Kirayə Evlər : Azərbaycan Reallıqları, Qiymətlər, Tövsiyələr

Son illərdə Azərbaycanda kirayə ev bazarı heç vaxt olmadığı qədər aktuallaşıb. Bakı və böyük şəhərlərdə əhalinin sürətlə artması, regionlardan paytaxta və digər iri şəhərlərə köç, iş yerlərinin, universitetlərin və yeni infrastrukturların açılması nəticəsində mənzil kirayəsinə ehtiyac çoxalıb. Xüsusilə tələbələr, gənc ailələr, xarici vətəndaşlar və fərdi sahibkarlar kirayə ev bazarının əsas iştirakçılarıdır. Pandemiya dövründən sonra isə bu bazarda yeni tendensiyalar meydana çıxıb. İndi insanlar qısa və uzunmüddətli kirayələrə daha fərqli yanaşırlar. Həm iqtisadi səbəblər, həm də rahatlıq və təhlükəsizlik məsələləri bu bazarın dinamikasına təsir edir.

Kirayə Ev Nədir və Hansı Növləri Var?

Kirayə ev – şəxsin və ya ailənin, müəyyən bir müddətə, qarşı tərəfə (ev sahibinə) müqavilə və ya şifahi razılaşma əsasında icarə haqqı ödəməklə yaşamaq üçün tutduğu yaşayış yeridir. Əsasən bu evlər mənzil (mənzil, həyət evi, villa, bağ evi və s.), fərdi ev, hostellər, otaqlar və s. formalarda olur. Azərbaycanda ən çox yayılmış növlər bunlardır:

• Mənzillər (bina evi): Şəhər mərkəzində və yeni tikililərdə ən çox rast gəlinən kirayə növüdür. Bina evləri həm köhnə (xruşovka, stalinka), həm də yeni tikililərdə (MTK-lar) olur.
• Həyət evləri: Şəhər kənarında və rayonlarda yaşayanlar üçün aktualdır. Xüsusilə ailələr və şəxsi həyət istəyənlər üçün uyğundur.
• Otaq kirayəsi: Bəzən bir evin otağı ayrıca kirayə verilir. Bu, xüsusilə tələbələr, subaylar və az büdcə ilə yaşayanlar üçün maraqlıdır.
• Bağ evləri və villalar: Əsasən yay mövsümündə istirahət üçün tutulur. Qısa müddətli və ya aylıq icarəyə verilir.
• Hostellər və kommunal mənzillər: Paytaxtda qısa müddətlik qalmaq istəyənlər, turistlər üçün münasib variantdır.

Hər birinin üstünlükləri və çatışmazlıqları var. Bina evlərində komfort və infrastruktur imkanları yüksək olsa da, həyət evləri özəl məkan və sakitlik baxımından seçilir.

Kirayə Bazarı: Qiymətlər və Bölgələr üzrə Müqayisə

Bakı və Abşeron – Azərbaycanda kirayə bazarının əsas mərkəzidir. Qiymətlər müxtəlifdir və yerləşdiyi əraziyə, evin şəraitinə, tikili növünə görə dəyişir. Paytaxtın Nəsimi, Səbail, Yasamal, Nərimanov kimi rayonlarında kirayə qiymətləri ən yüksəkdir. Bu ərazilərdə, əsasən, yeni tikili və təmirli evlər üstünlük təşkil edir.

• Bakının mərkəzində (Tarqovı, 28 May, Nizami metrosu ətrafı): 1 otaqlı mənzil üçün 400-700 AZN, 2 otaqlı üçün 600-1200 AZN, 3 otaqlı üçün 800-2000 AZN arası dəyişir.
• Bakının kənar əraziləri (Binəqədi, Xətai, Sabunçu): Qiymətlər nisbətən ucuzdur, 1 otaqlı 200-350 AZN, 2 otaqlı 300-600 AZN, 3 otaqlı 500-900 AZN.
• Həyət evləri və bağ evləri: Şəhərə yaxın kəndlərdə həyət evləri 200-600 AZN arası dəyişə bilər. Bağ evləri isə yay mövsümündə həftəlik 300-1500 AZN-ə qədər arta bilir.

