Cəmiyyətdə fərdlərin davranış tərzi, ünsiyyət mədəniyyəti, geyimi, danışıq səviyyəsi və ümumi davranışı insanın necə qəbul edildiyini müəyyən edir. Bəzən bir şəxsin hərəkətlərində və danışığında xüsusi bir zəriflik, nəzakət və yüksək səviyyəli mədəniyyət müşahidə olunduqda insanlar ona “kübar” deyirlər. Bu söz əsrlər boyu Azərbaycan cəmiyyətində yüksək mənəvi və etik dəyərləri, ictimai nüfuzu, elitar davranış modelini ifadə edib. Kübarlıq təkcə zahiri görünüş və davranışla məhdudlaşmır, həm də insanın daxili aləminin, tərbiyəsinin, sosial münasibətlərinin nəticəsidir. Belə insanların simasında həm tariximizin, həm də milli mədəniyyətimizin əks olunduğunu görmək mümkündür.
Kübar sözünün mahiyyəti təkcə şəxsi keyfiyyətlərlə yox, həm də ailə tərbiyəsi, sosial mühit, təhsil və milli ənənələr ilə birbaşa bağlıdır. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində kübar insan dedikdə təkcə zahiri səliqə və etik davranış deyil, eyni zamanda sözündə, əməlində dürüstlük, səxavət və cəmiyyətə nümunəvi münasibət başa düşülür. Əslində kübar olmaq, həm keçmişin ənənələri, həm də indiki dövrün sosial qaydaları ilə uzlaşan yüksək insanlıq nümunəsi kimi dəyərləndirilir. Bugünkü cəmiyyətdə də kübarlıq öz aktuallığını saxlayır və bir çox ailələr uşaqlarını bu dəyərlər əsasında böyütməyə çalışır. Ona görə də, kübar olmaq yalnız fərdi üstünlük yox, həm də ictimai nüfuzun əsas göstəricilərindən biridir.
Kübar sözünün lüğəvi və etimoloji mənşəyi
Kübar sözü lüğəvi baxımdan “nəcib”, “zərif”, “nəzakətli”, “ağırbaşlı”, “yüksək tərbiyəli” və “elitar” kimi mənaları ifadə edir. Bu söz fars dilindən Azərbaycan dilinə keçmişdir və kökü “kibar” (ki–bar) formasında, “nəcabətli, soylu, ali nəsildən gələn” mənasına gəlir. Fars dilindəki bu anlayış zamanla Azərbaycan cəmiyyətində də kök salıb və öz məna çalarlarını qoruyub saxlayıb.
Kübar sözünün istifadəsi təkcə gündəlik ünsiyyətdə deyil, həm də klassik ədəbiyyatda, xalq arasında və rəsmi məqalələrdə də geniş yayılıb. Ədəbiyyatda kübarlıq insanın həm zahiri, həm də mənəvi gözəlliyinin simvolu kimi təqdim edilir.
Tarixi mənbələrdə kübarlığın izləri
Azərbaycanın klassik poeziyasından tutmuş, nəsr əsərlərinə qədər bir çox mənbədə kübar insan obrazı xüsusi vurğulanıb. Nizami, Füzuli, M. F. Axundzadə, M. Ə. Sabir kimi söz ustadları öz əsərlərində kübar insanı həm ideal, həm də cəmiyyətə nümunə kimi təqdim ediblər.
Tarixi dövrlərdə saray əyanları, zadəgan ailələri və yüksək təbəqə nümayəndələri arasında kübarlıq əsas etiket sayılırdı. Zaman keçdikcə bu anlayış bütün təbəqələrə yayılıb və mədəniyyətin ayrılmaz hissəsinə çevrilib.
Kübar insanın başlıca əlamətləri
Kübar insan hər zaman etik davranışı, səmimi ünsiyyəti, diqqətcilliyi və səliqəli görünüşü ilə seçilir. O, qarşısındakı insanlara hörmət və ehtiram göstərir, ictimai yerlərdə özünü nəzakətli və təmkinli aparır.
