İyun ayı həm təbiətin canlılığı, həm də müxtəlif önəmli günləri ilə yadda qalan aylardan biridir. Bu ay təkcə iqlimin dəyişməsi və yay fəslinin başlanğıcı ilə deyil, həm də bir sıra beynəlxalq və milli səviyyəli bayram və anım günləri ilə diqqət çəkir. Həm uşaqların hüquqlarının müdafiəsi, həm təbiətin qorunması, həm də Azərbaycanın milli tarixində dönüş nöqtəsi olan hadisələr bu ayda qeyd olunur. İyunun ən önəmli cəhətlərindən biri də onun maarifləndirici və ictimai konsolidasiyaedici təsirə malik günlərlə zəngin olmasıdır.
Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi Günü – 1 İyun
1 iyun tarixi dünyada Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi Günü kimi tanınır və bu gün 1950-ci ildən bəri BMT tərəfindən qeyd olunur. Bayramın əsas məqsədi uşaqların hüquqlarının müdafiəsi, onların sağlam və təhlükəsiz mühitdə yaşamaq hüququnun tanınması və təminidir.
Azərbaycan da bu günü yüksək səviyyədə qeyd edən ölkələrdəndir. Uşaqlarla bağlı tədbirlər, sosial aksiyalar, şənliklər, bayram konsertləri təşkil olunur. Uşaq evlərində yaşayan uşaqlara yardımlar göstərilir, onların cəmiyyətə inteqrasiyası üçün dəstək kampaniyaları həyata keçirilir. Bu gün həm də cəmiyyətdə uşaq hüquqları haqqında şüurun artırılması baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır.
Ətraf Mühitin Mühafizəsi Günü – 5 İyun
Beynəlxalq miqyasda 5 iyun Ətraf Mühitin Mühafizəsi Günü kimi tanınır. Bu günün əsası 1972-ci ildə BMT tərəfindən Stokholm konfransında qoyulmuşdur. Məqsəd – dünya miqyasında ekoloji problemlərə diqqət çəkmək, ətraf mühitin qorunmasının əhəmiyyətini artırmaq və dövlətləri ekoloji tədbirlərə sövq etməkdir.
Azərbaycanda da bu gün geniş şəkildə qeyd olunur. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, qeyri-hökumət təşkilatları, universitetlər və məktəblər tərəfindən müxtəlif tədbirlər keçirilir. Tələbələr və könüllülər ağacəkmə kampaniyaları, təmizlik aksiyaları və ekoloji maarifləndirmə layihələrində iştirak edirlər. Bu tədbirlər həm təbiətə sevgini artırır, həm də ekoloji tərbiyənin formalaşmasında mühüm rol oynayır.
Milli Qurtuluş Günü – 15 İyun
Azərbaycan tarixində mühüm yer tutan günlərdən biri də 15 iyundur. Bu tarix Milli Qurtuluş Günü kimi tanınır. 1993-cü ildə siyasi böhran və vətəndaş qarşıdurması zamanı xalqın çağırışı ilə ümummilli lider Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıtdı və ölkədə sabitlik bərpa edildi.
Milli Qurtuluş Günü ölkənin müstəqilliyinin möhkəmlənməsi və dövlətçilik prinsiplərinin bərpası baxımından dönüş nöqtəsi olmuşdur. Bu gün münasibətilə hər il respublikanın müxtəlif bölgələrində konfranslar, yürüşlər, mədəni tədbirlər keçirilir. İnsanlar bu günü Azərbaycan dövlətçiliyinin xilası və inkişafı ilə əlaqələndirirlər. Həmçinin, bu tarix Azərbaycanda rəsmi qeyri-iş günüdür.
Tibb İşçilərinin Peşə Bayramı – 17 İyun
17 iyun tarixi Azərbaycanda Tibb İşçilərinin Peşə Bayramı kimi tanınır. Bu gün ölkəmizdə səhiyyə sahəsində çalışan həkimlərin, tibb bacılarının və digər səhiyyə əməkdaşlarının peşə fəaliyyətinə hörmətin ifadəsidir.
