Kök Dönər: Nədir və Hazırlanması

Kök dönər Azərbaycan mətbəxinin ən populyar yeməklərindən biridir. Ət sevərlərin vazkeçilməz təamı olan bu ləzzətli yemək həm restoranlarda, həm də küçə yeməkləri məkanlarında geniş yayılıb.

Kök Dönər Nədir?

Kök dönər – əsasən toyuq, dana və ya quzu ətindən hazırlanan, şişə taxılıb köz üstündə fırladılaraq bişirilən ət növüdür. Bu yeməyin ənənəsi Osmanlı dövründən gəlir və bu gün həm Azərbaycanda, həm də dünya mətbəxlərində məşhur yeməklərdən sayılır.

Əsas fərqi budur ki, kök dönər klassik dönərdən fərqli olaraq iri ət parçası şəklində hazırlanır və bişirildikcə nazik dilimlər şəklində kəsilərək süfrəyə verilir.

Dönərin kökü (əsası) qədim Türk mətbəxinə dayanır. Əvvəllər kömür közündə fırlanan iri ət parçaları olaraq təqdim edilən kök dönər zamanla texnologiya ilə birləşərək şiş dönər, sac dönər və digər növləri ilə daha da populyarlaşdı.

Osmanlı dövründə dönər əvvəlcə şaquli şiş üzərində bişirilməyə başlandı və bu üsul indiyədək davam etdirilir. Azərbaycanda isə kök dönər özünəməxsus hazırlanma üsulları və sousları ilə fərqlənir.

Kök Dönərin Hazırlanması

Kök dönərin hazırlanması bir qədər zəhmət tələb etsə də, nəticəsi olduqca ləzzətli olur. Ən çox istifadə edilən ət növləri toyuq və dana ətidir.

Əsas mərhələlər:

1. Ət seçimi – Ət əsasən təzə və keyfiyyətli olmalıdır. Dana və ya toyuq əti istifadə olunur.
2. Ətin doğranması – Ət iri və uzun tikələr şəklində doğranır.
3. Marinad prosesi – Ət ədviyyatlarla marinad edilir (duz, istiot, qırmızı bibər, sumaq, sarımsaq, qatıq və ya sirkə ilə qarışdırılır). Bu mərhələdə ət ən azı 4-5 saat saxlanılır ki, ədviyyatlar tam hopa bilsin.
4. Şişə düzülməsi – Ət iri bir şişə səliqə ilə düzülür və ət qatları sıx şəkildə yerləşdirilir.
5. Bişirilməsi – Köz üstündə fırladılaraq bişirilir. Bişdikcə kənarları qızarır və ustalar xüsusi bıçaqla nazik şəkildə kəsərək servisi üçün hazır vəziyyətə gətirirlər.

Kök Dönərin Çörəyi

Kök dönər çörəyi də bu yeməyin dadını tamamlayan mühüm komponentlərdən biridir. Azərbaycanda kök dönər əsasən lavaş və ya nazik təndir çörəyi ilə təqdim olunur.

• Lavaş: İncə, yumşaq və elastikdir. Əti bükmək və rahat yemək üçün ideal seçimdir.
• Təndir çörəyi: Daha iri və qalın olur. Ət və souslarla birlikdə doyurucu və ləzzətli bir yemək təqdim edir.

Bəzi məkanlarda kök dönər həmçinin pide (mayalı, yumşaq çörək) ilə də təqdim edilə bilər.

Kök Dönərin Sousu

Kök dönərin sousu onun dadını ikiqat artıran əsas ünsürlərdən biridir. Azərbaycanda souslar müxtəlif cür hazırlanır və hər ustanın özünəməxsus resepti olur. Ən məşhur sous növləri aşağıdakılardır:

1. Qatıq sousu – Qatıq, sarımsaq, duz və istiot qarışığı ilə hazırlanır. Əti yumuşaldır və ona təravət verir.
2. Pomidor sousu – Təzə pomidor püresi, duz, qırmızı bibər və az miqdarda sirkə ilə bişirilir. Ətin üstünə çəkilir və dadını zənginləşdirir.
3. Acılı sous – Bibər pastası, qırmızı bibər, sarımsaq və sirkə ilə qarışdırılır. Əsasən acı sevənlər üçün təqdim edilir.

Əksər hallarda kök dönərə sous kənarda verilir ki, hər kəs öz zövqünə görə istifadə edə bilsin.

Kök Dönərin Əlavələri və Salatları

Kök dönər yanında müxtəlif əlavələrlə təqdim edilə bilər:

• Soğan salatı – Halqa-halqa doğranmış soğanın üstünə sumaq, duz, azacıq zeytun yağı əlavə edilərək hazırlanır.
• Pomidor-xiyar salatı – Təzə doğranmış tərəvəzlər zeytun yağı və duz ilə qarışdırılır.
• Turşular – Xüsusən acı bibər turşusu və yaşıl turşular çox sevilir.
• Kartof qızartması – Xüsusən fast-food üslubunda təqdim edilən kök dönərlə yanaşı verilir.

Kök Dönərin Xüsusiyyətləri

Kök dönərin dadı onun bişirilmə texnikasından və souslarının müxtəlifliyindən asılıdır. Bu yeməyin ən böyük üstünlüyü ondan ibarətdir ki, həm doyurucu, həm də qidalıdır.

• Ətin keyfiyyəti – Təzə və yağlı ət istifadə edildikdə kök dönər daha şirəli olur.
• Ədviyyatlar – Ədviyyatlar ətin dadını tamamlamağa və marinadı gücləndirməyə kömək edir.
• Sos seçimi – Fərqli souslar yeməyin dadını fərqli səviyyəyə qaldırır.

Kök Dönərin Azərbaycan Mətbəxindəki Yeri

Azərbaycanda kök dönər əsasən küçə yeməyi kimi məşhurdur. Xüsusilə Bakıda və bölgə mətbəxlərində geniş yayılıb. Təzə bişmiş kök dönərin dadı müştəriləri cəlb edir və bu yeməyin alıcısı hər zaman çox olur.

Bəzi restoranlar bu yeməyi fərqli təqdimatlarla – lavaşda, təndir çörəyində və ya sadəcə salatla birlikdə təqdim edir.

Ev Şəraitində Kök Dönər Hazırlamaq Olar?

Əlbəttə! Kök dönər ev şəraitində də hazırlana bilər. Bunun üçün kömür közünə alternativ olaraq soba və ya manqal istifadə etmək olar. Ət əvvəlcə marinad edilir, sonra şişə düzülür və sobada yavaş-yavaş bişirilir. Souslar da evdə asanlıqla hazırlana bilər. Bu üsulla dadlı və sağlam yemək əldə etmək mümkündür.

Kök dönər Azərbaycan mətbəxinin ən sevilən yeməklərindən biridir. Əti, sousu, çörəyi və əlavə salatları ilə əsl dad harmoniyası yaradır. Əgər dadlı, qidalı və keyfiyyətli yemək axtarırsınızsa, kök dönər mütləq sınamalısınız. Onun hazırlanması bir az zəhmət tələb etsə də, nəticədə əldə olunan ləzzət bütün əziyyətə dəyər.

Ən çox verilən suallar: