İydənin Zərərləri: Həddindən artıq istifadə nəticəsində yaranan problemlər

İydə (Elaeagnus angustifolia), xalq arasında “çərçiək” və ya “dəvəciyəyi” kimi tanınan, həm bəzək, həm də müalicəvi məqsədlərlə istifadə edilən bitkilərdən biridir. Onun meyvəsi, çiçəkləri və hətta qabığı belə qədimdən müalicəvi vasitə kimi istifadə olunmuşdur. İydənin faydaları barədə saysız mənbələr mövcuddur. Lakin hər bir təbii vasitədə olduğu kimi, bu bitkinin də dozadan artıq, düzgün olmayan və ya fərdi uyğunsuzluq hallarında bəzi yan təsirləri və zərərlərimüşahidə oluna bilər.

İydənin ümumi xüsusiyyətləri

İydə meyvəsi tərkibində C vitamini, flavonoidlər, taninlər, antioksidant maddələr və liflər ilə zəngin olduğu üçün xalq təbabətində immuniteti gücləndirmək, iltihabları aradan qaldırmaq və həzmi yaxşılaşdırmaq üçün istifadə olunur. Lakin bu tərkib eyni zamanda müəyyən vəziyyətlərdə mədə-bağırsaq, dərialtı toxumalar və sinir sistemi üçün risklər yarada bilər.

Həddindən artıq istifadə nəticəsində yaranan problemlər

Təbii bir məhsul olsa da, iydənin doza həddinin aşılması müəyyən problemlərə səbəb ola bilər. Ən çox rast gəlinənlər:

Qəbizlik və bağırsaq hərəkətsizliyi

İydə taninlərlə zəngin olduğuna görə büzücü təsirə malikdir. Bu xüsusiyyət ishal hallarında faydalı sayılsa da, artıq miqdarda qəbul edildikdə bağırsaq hərəkətliliyini yavaşladır və qəbizlik, qarında şişkinlik, narahatlıq yarada bilər.

Qarında ağırlıq və köp

Əgər iydə miqdarı həddən artıq olarsa və ya boş mədəyə qəbul edilərsə, bu, həzm prosesini ləngidə bilər. Nəticədə qaz, köp, ağrı və diskomfort halları baş verə bilər.

Susuzluq hissi

Tanin maddələri həm də sudan sorucu xüsusiyyətə malikdir. Bu, orqanizmdə susuzluğa səbəb ola bilər. Xüsusilə az su içən insanlarda bu təsir daha tez müşahidə olunur.

Allergik reaksiyalar və dəridə təsirləri

Təbii bitkilərin tərkibindəki bioloji aktiv maddələr bəzən bədən tərəfindən qəbul olunmur. İydənin istifadəsi zamanı aşağıdakı allergik reaksiyalar müşahidə oluna bilər:

• Dəridə qaşınma və səpkilər
• Gözlərdə qızartı və yaşarma
• Dodaqlarda və boğazda şişkinlik
• Tənəffüs çətinliyi və öskürək

Bu reaksiyalar əsasən bədənin flavonoidlərə və efir yağlarına qarşı həssaslığı nəticəsində baş verir. Əgər bu simptomlar yaranarsa, istifadəyə dərhal son verilməli və həkimə müraciət edilməlidir.

Hamiləlik və laktasiya dövründə ehtiyatlılıq

Hamilə qadınların və süd verən anaların təbii vasitələrdən istifadəsi həmişə xüsusi diqqət tələb edir. İydənin bu dövrlərdə istifadəsi ilə bağlı məlumatlar məhduddur. Lakin aşağıdakı risklər nəzərə alınmalıdır:

• İydə bəzi hallarda uşaqlıq əzələlərini stimullaşdıra bilər, bu isə erkən doğum riski yarada bilər.
• Aşırı miqdarda C vitamini qəbulunun dəmir udulmasını artırması, bəzi qadınlarda qıcqırma və mədə yanmasına səbəb ola bilər.
• Əgər ana südü ilə qəbul edilirsə, körpədə allergik reaksiya baş verə bilər.

Bu səbəblə hamiləlik və laktasiya dövründə iydənin yalnız həkim nəzarəti ilə və məhdud miqdarda istifadəsi tövsiyə olunur.

Uşaqlarda iydə istifadəsi

İydə bəzən uşaq qidalanmasında da istifadə olunur. Lakin 3 yaşına qədər olan uşaqlarda bu bitkiyə qarşı həssaslıq riski yüksəkdir:

• Taninlər uşaq bağırsaqlarında qıcqırma və narahatlıq yarada bilər
• Allergik reaksiyalar daha ağır keçə bilər
• Həzm sistemi zəif olduğu üçün mədə tutmaları və qəbizlik halları müşahidə edilə bilər

Valideynlər iydəni uşaqlara verməzdən əvvəl pediatrla məsləhətləşməlidir.

Xroniki xəstələr üçün əks göstərişlər

Aşağıdakı xəstəliklərdən əziyyət çəkən şəxslər iydədən istifadə edərkən diqqətli olmalıdır:

Şəkərli diabet

İydənin tərkibində təbii şəkərlər vardır. Quru iydə meyvəsi karbohidratla zəngin olduğu üçün qanda şəkərin səviyyəsini yüksəldə bilər. Diabet xəstələri yalnız həkim nəzarəti altında və məhdud porsiyada istifadə etməlidir.

Böyrək problemləri

İydə sidikqovucu təsirə malikdir. Bu, bəzən böyrəkləri lazımsız yükləməyə və mineral balanssızlığa səbəb ola bilər.

Damar tıxanıqlığı və qan durulducu istifadə edənlər

İydə tərkibindəki bioaktiv maddələr qan axınına təsir göstərə bilər, buna görə qan durulducu preparatlar qəbul edən xəstələrdə təhlükəli qarşılıqlı təsirlər mümkündür.

İydə ilə birlikdə istifadə edilməməli olan maddələr

Bəzi dərman və ya təbii məhsullarla iydənin eyni anda istifadəsi gözlənilməyən təsirlərə səbəb ola bilər:

• Aspirin və NSAİİ qrup dərmanlarla birlikdə istifadəsi mədə turşuluğunu artıraraq qıcıqlanmaya səbəb ola bilər
• Qan təzyiqi dərmanları ilə eyni anda istifadəsi onların təsirini azalda və ya artıra bilər
• Spirtli içkilərlə birlikdə qəbul olunması qaraciyər üçün yük yarada bilər

İydənin xaricdən tətbiqində diqqət edilməli məqamlar

İydə çiçəyi və meyvəsinin tozu bəzi dəri maskalarında və losyonlarda istifadə olunur. Lakin:

• Həssas dərilərdə qızartı, quruluq və yanma hissi yarada bilər
• Günəşlə birləşdikdə fotohəssaslıq effekti yarana bilər
• Açıq yaralara tətbiq edilməməlidir

Dəriyə tətbiqdən əvvəl kiçik bir sahədə test edilməlidir.

Dozaj və istifadədə əsas tövsiyələr

İydə, təbiətin bəxş etdiyi faydalı bitkilərdən biridir. Onun müalicəvi gücü əsrlərlə sınanmışdır. Lakin doza, istifadə müddəti və fərdi xüsusiyyətlər nəzərə alınmadan istifadə edildikdə, iydə bəzən faydadan çox zərər verə bilər. Hər bir bitki kimi iydə də düzgün mənbədən, ölçülü miqdarda və zəruri hallarda həkim məsləhəti ilə istifadə edilməlidir.

Ən Çox Verilən Suallar