Gəncə, Sumqayıt, Mingəçevir, Şəki, Lənkəran, Quba kimi iri şəhərlərdə kirayə qiymətləri Bakıya nisbətən aşağıdır. Sumqayıtda yeni tikili mənzillər 300-600 AZN, köhnə tikililər 200-400 AZN arasıdır. Gəncədə 200-500 AZN arası dəyişir. Quba və Şəkidə qiymətlər 150-400 AZN intervalında olur. Bölgələrdə isə daha çox həyət evləri kirayə verilir və aylıq qiymətlər 100-300 AZN arasıdır.

Kirayə Evin Seçilməsində Vacib Kriteriyalar

Kirayə ev tutmaq istəyənlər bir neçə mühüm kriteriyaya diqqət yetirməlidirlər:

1. Yerləşmə: Evin şəhər mərkəzinə, iş yerinə, məktəb və ya universitetə, nəqliyyata yaxın olması böyük üstünlükdür.
2. Evin vəziyyəti: Təmir səviyyəsi, mebel və məişət texnikası ilə təminatı, istilik və su sistemi.
3. Qiymət: Büdcəyə uyğunluq, depozit və əlavə xərclər (kommunal xidmətlər, bina pulu və s.).
4. Ev sahibi ilə münasibətlər: Razılaşma və şəffaflıq, şərtlərin yazılı müqavilədə əks olunması.
5. Ətraf mühit: Məhəllənin təhlükəsizliyi, infrastruktur imkanları (mağaza, aptek, dayanacaq və s.).

Kirayə bazarında əsas tələb bir qayda olaraq orta büdcəli, 1-2 otaqlı, mərkəzə yaxın mənzillərdir. Lakin bəzən ailələr və böyük kollektivlər üçün geniş mənzillər və ya həyət evlərinə ehtiyac yaranır.

Kirayə Müqaviləsi : Rəsmi və Qeyri-Rəsmi Yanaşma

Azərbaycanda kirayə bazarında rəsmi müqavilə ilə ev tutmaq və ya şifahi razılaşma ilə yaşamaq halları var. Hər iki variantın üstün və zəif tərəfləri mövcuddur.

Rəsmi müqavilə:

• Hər iki tərəfin hüquqları qorunur.
• Mübahisə yaranarsa, məhkəmədə sübut kimi istifadə oluna bilər.
• Uzunmüddətli qalmaq istəyənlər və şirkətlər üçün vacibdir.

Qeyri-rəsmi (şifahi) razılaşma:

• Bəzən ev sahibləri vergidən yayınmaq üçün belə edir.
• Mübahisə zamanı hüquqi qoruma zəifdir.
• Qısa müddətli kirayələrdə rast gəlinir.

Rəsmi müqavilə bağlayarkən aşağıdakı məqamlara diqqət etmək lazımdır:

• Kirayə haqqı, depozit, kommunal xərclər, təmir və təhvil-təslim şərtləri.
• Qalmaq müddəti və vaxtından əvvəl çıxış qaydası.
• İstifadə qaydaları və təmir, təmir zamanı kim məsuliyyət daşıyır.

Kirayə Evinin Üstünlükləri və Çatışmazlıqları

Üstünlüklər:

• Sahibkar olmaq öhdəliyi yoxdur, rahatlıq və dəyişiklik imkanı var.
• Qısa və ya uzun müddətlik seçim azadlığı.
• Alqı-satqı üçün iri məbləğ toplamaq ehtiyacı yoxdur.
• Bir çox evdə mebel və məişət avadanlıqları mövcuddur.

Çatışmazlıqlar:

• Ödənişlər davamlıdır, illər keçsə də, ev sizin olmur.
• Ev sahibinin istənilən vaxt çıxarılmaq riski var (xüsusilə şifahi razılaşmalarda).
• Hər dəfə köçərkən əlavə xərc və stress yaşanır.
• Bəzi ev sahibləri müqavilə şərtlərini pozur və ya depoziti qaytarmır.