Belə insanlar adətən sakit, düşüncəli danışır, başqalarını incitmir, ədəb və mədəniyyətə üstünlük verir. Kübarlıq həm zahiri, həm də mənəvi keyfiyyətlərin vəhdətidir.
Kübarlıq və ailə tərbiyəsi
Ailə tərbiyəsi kübar insan formalaşmasında əsas rol oynayır. Əksər hallarda valideynlərin verdiyi nümunə, ailə mühitində hökm sürən qarşılıqlı hörmət, övladların psixologiyasında kübarlıq toxumlarını cücərdir.
Azərbaycanda ailə institutunun güclü olması, uşaqların böyüklərə hörmətlə yanaşması və adət-ənənələrə bağlılıq kübarlığın davamlı yaşamasını təmin edir. Valideynlərin övladlarına nəzakət və səmimiyyət aşılaması bu xüsusiyyəti möhkəmləndirir.
Kübarlıq və ictimai münasibətlər
Cəmiyyətdə kübarlıq həm şəxsi, həm də ictimai münasibətlərin inkişafına təsir edir. Nəcib və kübar insanlar ətrafında etimad və hörmət yaradır, kollektivlərdə sağlam psixoloji mühitin formalaşmasına kömək edir.
İş həyatında, təhsil müəssisələrində və digər ictimai yerlərdə kübar davranış yüksək qiymətləndirilir və belə insanlar tez-tez rəhbər mövqelərə seçilirlər. Kübarlıq, eyni zamanda sosial ədalətin, bərabərliyin və insanpərvərliyin təcəssümüdür.
Kübarlığın klassik ədəbiyyatda və incəsənətdə təcəssümü
Kübar obrazı Azərbaycan ədəbiyyatında və xalq sənətində tez-tez rast gəlinən motivlərdən biridir. Xalq dastanlarında, klassik poeziyada, rəsm əsərlərində və xalq nəğmələrində kübarlıq yüksək ideal kimi səciyyələndirilir.
Müasir incəsənətdə də bu motiv qorunub saxlanılır və yeni nəsillərə aşılanır. Ədəbiyyatda kübar insan obrazı həmişə müdrik, humanist və ədalətli kimi təqdim olunur.
Müasir cəmiyyətdə kübarlıq anlayışının rolu
Dəyişən zaman, müasir texnologiyalar və qloballaşan dünya fonunda da kübarlıq aktuallığını saxlayır. İnsanlar arasında ünsiyyət mədəniyyətinin zəiflədiyi dövrdə kübarlıq nümunəvi davranış kimi bir daha ön plana çıxır.
Bu gün də iş dünyasında, ailədə, ictimai tədbirlərdə kübar insanlar hörmət və nüfuz sahibi olur, gənc nəslə düzgün davranış modeli təqdim edirlər. Kübarlıq həm fərdi, həm də kollektiv inkişaf üçün vacib olan mənəvi sərvətdir.
Kübarlıq və milli-mədəni dəyərlər
Kübarlıq Azərbaycan xalqının minillik mədəniyyətinin, tolerantlığının və insanpərvərliyinin təzahürüdür. Bu xüsusiyyət xalqın ən dərin adət-ənənələrində, folklorunda, bayram və mərasimlərində də öz əksini tapır.
Milli-mədəni dəyərlərimizdə kübarlıq həmişə üstün tutulub və bu gün də ailə və cəmiyyət münasibətlərində əsas yer tutur. Xalq arasında “kübar insan” ifadəsi yüksək nüfuz və etibar simvoludur.
