İydə Unu: Faydaları, Tərkibi

Təbiət, insan orqanizmi üçün ehtiyac duyulan bir çox əhəmiyyətli maddənin qaynağıdır. Bu qaynaqlar arasında özəl yer tutanlardan biri də iydə meyvəsidir. Son illərdə onun tək tək formada deyil, eyni zamanda “iydə unu” şəklində istifadəsi daha çox diqqət çəkmişdir. İydə unu, iydə meyvəsinin qurudulub dərisi, çəkirdəyi ayrıldıqdan sonra toz halına salınması ilə əldə edilir. Bu un xalq təbabətində, dietologiyada, alternativ tibb praktikalarında və funksional qida sektorunda istifadə olunur.

İydə Ununun Tərkibi

İydə unu təbii bir qida ehtiyatı olub, tərkibində aşağıdakı maddələr boldur:

• Vitamin C: Antioksidant xüsusiyyətlidir, bədənin müdafiə sistemini aktivləşdirir.
• Karbohidratlar: Təbii şirinlik və enerji qaynağıdır.
• Flavonoid və taninlər: Orqanizmdə iltihab proseslərini azaldır.
• Diyetik lif: Bağırsaq sisteminin normal işləməsinə yardım edir.
• Sink, maqnezium, kalsium: Hüyceyrə səviyyəsində metabolik proseslərə təsir edir.

Təbii şəkər ehtiva etməsinə baxmayaraq, glisemik indeksinin aşağı olması onun şəkərli diabeti olan insanlar üçün nisbətən daha uyğun olmasına imkan yaradır.

İydə Ununun Səhiyyə Faydaları

İltihabəleyhinə təsir

Iydə ununda olan polifenollar, flavonoid və taninlər orqanizmdə iltihab proseslərini tormozlayır. Bu xüsusiyyət revmatizm, artrit, bronxit kimi xroniki iltihabi xəstəliklərdə faydalı olur.

Mədə-bağırsaq sistemi üçün təbii qoruyucu

Lifli quruluğu sayəsində iydə unu həzmi asanlaşdırır, qıcabı azaldır, ishalə qarşı qoruyucu təsir göstərir. Mədə divarını qoruyur və gastrit hallarda rahatladıcı təsiri vardır.

İmmuniteti gücləndirir

C vitamini və təbii antioksidantların tərkibi sayəsində bədəni viruslara və bakteriyalara qarşı daha dayanıqlı edir. Soyuqdəymə və qrip mövsümündə müntəzəm olaraq qəbul edilməsi tövsiyə olunur.

Qan dövranına və damar sağlamlığına dəstək

İydə unu qan damarlarının elastikliyini artırır, kapilyarların keçiriciliyini azaldır və qan dövranını tənzimləyir. Həmçinin damar tıxanıqlığının və yüksək təzyiqin qarşısını almağa kömək edir.

Şəkərli diabet xəstələri üçün uyğunluğu

Aşağı glisemik indeksi sayəsində şəkər səviyyəsini sürətlə yüksəltmir. Təbii və tənzimlənmiş karbohidrat ehtiva etdiyindən, diabetik diyetlərə uyğun şəkildə istifadə edilə bilər.

Qidalanma və enerji təminatı

İydə unu yüksək enerji verən, lakin orqanizmi yormayan bir qida qaynağıdır. Xüsusilə fiziki və zehni yorğunluq zamanı güc və dayanıqlıq üçün faydalı olur.

Hamiləlik və doğuşdan sonrakı dövr

Hamilə qadınlara dəmir, vitamin və minerallarla zəngin olduğu üçün faydalıdır. Ana südünü artırmaqda və doğuş sonrası bərpada istifadə edilə bilər. Yenə də həkim məsləhəti ilə qəbul edilməlidir.

Uşaqlarda immunitet və böyüməyə təsiri

Uşaqlarda sümük inkişafını dəstəkləyir, immunitet sistemini gücləndirir və enerji təmin edir. Şirniyyatlara təbii alternativ olaraq istifadə oluna bilər.

İydə Ununun İstifadə Yolları

• Qatıqla qarışdırılaraq: 1-2 çay qaşığı iydə unu qatıqla qarışdırılıb gündə 1 dəfə yeyilə bilər.
• Ballı qarışım: İydə unu bal ilə qarışdırılaraq immun gücləndirici olaraq istifadə olunur.
• İsti içki formasında: 1 çay qaşığı iydə unu 1 stəkan isti suya qarışdırılıb içilə bilər.
• Şirniyyatlara əlavə edilərək: Piroq, keks və digər təbii desertlərdə unun bir hissəsi iydə unu ilə əvəzlənə bilər.
• Smoothie-lərə qatılaraq: Meyvə və tərəvəz şirələrinə əlavə edilərək həm ləzzət, həm də qida dəyəri artırılır.

Dozaj və İstifadə Tövsiyəsi

• Böyüklər üçün gündəlik 1-2 çay qaşığı kifayətdir.
• Uşaqlarda isə 1 çay qaşığından artıq olmamalıdır.
• Həddindən artıq istifadəsi qəbizlik və ya qarında ağırlıq hissi yarada bilər.

Elmi Tədqiqatların Nəticələri

• İran Tibb Universiteti: 2014-cü ildə aparılan bir tədqiqat iydə tozunun oynaq ağrılarını azaltdığını və iltihabı yatızdırdığını sübut etmişdir.
• Türkiyə Atatürk Universiteti: 2018-ci ildə edilən bir araşdırmada iydə tozunun hüceyrə səviyyəsində oksidləşməni azaltdığı və qocalmanı ləngitdiyi bildirilmişdir.
• Azərbaycan Fitoterapiya Mərkəzi: İydə ununun xroniki mədə narahatlıqlarında əhəmiyyətli rahatlama təmin etdiyi qeyd olunmuşdur.

İydə Ununun Saxlanması

İydə unu sərin, quru və qaranlıq yerdə saxlanmalıdır. Hava ilə təmas etdikdə tərkibindəki aktiv maddələr zamanla azala bilər. Ən ideal qablaşdırma – hava keçirməyən şüşə bankalarda və ya zipli kisələrdədir.

Tətbiq olunan bölgələr və ənənəvi istifadələr

İydə unu xüsusilə Azərbaycanın Şəki, Zaqatala, Qax, Tovuz bölgələrində xalq təbabətində geniş istifadə olunur. Qədim zamanlardan bu yana iydə tozu yeni doğanlara və zəif uşaqlara bədən gücləndirici kimi verilmişdir.

İydə unu həm qida, həm də müalicə baxımından olduqca qiymətli və təbii bir məhsuldur. Onun tərkibindəki zəngin vitamin və mineral kompleksləri insan sağlamlığına çoxsaylı müsbət təsir göstərir. Mədə-bağırsaq problemlərindən tutmuş, iltihabi xəstəliklərə, immun sisteminin gücləndirilməsinə qədər geniş spektrdə faydaları vardır. Düzgün istifadə və doza ilə yanaşı, keyfiyyətli və təmiz şəkildə hazırlanmış iydə unu həyat keyfiyyətini yüksəldə bilər.

Ən Çox Verilən Suallar