K Vitamini Haqqında Hər Şey: Növləri, Funksiyaları – 2025

K vitamini insan orqanizminin sağlamlığı üçün olduqca vacib olan, yağda həll olunan bir vitamin növüdür. Bu vitamin, qanın laxtalanmasında, sümük sağlamlığında və ürək-damar sisteminin normal fəaliyyətində mühüm rol oynayır. Adətən K vitamini haqqında danışarkən bir çox insan yalnız qanın laxtalanması ilə əlaqələndirir. Halbuki, bu vitaminin orqanizmdə çoxşaxəli funksiyaları var və gündəlik həyatda sağlam qalmaq üçün onun kifayət qədər miqdarda qəbul edilməsi vacibdir.

K vitamininin növləri

K vitamini iki əsas formada mövcuddur:

• K1 vitamini (filoxinon): Bitki mənşəli qidalarda, xüsusilə yaşıl yarpaqlı tərəvəzlərdə bol miqdarda olur.
• K2 vitamini (menakinon): Bəzi heyvan mənşəli qidalarda, fermentləşdirilmiş məhsullarda və bağırsaq mikroflorasında sintez olunur.

Bundan əlavə, laboratoriya şəraitində hazırlanan sintetik K3 vitamini (menadion) də mövcuddur. Lakin K3-nün yüksək dozada qəbulunun toksik təsiri ola biləcəyi üçün gündəlik istifadə üçün məsləhət görülmür.

K vitamininin orqanizmdə funksiyaları

K vitamininin orqanizmdə ən mühüm funksiyaları aşağıdakılardır:

1. Qanın laxtalanması

K vitamini laxtalanma faktorlarının sintezində iştirak edir. Bu faktorlar qanın axışını idarə edir və yaralanma zamanı qan itkisinin qarşısını alır. K vitamininin çatışmazlığı qanaxma riskini artırır və hətta kiçik yaralanmalar belə ciddi qanaxmalara səbəb ola bilər.

2. Sümük sağlamlığı

Araşdırmalar göstərir ki, K vitamini osteokalsin adlı bir proteinin aktivləşməsini təmin edir. Osteokalsin sümük matriksinin möhkəmlənməsində və kalsiumun sümüyə bağlanmasında mühüm rol oynayır. Bu səbəbdən K vitamini əskikliyi osteoporoz riskini artırır.

3. Ürək-damar sağlamlığı

K vitamini damar divarlarında kalsiumun toplanmasının qarşısını alır. Beləliklə, damar sərtliyini azaldır və ürək-damar xəstəliklərindən qoruyur.

4. Antioksidant təsiri

Bəzi tədqiqatlar K vitamininin güclü antioksidant təsirə malik olduğunu göstərir. Bu təsir hüceyrələrin oksidləşmə nəticəsində zədələnməsinin qarşısını alır.

K vitamini hansı qidalarda var?

K vitaminini təbii yollarla qida vasitəsilə qəbul etmək çox asandır. Ən çox K vitamini olan məhsullar aşağıdakılardır:

K1 vitamini (filoxinon) ilə zəngin qidalar:

• Yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər (ispanaq, kələm, brokkoli, kahı)
• Şüyüd, cəfəri
• Yaşıl lobya
• Şalğam yarpağı

K2 vitamini (menakinon) ilə zəngin qidalar:

• Fermentləşdirilmiş qidalar (natto — fermentləşdirilmiş soya məhsulu)
• Süd məhsulları (pendir, qatıq)
• Yumurta sarısı
• Qara ciyər və digər daxili orqan ətləri
• Toyuq, mal əti

K vitamininin gündəlik dozası

K vitamininə olan gündəlik tələbat insanın yaşına, cinsinə və sağlamlıq vəziyyətinə görə dəyişir. Ümumi tövsiyə olunan gündəlik dozalar təxminən belədir:

• Körpələr üçün (0-6 ay): 2 mcg
• Uşaqlar üçün (7-12 ay): 2.5 mcg
• Uşaqlar üçün (1-3 yaş): 30 mcg
• Uşaqlar üçün (4-8 yaş): 55 mcg
• Yeniyetmələr üçün (9-13 yaş): 60 mcg
• Yeniyetmələr üçün (14-18 yaş): 75 mcg
• Böyüklər üçün kişilər: 120 mcg
• Böyüklər üçün qadınlar: 90 mcg
• Hamilə qadınlar: 90 mcg
• Süd verən analar: 90 mcg

K vitamini əskikliyi

K vitamininin orqanizmdə çatışmazlığı nadir hallarda müşahidə olunur. Bunun səbəbi bağırsaq mikroflorası tərəfindən də K vitamininin sintez olunmasıdır. Lakin bəzi hallarda, xüsusilə:

• Uzunmüddətli antibiotik istifadəsi
• Yağ əmmə pozğunluğu (kron xəstəliyi, çölyak xəstəliyi)
• Qaraciyər xəstəlikləri
• Qidalanmanın qeyri-kafi olması

hallarında K vitamininin çatışmazlığı müşahidə oluna bilər.

Əskiklik zamanı baş verən əsas əlamətlər:

• Asan qanaxma (diş ətlərindən, burundan və yaralardan)
• Uzunmüddətli yaraların sağalmaması
• Dəri altında göyərmələr
• Aybaşı qanaxmasının çox olması (qadınlarda)
• Sümük zəifliyi, sınıq riski

K vitamininin həddindən artıq qəbulunun fəsadları varmı?

Təbii qidalar vasitəsilə qəbul edilən K vitamininin zərərli təsirləri demək olar ki, yoxdur. Çünki orqanizm artıq miqdarı tənzimləmə qabiliyyətinə malikdir. Lakin sintetik K3 vitamininin yüksək dozada qəbulu qaraciyər zədələnməsinə və allergik reaksiyalara səbəb ola bilər. Buna görə də K vitaminini qida əlavəsi şəklində qəbul edərkən həkim tövsiyəsi mütləqdir.

K vitamininin istifadəsi və sağlamlıq üçün tövsiyələr

• Tarazlı qidalanma: Günlük yaşıl yarpaqlı tərəvəz, fermentləşdirilmiş məhsullar və süd məhsullarını yemək K vitaminini təmin edir.
• Yağla birlikdə qəbul: K vitamini yağda həll olduğu üçün qidaları bir az yağla yemək onun daha yaxşı mənimsənilməsini təmin edir.
• Müntəzəm müayinələr: Xüsusilə qan laxtalanması və sümük sağlamlığı ilə bağlı problemlər yaşayan insanlar üçün K vitamininin səviyyəsi həkim nəzarətində izlənilməlidir.
• Antibiotiklərdən istifadə zamanı diqqətli olmaq: Uzunmüddətli antibiotik istifadəsi bağırsaq mikroflorasını pozaraq K vitamininin sintezini azalda bilər.

K vitamini insan sağlamlığı üçün həyati əhəmiyyət daşıyan bir vitamindir. O, qan laxtalanmasını tənzimləyir, sümüklərin sağlam qalmasına kömək edir və ürək-damar sistemini qoruyur. Əksikliyi ciddi qanaxmalara və sümük xəstəliklərinə səbəb ola bilər. Xoşbəxtlikdən, təbii qidalarla zəngin bir pəhriz K vitamininin gündəlik tələbatını asanlıqla ödəyir. Sağlam qalmaq üçün gündəlik rasionunuzda yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, süd məhsulları və fermentləşdirilmiş qidalara yer verməyi unutmayın.

Ən çox verilən suallar