəticəsində Azərbaycan məhsullarının ixrac coğrafiyası genişlənir, yeni bazarlara çıxış təmin edilir və Azərbaycan məhsullarının tanınması artırılır.
İxrac əməliyyatlarının həyata keçirilməsi prosedurları
İxrac əməliyyatlarının həyata keçirilməsi üçün məhsulun keyfiyyət sertifikatları, mənşə sertifikatları, fitosanitar və baytarlıq sertifikatları kimi sənədlərin əldə olunması tələb edilir. Bu sənədlər məhsulun beynəlxalq bazarlarda qəbul edilməsi üçün əsas şərtlərdir. Dövlət Gömrük Komitəsi və İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən ixracatçı şirkətlərə sənədlərin rəsmiləşdirilməsi prosesində dəstək göstərilir. İxrac zamanı gömrük bəyannaməsinin elektron qaydada təqdim edilməsi, idxalçı tərəflə müqavilənin rəsmiləşdirilməsi və beynəlxalq ödəmə sistemləri vasitəsilə ödənişlərin həyata keçirilməsi vacibdir. Bu prosedurların operativ və şəffaf şəkildə həyata keçirilməsi üçün dövlət tərəfindən elektron xidmətlərdən istifadənin genişləndirilməsi təmin edilir və sahibkarların işləri asanlaşdırılır.
Azərbaycan iqtisadiyyatında ixrac fəaliyyətinin genişləndirilməsi ölkənin sosial-iqtisadi inkişafında, beynəlxalq nüfuzunun artırılmasında və davamlı iqtisadi inkişafın təmin olunmasında mühüm rol oynayır. Dövlət tərəfindən ixracatçılara verilən dəstək tədbirləri və müxtəlif təşviq mexanizmləri sayəsində Azərbaycanın qeyri-neft məhsullarının dünya bazarlarında rəqabət qabiliyyəti xeyli yüksəlir. Gələcəkdə də ixrac potensialının daha da genişləndirilməsi və ixrac məhsullarının çeşidlərinin artırılması Azərbaycan iqtisadiyyatının əsas strateji hədəflərindən biri kimi qalacaqdır.
Ən Çox Verilən Suallar
İxrac, ölkədə istehsal olunan məhsul və xidmətlərin digər ölkələrə satılmasıdır. İxrac ölkənin iqtisadi inkişafını gücləndirir, xarici valyuta axınını təmin edir və yerli məhsulların beynəlxalq bazarda tanınmasına kömək edir.
Azərbaycan əsasən neft və qaz məhsulları ilə yanaşı, kənd təsərrüfatı məhsulları (pomidor, fındıq, nar), kimya məhsulları, tikinti materialları və qida məhsulları ixrac edir.
Azərbaycan məhsulları əsasən Rusiya, Türkiyə, Gürcüstan, Ukrayna, İran, Avropa Birliyi ölkələri, Körfəz ölkələri və Qazaxıstana ixrac olunur.
İxrac üçün məhsulun keyfiyyət sertifikatı, mənşə sertifikatı, fitosanitar və baytarlıq sertifikatları, gömrük bəyannaməsi və müqavilə kimi sənədlər tələb olunur.
Azərbaycan hökuməti ixrac yönümlü şirkətlərə subsidiya, güzəştli kreditlər, beynəlxalq sərgilərdə iştirak dəstəyi, ixrac missiyaları və təlimlər kimi müxtəlif yardımlar göstərir.
İxracatçılar Dövlət Gömrük Komitəsinin elektron gömrük bəyannaməsi sistemi və İqtisadiyyat Nazirliyinin elektron xidmətlərindən istifadə edərək sənədləri rahat şəkildə təqdim edə bilərlər.
“Made in Azerbaijan” brendinin təşviqi, ixracatçılara subsidiyalar, beynəlxalq sərgilərdə iştirak dəstəyi və qeyri-neft məhsullarının xarici bazarlara çıxışının asanlaşdırılması kimi tədbirlər görülür.
Kiçik və orta sahibkarlara beynəlxalq standartlar barədə təlimlər, subsidiyalar, güzəştli kreditlər və müxtəlif təşviq proqramları vasitəsilə dəstək verilir.
İxrac zamanı əsas çətinliklər məhsulun beynəlxalq sertifikatlaşdırılması, xarici bazarlarda rəqabət mühiti, gömrük prosedurları və sənədləşmə prosesində ortaya çıxa bilən məsələlərdir.
İxracın artması iqtisadiyyatın diversifikasiyasını təmin edir, yeni iş yerləri açır, dövlət büdcəsinin gəlirlərini artırır və ümumi iqtisadi sabitliyi möhkəmləndirir.