Kübarlıq haqqında məlumatların müqayisəli cədvəli
| Özəllik | Kübarlıq üçün səciyyəvi cəhətlər |
|---|---|
| Əsas mənası | Nəcib, nəzakətli, yüksək tərbiyəli, zərif |
| Mənşə | Fars (kibar) |
| Tarixi dövrdə rolu | Saray, zadəgan, elita nümayəndələri |
| Ailə tərbiyəsində | Valideyn nümunəsi, hörmət və diqqət |
| Cəmiyyətdə təsiri | Hörmət, nüfuz, səmimi münasibətlər |
| Ədəbiyyatda yeri | Klassik poeziya, xalq ədəbiyyatı |
| Müasir dövrdə | Sosial münasibətlərdə və iş həyatında aktual |
| Milli dəyərlərdə | Adət-ənənə, ailə, kollektiv həyatında əks olunur |
Kübarlıq Azərbaycan xalqının əsrlər boyu formalaşmış sosial və mənəvi sərvətidir. Bu xüsusiyyət həm ailə, həm də cəmiyyət münasibətlərində insanlara nümunəvi yol göstərir. Kübar insan obrazı yalnız xarici görünüşlə deyil, daxili dünyası, düşüncəsi, səmimiyyəti və tərbiyəsi ilə də seçilir. Keçmişdə olduğu kimi bu gün də kübarlıq cəmiyyətin inkişafı, bir-birinə hörmət və səmimiyyətin təşviqi baxımından önəmli əhəmiyyət kəsb edir. Valideynlər və müəllimlər gənc nəslə bu xüsusiyyətləri aşılayaraq sağlam, etik və tolerant cəmiyyətin formalaşmasına töhfə verirlər. Kübar insan hər zaman cəmiyyətdə hörmət və nüfuz sahibi olur, onun davranışı və düşüncə tərzi ətrafdakılar üçün örnək hesab edilir.
Ən Çox Verilən Suallar
Kübar sözü lüğəvi baxımdan nəcib, zərif, yüksək tərbiyəli və nəzakətli insan anlamına gəlir. Bu söz həm zahiri, həm də mənəvi keyfiyyətləri özündə birləşdirir.
Kübar sözü fars dilindən Azərbaycan dilinə keçib. Farsca ‘kibar’ sözündən gəlir və nəcabətli, zadəgan, ali nəsildən olan insanları ifadə edir.
Kübar insan səliqəli görünüşü, nəzakətli davranışı, səmimi münasibəti və düşüncəli danışığı ilə fərqlənir. O, cəmiyyətə nümunəvi yanaşma göstərir.
Ailə mühitində böyüyən uşaq valideynlərinin nümunəsi ilə kübarlıq, nəzakət və hörmət hisslərini mənimsəyir. Bu, onun gələcək davranışına və sosial münasibətlərinə müsbət təsir edir.
Cəmiyyətdə kübar insanlar həmişə hörmət və etibar sahibi olur. Onların davranışı və düşüncəsi ətrafdakıları pozitiv istiqamətə yönəldir.
Klassik ədəbiyyatda kübar insan obrazı adətən yüksək mənəviyyat, humanizm və ədalət simvolu kimi təqdim olunur. Şair və yazıçılar bu obrazı ideallaşdırıb.
Müasir cəmiyyətdə də kübarlıq vacib əxlaqi dəyər kimi qalır. İş dünyasında, ailədə və sosial münasibətlərdə kübar insanlar hörmət qazanır.
Milli-mədəni dəyərlərimizdə kübarlıq ailə münasibətlərində, adət-ənənədə, bayramlarda və gündəlik həyatımızda önəmli yer tutur. Bu, xalqımızın tolerant və humanist ruhunu əks etdirir.
Xeyr, kübarlıq təkcə zahiri görünüş deyil. O, insanın daxili aləminin, dünyagörüşünün, əxlaqının və sosial davranışının birgə təcəssümüdür.
Kübarlıq gənclərə qarşılıqlı hörmət, ədalət, tolerantlıq və insanpərvərlik kimi mühüm dəyərləri aşılayır. Bu, onların gələcəkdə sağlam cəmiyyət formalaşdırmasına yardımçı olur.