Hər il bu gün münasibətilə tibb işçiləri təltif olunur, onların fəaliyyəti ilə bağlı ictimai tədbirlər keçirilir. Həmçinin, ictimaiyyətə səhiyyə sahəsindəki yeniliklər, profilaktik tədbirlər və əhalinin sağlamlığının qorunması üçün görülən işlər barədə məlumat verilir. Bu bayram cəmiyyətə səhiyyənin nə qədər önəmli bir sahə olduğunu bir daha xatırladır.
Ümumdünya Qaçqınlar Günü – 20 İyun
20 iyun BMT tərəfindən Ümumdünya Qaçqınlar Günü kimi elan olunmuşdur. Məqsəd dünyada qaçqın statusunda olan insanların vəziyyətinə diqqət çəkmək, onların hüquqlarının qorunmasını təmin etmək və inteqrasiya prosesini dəstəkləməkdir.
Azərbaycan üçün bu gün xüsusilə həssas mövzulardan biridir. 1988–1993-cü illər ərzində Ermənistanın Azərbaycana qarşı apardığı təcavüz nəticəsində bir milyona yaxın azərbaycanlı qaçqın və məcburi köçkün statusu almışdır. Bu gün ölkədə bu insanların problemlərinə diqqət artırılır, onların hüquqlarının bərpası və sosial rifahının yaxşılaşdırılması üçün tədbirlər görülür.
Yay Günəş Dövrəsi – 21 İyun
21 iyun tarixi astronomik baxımdan il ərzində Şimal yarımkürəsində ən uzun gün və ən qısa gecənin olduğu gün kimi qeyd olunur. Yay Günəş Dövrəsi adlanan bu hadisə qədim zamanlardan bəri fərqli mədəniyyətlərdə xüsusi rituallar və mərasimlərlə qarşılanır.
Bu tarix kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan insanlar üçün əhəmiyyətlidir. Azərbaycan kəndlərində bu gün məhsul yığımına hazırlıq, təbiətə şükranlıq və yeni mövsümün başlanğıcı ilə əlaqələndirilir. Həmçinin, günəşlə bağlı mifoloji və mədəniyyətlərlə zəngin tarixi irsimizdə bu cür təbiət hadisələrinin xüsusi yeri olmuşdur.
Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Günü – 26 İyun
26 iyun tarixi Azərbaycan Respublikasında Silahlı Qüvvələr Günü kimi qeyd olunur. 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tərəfindən milli ordu yaradılmış, bu gün isə 1998-ci ildə Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən rəsmi olaraq bayram günü elan olunmuşdur.
Bu gün münasibətilə ölkədə hərbi paradlar təşkil olunur, vətən uğrunda canından keçmiş şəhidlər yad edilir, orduya dəstək göstərilir. 2020-ci il Vətən müharibəsindən sonra bu günün mənəvi yükü daha da artmış və xalq tərəfindən böyük ehtiramla qeyd olunmağa başlamışdır. Dövlətin suverenliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizə aparan hərbçilərə bu gün təşəkkür və minnətdarlıq ifadə edilir.
Digər Beynəlxalq Əhəmiyyətli Günlər
İyun ayında qeyd olunan digər əlamətdar beynəlxalq günlər də vardır. Bu günlər spesifik sahələrə yönəlmiş, cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrinə təsir edən və maarifləndirmə xarakterli tədbirlərlə yadda qalır.