Kirayə Evinin Axtarışı : Ən Effektiv Yollar

Azərbaycanda kirayə ev axtarışında əsas metodlar bunlardır:

1. Onlayn elan saytları: Tap.az, Bina.az, emlak.az və s. Azərbaycanda ən çox istifadə olunan platformalardır. Burada bir çox kateqoriya, şəhər, qiymət və parametrlər üzrə axtarış etmək mümkündür.
2. Əmlak agentlikləri: Peşəkar vasitəçilər, geniş baza və tez həll yolu təklif edirlər. Amma xidmət haqqı (adətən 20-50% bir aylıq kirayə pulu) tələb olunur.
3. Sosial şəbəkələr və dost-tanış vasitəsi ilə: Bəzi qruplarda (Facebook, Telegram və s.) ev sahibləri birbaşa elan verirlər, əlavə xidmət haqqı olmur.
4. Küçədə elanlar: Binalarda, market və dayanacaqlarda yerləşdirilən elanlar hələ də aktualdır.

Axtarışda əsas məqam – düzgün qiymətləndirmə və gözləntilərdir. Hər zaman yerində baxış keçirmək, ev sahibi ilə şəxsən tanış olmaq, mümkün qədər müqavilə bağlamaq tövsiyə edilir.

Kirayə Evinin Qiymətinə Təsir edən Amillər

Kirayə qiymətlərini bir neçə əsas amil müəyyən edir:

• Yerləşmə: Şəhər mərkəzi, metroya və avtobusa yaxınlıq, məktəb və tibb ocaqlarına yaxınlıq.
• Evin sahəsi və otaq sayı: Geniş mənzillər, bir neçə otaqlı evlər baha olur.
• Təmir və şərait: Təmirli, avadanlıqlı, yeni tikili evlər bahalıdır.
• Mebel və texnika: Mebelli, təchizatlı mənzillər əlavə qiymət tələb edir.
• Mərtəbə və bina növü: Yeni tikililərdə və yüksək mərtəbələrdə qiymətlər artır.
• Kommunal xidmətlərin daxil olub-olmaması: Bəzən kirayə haqqına kommunal xərclər daxil edilir.

Kirayə Ev Tələbəsi və Gənclər üçün İdeal Variantlarmı?

Tələbələr və gənc ailələr üçün kirayə ev seçmək xüsusi diqqət tələb edir. Adətən, tələbələr üçün aşağı büdcəli, bir neçə nəfərin birlikdə yaşaya biləcəyi otaq və ya mənzillər uyğun olur. Onlar üçün əsas məqam, universitet və ya iş yerlərinə yaxınlıq, büdcəyə uyğun qiymət və təhlükəsizlikdir.

Bəzən tələbələr bir neçə nəfər birlikdə eyni evdə yaşayıb, xərcləri bölüşürlər. Bu həm sosial, həm də maliyyə baxımından sərfəlidir. Lakin belə hallarda ev sahibi ilə münasibətlər və ortaq qaydalar öncədən razılaşdırılmalıdır.

Qısa Müddətli Kirayə Evlər və AirBnB Trendi

Son illər Azərbaycanda qısa müddətli kirayələr (günlük, həftəlik) də geniş yayılıb. Xüsusilə turizm mövsümündə, Bakıda və dənizkənarı rayonlarda AirBnB, Booking.com kimi platformalarda evlərin qısa müddətə kirayə verilməsi trendə çevrilib. Bu cür evlər turistlər, qonaqlar və ya tez-tez səfər edən şəxslər üçün əlverişlidir.

Qısa müddətli kirayə evlərin əsas üstünlüyü rahatlıq və ev şəraitidir. Otellərə nisbətən daha sərfəli qiymət, tam ev şəraiti və rahatlıq təmin olunur. Ancaq bu tip kirayələrdə də müqavilə, şəxsiyyət vəsiqəsi və təhlükəsizlik məsələlərinə ciddi yanaşmaq vacibdir.

