Künefə, Yaxın Şərq və Aralıq dənizi mətbəxinin incisi olan, tel kadayıf və xüsusi pendirlə hazırlanan, üzərinə şirin şərbət əlavə edilən ləzzətli bir desertdir. Ərəb mətbəxində “kənafə” kimi tanınan bu şirniyyat, zamanla Türkiyənin Hatay bölgəsində “künefə” adı ilə məşhurlaşmış və oradan da Azərbaycan daxil olmaqla bir çox ölkəyə yayılmışdır.
Künefənin Tarixi və Mənşəyi
Künefənin tarixi qədim Yaxın Şərq mətbəxlərinə dayanır. Ərəb dünyasında “kənafə” olaraq tanınan bu desert, xüsusilə Levant bölgəsində, yəni Suriya, Livan, İordaniya və Fələstində geniş yayılmışdır. Fələstinin Nablus şəhərində hazırlanan “knafeh nabulseyeh” bu desertin ən məşhur variantlarından biridir. Türkiyənin Hatay bölgəsində isə künefə, yerli pendir və tel kadayıfla hazırlanaraq özünəməxsus bir ləzzətə çevrilmişdir. Bu bölgədə hazırlanan künefə, 2012-ci ildə Avropa Birliyi tərəfindən “Antakya Künefesi” adı ilə Coğrafi İşarə olaraq tanınmışdır .
Künefə Peyniri
Künefənin əsasını təşkil edən pendir, bu desertin ləzzətini və teksturasını müəyyən edən ən vacib komponentdir. “Künefə peyniri” adlanan bu pendir, adətən inək və ya keçi südündən hazırlanır və az duzlu, yumuşaq, elastik bir quruluşa malikdir. Bu xüsusiyyətləri sayəsində, pendir künefə içərisində asanlıqla əriyir və desertə özünəməxsus bir dad və görünüş verir.
Künefə Peyniri Necə Hazırlanır?
- Südün Hazırlanması: Təzə inək və ya keçi südü qaynadılaraq bakteriyalardan təmizlənir.
- Mayalanma: Süd soyudularaq təxminən 35°C-ə çatdırılır və peynir mayası əlavə edilir.
- Qıvam Alınması: Mayalanan süd 2 saat otaq temperaturunda saxlanılır, nəticədə jöle kimi bir qıvam əldə edilir.
- Süzülmə: Qıvam alan süd tülbentdən süzülərək pendir altı suyu ayrılır.
- Fermentasiya: Süzülmüş pendir 4-8 saat otaq temperaturunda saxlanılaraq fermentasiya olunur.
Hazır pendir, buzdolabında 1 həftə, dondurucuda isə 6 aya qədər saxlanıla bilər.
Künefənin Hazırlanması
Ərzaqlar:
- 300 qram tel kadayıf
- 200 qram künefə peyniri
- 3 yemək qaşığı kərə yağı
Şərbət üçün:
- 1 stəkan şəkər tozu
- 1 stəkan su
- 3-4 damcı limon suyu
Hazırlanma Qaydası:
- Şərbətin Hazırlanması: Şəkər və suyu bir qazana tökərək qaynadın. Qaynamağa başladıqda limon suyunu əlavə edin və 10 dəqiqə qaynadıqdan sonra soyumağa qoyun.
- Kadayıfın Hazırlanması: Tel kadayıfı əlinizlə parçalayaraq kərə yağı ilə yaxşıca qarışdırın ki, hər tərəfi yağlansın.
- Tavanın Hazırlanması: Tavanı kərə yağı ilə yağlayın və kadayıfın yarısını tavaya bərabər şəkildə yayın.
- Peynirin Əlavə Edilməsi: Künefə peynirini dilimləyərək kadayıfın üzərinə düzün.
- İkinci Kadayıf Qatı: Qalan kadayıfı peynirin üzərinə yayaraq yüngülcə basın.
- Bişirilməsi: Tavanı orta odda ocağa qoyaraq altı qızarana qədər bişirin. Sonra künefəni çevirərək digər tərəfini də qızardın.
- Şərbətin Əlavə Edilməsi: İsti künefənin üzərinə ilıq şərbəti bərabər şəkildə tökün və 5 dəqiqə şərbəti çəkməsini gözləyin.
- Servis: Künefəni dilimləyərək üzərinə döyülmüş fıstıq səpin və istəyə görə qaymaq və ya dondurma ilə servis edin.
Fərqli Künefə Növləri
Künefə, zəngin tarixi və özünəməxsus dadı ilə həmən hər bölgədə fərqli tərzdə təqdim edilən bir desertdir. Klassik künefə tərifində tel kadayıf və pendir əsas komponentlər olsa da, zaman keçdikcə bu desert müxtəlif növlərdə hazırlanmağa başlamışdır. Xüsusilə bölgələrə, mədəniyyətə və fərqli zövqlərə uyğun olaraq yeni künefə növləri meydana çıxmışdır. Bu bölmədə ən çox rast gəlinən və Azərbaycanda da maraqla qarşılanan künefə növlərini ətraflı təqdim edirik:
1. Klassik Künefə
Künefənin ən çox tanınan və sevilən növü məhz klassik künefədir. Ənənəvi reseptdə tel kadayıf təzə kərə yağı ilə qarışdırılır, alt hissəyə sərilir, üzərinə xüsusi künefə pendiri yerləşdirilir və yenidən tel kadayıf əlavə edilərək tavanın üzərində qızardılır. Ənənəvi üsulda taxta ocaq və mis tava istifadə edilir. Bişdikdən sonra üzərinə şəkərli şərbət əlavə olunur və döyülmüş fıstıqla bəzədilərək süfrəyə verilir. Bu növ künefə öz sadəliyi və möhtəşəm dadı ilə demək olar ki, hər kəsin zövqünə uyğun gəlir.
2. Fıstıqlı Künefə
Ən çox Türkiyənin Gaziantep bölgəsində məşhur olan bu növ künefə tel kadayıf və pendirlə yanaşı, bol miqdarda yaşıl Antep fıstığı ilə hazırlanır. Əsasən, pendirin ətrafına və ya arasına təzə döyülmüş fıstıq əlavə edilir. Bişdikdən sonra üzərinə şərbət əlavə olunur və yenə də fıstıq səpilir. Bu növ, fıstığın verdiyi xüsusi ləzzət və rəng ilə künefəni daha da cazibədar edir. Azərbaycanda da son illərdə bu növ künefə kafelərdə və restoranlarda olduqca populyarlaşmışdır.
3. Qaymaqlı Künefə
Qaymaqlı künefə həm dadı, həm də görünüşü ilə fərqlənir. Tel kadayıf arasında klassik künefə pendiri ilə yanaşı, qaymaq qatılır. Bu qaymaq künefənin həm dadını yumşaldır, həm də daha kremli bir struktur qazandırır. Ən çox dondurma ilə birlikdə servis edilən bu növ, xüsusilə yay aylarında Azərbaycanda çox sevilir. Bu desert, həm də yüksək kalorili olması ilə seçilir və şirniyyat sevərlərin ürəyincədir.
4. Dondurmalı Künefə
Son dövrlərdə innovativ şirniyyatçılar künefə sevərlərin diqqətini cəlb etmək üçün yeni bir ləzzət təqdim ediblər: dondurmalı künefə. Bu növ künefə əsasən isti-isti bişirilir və süfrəyə verilərkən üzərinə soyuq dondurma topu yerləşdirilir. İsti ilə soyuğun kontrastı deserti həm görünüş, həm də dad baxımından çox cəlbedici edir. Əsasən vanil, qozlu və ya fıstıqlı dondurmalar istifadə edilir. Xüsusilə uşaqlar və gənclər arasında çox məşhurdur.
5. Şokoladlı Künefə
Ənənəvi künefəyə bir qədər modern toxunuş əlavə edərək şokoladlı künefə hazırlanır. Tel kadayıfın arasına pendir və şokolad parçaları yerləşdirilir. Şokolad bişdikcə əridilir və desertə həm rəng, həm də ləzzət qatır. Şokolad sevənlər üçün bu künefə əsl cənnət hesab edilir. Bəzən üzərinə şokolad sousu da əlavə edilir ki, desert daha da cazibədar olsun.
6. Qozlu Künefə
Ənənəvi künefəyə bənzəsə də, bu variantda pendirin ətrafına və ya arasına döyülmüş qoz əlavə edilir. Qoz desertə həm xırçıltılı bir quruluş, həm də zəngin dad qatır. Əsasən klassik şərbət ilə birlikdə təqdim edilir və üzərinə əlavə olaraq da qoz səpilir. Azərbaycanda qozlu şirniyyatlara böyük maraq olduğundan, bu növ künefə də tez-tez sifariş edilir.
7. Meyvəli Künefə
Müasir restoranlar bəzən klassik künefə reseptlərinə kreativ toxunuş edərək meyvəli künefə hazırlayırlar. Bu növdə əsasən mövsümi meyvələrdən – çiyələk, moruq, böyürtkən, hətta nar dənələri ilə bəzədilmiş künefə təqdim olunur. Bəzən meyvələrin püresi şərbətə qatılaraq desertə fərqli bir ləzzət qazandırılır. Xüsusilə Bakının bəzi modern desert məkanlarında meyvəli künefə yenilik axtaran müştərilər üçün maraqlı seçimə çevrilib.
8. Sade Künefə
Sadə künefə, pendirsiz və ya minimum pendir ilə hazırlanan, əsasən şərbət və tel kadayıfdan ibarət variantdır. Bu növ daha çox kadayıf halvasına bənzəyir. Şirin dadını qoruyur, lakin daha yüngül olması ilə seçilir. Bu səbəbdən, pendiri sevməyənlər üçün və ya pendirə qarşı allergiyası olanlar üçün ideal seçimdir.
9. Regional Künefə Variantları
Künefə müxtəlif bölgələrdə fərqli adlarla və reseptlərlə hazırlanır. Məsələn:
- Nablus Künefəsi (Knafeh Nabulseyeh): Ərəb dünyasında məşhurdur və portağal rəngli xırda taxıl (semolina) qatqısı ilə hazırlanır.