| Tarix | Gün | Qısa izah |
|---|---|---|
| 8 iyun | Ümumdünya Okeanlar Günü | Okeanların ekoloji qorunması və iqlim dəyişikliklərinə qarşı tədbirlərin gücləndirilməsi üçün qeyd olunur. |
| 12 iyun | Uşaq Əməkçiliyi ilə Mübarizə Günü | Uşaqların istismarına qarşı mübarizə və təhsilə çıxış hüququnun təbliği əsas məqsəddir. |
| 14 iyun | Qan Donorluğu Günü | Sağlam insanların qan bağışlayaraq həyat xilas etməsinə təşviq etmək məqsədi daşıyır. |
| İyun ayının 3-cü bazar günü | Atalar Günü | Ataların ailədəki rolunu və sosial dəyərini ön plana çıxarmaq üçün qeyd olunur. |
İyun Ayının Cəmiyyət və Mədəniyyətə Təsiri
İyun ayı həm də təhsil sistemində sonun, yay tətilinin başlanğıcının və turizm mövsümünün aktivləşdiyi bir dövrdür. Bu ayda məktəblərdə buraxılış tədbirləri, diplom təqdimetmə mərasimləri, yay düşərgələri təşkil olunur. Mədəni tədbirlər, açıq hava festivalları və sosial kampaniyalar da məhz iyun ayında daha çox müşahidə olunur.
Bayram günlərinin düzgün şəkildə qeyd olunması cəmiyyətin maariflənməsi, birlik və həmrəylik duyğularının gücləndirilməsi baxımından olduqca vacibdir. Həmçinin, milli və beynəlxalq günlərin təqvimə salınması insanların hüquq və məsuliyyətlərə daha həssas yanaşmasına səbəb olur.
Dövlət Bayramlarının Hüquqi Statusu
Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinə əsasən, iyun ayında iki rəsmi qeyri-iş günü mövcuddur: 15 iyun – Milli Qurtuluş Günü və 26 iyun – Silahlı Qüvvələr Günü. Digər günlər isə rəsmi qeyri-iş günü olmasa da, maarifləndirici və mədəni əhəmiyyət daşıyan günlərdir.
İyun ayı təkcə təbiətin ən canlı dövrü deyil, həm də cəmiyyətin müxtəlif sahələrinə toxunan, mühüm ictimai və mənəvi gündəmləri ehtiva edən bir aydır. Bu ayda qeyd olunan bayram və anım günləri, uşaqlardan tutmuş tibb işçilərinə, ordudan tutmuş qaçqınlara qədər müxtəlif sosial qrupların diqqət mərkəzinə çəkilməsinə xidmət edir. Bu isə cəmiyyətin həmrəyliyini və sosial məsuliyyət hissini daha da möhkəmləndirir. Bayramların düzgün qeyd olunması, tarixə və insana hörmətin ifadəsi kimi qəbul edilməli, gələcək nəsillərə bu dəyərlər aşılanmalıdır.
Ən Çox Verilən Suallar
Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi Günü hər il 1 iyun tarixində qeyd olunur və uşaq hüquqlarının qorunmasına yönəlib.
Bu gün ətraf mühitin qorunmasına yönəlmiş tədbirlərin keçirildiyi, ekoloji şüurun artırıldığı beynəlxalq gündür.
15 iyun tarixi Azərbaycan tarixində dövlətçiliyin qorunması və sabitliyin bərpa olunduğu gün kimi qəbul edilir.
17 iyun tarixində tibb işçiləri peşə bayramlarını qeyd edir və onların fəaliyyəti ictimaiyyət tərəfindən tanınır.
Qaçqınların və məcburi köçkünlərin problemlərinə diqqət yetirmək, onların hüquqlarını qorumaq məqsədi daşıyır.
21 iyun tarixində baş verir və il ərzində ən uzun gündür.
Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Günü 26 iyun tarixində qeyd olunur.
Rəsmi olaraq Azərbaycanda iyun ayında iki qeyri-iş günü var – 15 və 26 iyun.
Okeanların qorunması məqsədilə 8 iyun Ümumdünya Okeanlar Günü kimi qeyd olunur.
Atalar Günü iyun ayının üçüncü bazar günü qeyd olunur.