Regionlarda Kirayə Evlərin Xüsusiyyətləri və Qiymətləri

Bakıdan kənarda, xüsusilə rayon mərkəzlərində və kəndlərdə kirayə bazarı nisbətən sakitdir və qiymətlər ucuzdur. Lakin son illərdə Qəbələ, Quba, Şamaxı, Şəki, Lənkəran kimi turistik rayonlarda qısa və orta müddətli kirayələr yayılıb.

Rayonlarda adətən həyət evləri daha çox kirayə verilir. Bu evlər, əsasən yay aylarında, kənd həyatını sevənlər, turistlər və ailələr üçün maraqlıdır. Qiymətlər 100-300 AZN arası dəyişir, bəzən isə ailəvi evlər üçün razılaşma yolu ilə müəyyən edilir.

Kirayə Evlərdə Risklər və Təhlükəsizlik

Kirayə bazarında bəzi risklər də var:

• Fırıldaqçılar: Elanlarda saxta şəkillər və ya olmayan evlər yerləşdirilə bilər. Evə baxmadan, müqavilə bağlamadan və ya şəxsiyyəti təsdiqləmədən heç bir ödəniş etməyin!
• Depozit qaytarılmaması: Bəzi ev sahibləri depoziti tam qaytarmır və ya evdə süni problem axtarır.
• Təcili çıxarılma: Şifahi razılaşmalarda ev sahibi istənilən an sizi çıxara bilər.
• Kommunal borclar: Ev tutularkən əvvəlki borcları yoxlayın.

Təhlükəsizlik üçün, rəsmi müqavilə bağlamaq, evin real vəziyyətini yoxlamaq, qonşularla danışmaq və ilkin ödənişləri yalnız əmin olduqda etmək məsləhətdir.

Azərbaycanda Kirayə Evin Qanuni Tənzimlənməsi

Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinə görə, daşınmaz əmlakın icarəyə verilməsi, tərəflər arasında yazılı müqavilə bağlanmaqla həyata keçirilir. Ev sahibi (icarəyə verən) və kirayəçi (icarəyə götürən) arasında razılaşdırılmış qaydalar və şərtlər müqavilədə aydın qeyd olunmalıdır.

Vergi Məcəlləsinə əsasən, evini kirayəyə verən şəxslər əldə olunan gəlirdən vergi ödəməlidirlər. Lakin praktikada bu tələb tam yerinə yetirilmir və çox hallarda qeyri-rəsmi razılaşmalar üstünlük təşkil edir.

Praktiki Tövsiyələr: Kirayə Ev Tutmaq üçün Nələrə Diqqət Etmək Lazımdır?

1. Elanları diqqətlə araşdırın, müqayisə aparın.
2. Evin ətrafını, infrastrukturunu, qonşuları yoxlayın.
3. Evə baxış keçirin, bütün çatışmazlıqları qeyd edin.
4. Ev sahibi ilə şəxsən tanış olun, şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlərini yoxlayın.
5. Müqavilə bağlayın və bütün şərtləri yazılı qeyd edin.
6. Depozit və ilkin ödənişləri yalnız rəsmi müqavilədən sonra edin.
7. Əgər əmlak agentliyindən istifadə edirsinizsə, onların rəsmi qeydiyyatda olub-olmadığını yoxlayın.

Azərbaycanda kirayə ev bazarı dinamik və genişdir. Hər bir büdcə, həyat tərzi və tələbə uyğun variant tapmaq mümkündür. Əsas məsələ, düzgün seçim etmək, hüquqi və maliyyə baxımından özünüzü qorumaqdır. Müqavilə bağlamaq, ev sahibi ilə açıq danışmaq və bütün şərtləri əvvəlcədən müəyyənləşdirmək hər bir kirayəçinin əsas vəzifəsidir. Belə olduqda, kirayə ev rahatlıq, təhlükəsizlik və yeni imkanlar üçün əla variantdır.

Ən Çox Verilən Suallar