- Hatay Künefəsi: Tel kadayıfın incə forması və xüsusi pendiri ilə məşhurlaşıb.
- Güneydoğu Anadolu Künefəsi: Fıstıq və qozun bol olduğu bölgələrdə dad baxımından zənginləşdirilir.
10. Digər Xüsusi Növlər
Bəzi müasir şirniyyatçılar qəhvə, karamel, hətta bal əlavə edərək yeni künefə tərifləri hazırlayırlar. Qəhvəli künefə, karamel souslu künefə kimi kreativ reseptlər həm ənənəvi dadı qoruyur, həm də fərqli bir təcrübə yaşadır. Bu reseptlər xüsusilə sosial mediada böyük marağa səbəb olur.
Son illərdə künefə, Azərbaycanda da geniş yayılmış və sevilən bir desertə çevrilmişdir. Xüsusilə Bakı şəhərində bir çox restoran və kafe menyularında künefəyə yer verir.
Bakıda Künefə Təklif Edən Məkanlar:
- Chef Baku by Künefe: Türk şirniyyatları ilə tanınan bu restoran, künefə sevərlərin sevimli məkanlarından biridir .
- Köz Künefe: Müxtəlif növ künefə variantları ilə tanınır, o cümlədən fıstıqlı və qozlu künefə təklif edir .
- MADO Restoranları: Fıstıqlı və qaymaqlı künefə variantları ilə tanınan bu restoranlar zənciri, Bakının müxtəlif bölgələrində fəaliyyət göstərir.
Künefə, yüksək enerji və kalori dəyərinə malik bir desertdir. Əsasən karbohidrat (şəkər və kadayıf) və yağ (kərə yağı və pendir) mənbəyi olan bu şirniyyat, xüsusilə fiziki fəaliyyət sonrası enerji ehtiyacını qarşılamaq üçün uyğundur. Lakin, yüksək şəkər və yağ tərkibi səbəbilə, diabet və ürək-damar xəstəlikləri olan şəxslərin diqqətli istehlak etməsi tövsiyə olunur. Künefə, zəngin tarixi və unikal ləzzəti ilə mətbəximizə daxil olan və geniş sevgi qazanan bir desertdir. Əgər hələ də bu ləzzəti dadmamısınızsa, evdə hazırlayaraq və ya yaxınlıqdakı restoranlardan birində sifariş edərək bu təcrübəni yaşamağınızı tövsiyə edirik.
Ən çox verilən suallar
Künefə Yaxın Şərq və Aralıq dənizi mətbəxinin məşhur şirniyyatlarından biridir. Əsasən tel kadayıf və xüsusi pendirdən hazırlanır, şirin şərbətlə isladılaraq süfrəyə verilir.
Künefə üçün xüsusi olaraq hazırlanan pendir yumşaq, az duzlu, ərimə qabiliyyəti yüksək bir pendirdir. Bu pendiri bəzi supermarketlərdə və türk şirniyyat dükanlarında tapmaq mümkündür. Azərbaycanda bəzi pendir istehsalçıları da künefə üçün uyğun pendirlər hazırlayır.
Əslində xeyr. Əsasən tel kadayıf, kərə yağı, pendir və şərbət ilə evdə rahatlıqla hazırlana bilər. Xüsusi tava istifadə etmək desertin dadını daha gözəl edir, amma sobada və ya adi tavada da bişirmək mümkündür.
Ənənəvi üsulda künefə tavanın içində yavaşca bişirilir və alt hissəsi qızardıqdan sonra böyük bir boşqab və ya tava qapağı köməyi ilə çevrilərək digər tərəfi də bişirilir.
Künefə üçün şərbət şəkər, su və bir neçə damcı limon suyundan hazırlanır. Şəkər və su qaynadılır, limon suyu əlavə edilir və təxminən 10 dəqiqə qaynadıldıqdan sonra soyumağa qoyulur.
Künefə ən çox isti halda, şərbət hopmuş şəkildə yeyilir. Bu zaman pendir ip kimi uzanır və desertin dadı tam hiss edilir. Soyuq halda ləzzəti zəifləyə bilər.
Bəli, künefə yüksək kalorili desertdir. Kadayıf, kərə yağı, pendir və şəkər şərbəti yüksək enerji dəyəri verir. Ölçülü istehlak etmək tövsiyə olunur.
Ənənəvi olaraq çay və ya türk qəhvəsi ilə içilir. Bununla yanaşı, ayran və ya limonad ilə də maraqlı bir kontrast yarada bilər.
Ənənəvi olaraq Türkiyənin Hatay bölgəsində çox məşhurdur. Ərəb ölkələrində “kənafə” adı ilə geniş yayılıb. Azərbaycanda son illərdə Bakı və digər böyük şəhərlərdə geniş populyarlıq qazanıb.
Ənənəvi olaraq isti halda dilimlənib üzərinə döyülmüş fıstıq səpilərək təqdim edilir. Bəzən qaymaq və ya dondurma ilə birlikdə süfrəyə verilir ki, desert daha ləzzətli və cazibədar olsun.
