Kürəkdə ağrılar müasir insanın gündəlik həyatında ən çox rast gəlinən sağlamlıq problemlərindən biridir. Ofis işində uzun müddət oturanlar, fiziki əməyə meyilli olanlar, idmançılar və hətta yeniyetmələr belə, həyatlarının müəyyən mərhələsində kürək nahiyəsində kəskin və ya xroniki ağrı hiss edə bilərlər. Hər yaşda rast gəlinən bu problem bəzən yalnız yüngül narahatlıq, bəzən isə hərəkətin məhdudlaşması, yuxusuzluq, hətta depressiya və həyat keyfiyyətinin ciddi şəkildə pisləşməsi ilə nəticələnir. Kürəkdə ağrıya səbəb olan amillər son dərəcə müxtəlifdir: əzələ gərginliyindən başlayaraq, onurğa sütununun patologiyalarına, daxili orqanların xəstəliklərindən tutmuş, psixoloji gərginliyə qədər uzanır.
Azərbaycan cəmiyyətində də kürəkdə ağrı problemi getdikcə aktuallaşır. Səbəb kimi sürətli şəhər həyatı, oturaq iş rejimi, ağır yükdaşıma, düzgün olmayan yatış və oturuş pozaları, idmanda qeyri-peşəkar yanaşma və hətta stress göstərilir. Xüsusilə kompüter qarşısında uzun müddət vaxt keçirən, fiziki aktivliyi az olan insanlar, məktəb yaşlı uşaqlar və yaşlı əhali bu problemlə daha tez-tez qarşılaşır. Kürək ağrısının müxtəlif səbəbləri, profilaktika və müalicə üsulları, düzgün diaqnostika və fərdi yanaşma tələb edir.
Kürək nahiyəsinin anatomiyası və funksiyaları
Kürək insan bədəninin ən mürəkkəb və vacib nahiyələrindən biridir. Onurğa sütununun döş (torakal) hissəsi, kürek sümüyü (skapula), müxtəlif əzələ qrupları, sinirlər, qan damarları və bir çox oynaq və vətərlər bu bölgədə cəmlənib. Hər birinin öz funksiyası və mexaniki yükü var. Kürəyin əsas funksiyaları aşağıdakılardır:
- Bədənin dayağı və hərəkəti:
Kürək, onurğanın döş hissəsini və kürek sümüklərini əhatə etməklə, insan bədəninin sabitliyini və hərəkət qabiliyyətini təmin edir. - Yüklərin paylanması və qaldırılması:
Ağır əşyaların qaldırılması, bədənin müxtəlif pozalara keçməsi zamanı yükün böyük hissəsi məhz bu bölgəyə düşür. - Nəfəsalma və döş qəfəsinin hərəkəti:
Dərin nəfəs alarkən, kürek və ətraf əzələlər döş qəfəsinin genişlənməsində iştirak edir. - Qol və çiyin hərəkətləri:
Kürek sümükləri və onlarla əlaqəli əzələlər qolların və çiyinlərin müxtəlif bucaqlarda hərəkətinə imkan yaradır.
Bu səbəbdən, kürək nahiyəsində yaranan hər hansı ağrı bütün bədənə təsir edə bilər.
Kürəkdə ağrıların əsas səbəbləri
Kürək ağrılarının səbəbləri olduqca geniş və çoxşaxəlidir. Onları iki böyük qrupa bölmək olar:
1. Əzələ və dayaq-hərəkət sistemi ilə bağlı səbəblər:
- Əzələ gərginliyi və spazm: Uzun müddət eyni pozada oturmaq, ağır fiziki iş, düzgün olmayan hərəkətlər əzələlərdə yüklənmə və ağrıya səbəb olur.
- Yaralanmalar və travmalar: Zərbələr, əyilmə, dartılma, yıxılma nəticəsində əzələ, oynaq və sümüklərdə zədələnmələr baş verə bilər.
- Onurğa patologiyaları: Skolioz, osteoxondroz, fəqərəarası yırtıqlar, spondiloz kimi xəstəliklər.
- Kifoz və lordoz: Onurğa sütununun fizioloji əyriliklərinin pozulması.
- Çiyin və kürek oynaqlarının iltihabı və ya artrozları.
2. Daxili orqanlarla bağlı səbəblər:
- Ürək-damar xəstəlikləri: Miokard infarktı, stenokardiya, ürəyin digər problemləri bəzən kürəkdə ağrı ilə başlayır.
- Tənəffüs sistemi xəstəlikləri: Ağciyər və plevra xəstəlikləri, pnevmoniya, bronxit, bəzən də ağrıya səbəb olur.
- Həzm sistemi problemləri: Qaraciyər, öd kisəsi, mədə və pankreas xəstəlikləri kürək nahiyəsinə irradiasiya edə bilər.
- Böyrək və sidik yolları xəstəlikləri: Böyrək daşı, pielonefrit və digər xəstəliklər.
- Onkoloji proseslər: Qasıq və döş qəfəsinin, onurğanın şişləri bəzən ilk simptom kimi kürək ağrısı verir.
Kürəkdə ağrıların əsas klinik əlamətləri və növləri
Kürəkdə ağrının xarakteri və müşayiətçi simptomlar diaqnoz üçün olduqca önəmlidir. Ağrıların əsas növləri:
| Ağrı növü | Səbəb və təsviri |
|---|---|
| Kəskin ağrı | Travma, əzələ dartılması, qəfil yük, infarkt, böyrək kolikası |
| Sancılı, deşici | Sinir sıxılması, fəqərəarası yırtıq, pnevmoniya |
| Yayılmış, tutqun | Osteoxondroz, əzələ spazmı, daxili orqanların xəstəliyi |
| Dövrü və təkrarlanan | Xroniki patologiyalar, stress, fiziki gərginlik |
| Sol çiyin və ya qola yayılan | Ürək, damar və ya sinir xəstəlikləri |
Kürək ağrısı bəzən hərəkətlə artır, bəzən isə tam sakitlikdə də davam edir. Bəzən ağrı nəfəs alarkən, öskürərkən, oturarkən və ya qalxarkən güclənə bilər.
Kürəkdə ağrıların diaqnostikası
Düzgün diaqnoz üçün həkim aşağıdakı mərhələlərə diqqət yetirir:
- Anamnez və klinik müayinə:
Ağrının başlanma vaxtı, xarakteri, yayılma zonası, müşayiətçi simptomlar, fiziki və emosional yükün analizi. - Fiziki baxış və palpasiya:
Kürək əzələlərinin, oynaqların, onurğanın vəziyyəti əllə yoxlanılır. - Laborator və instrumental müayinələr:
- Qan və sidik analizləri
- Rentgenoqrafiya və ya MRT (maqnit-rezonans tomoqrafiya)
- USM (ultrasəs müayinəsi)
- Elektrokardioqrafiya (ürək problemi ehtimalı zamanı)
- Endoskopiya və digər hədəfli müayinə üsulları
Kürəkdə ağrının səbəbi yalnız düzgün diaqnostika və peşəkar qiymətləndirmə ilə müəyyən oluna bilər.
Kürəkdə ağrının profilaktikası
Kürəkdə ağrıların qarşısını almaq üçün həyat tərzi və gündəlik vərdişlər böyük rol oynayır:
- Düzgün duruş və oturuş pozası: Uzun müddət oturarkən kürəyi və onurğanı düz saxlamaq, masa və stulun hündürlüyünü uyğunlaşdırmaq lazımdır.
- Fiziki aktivlik və idman: Gündəlik yürüş, üzgüçülük, xüsusi onurğa və kürək əzələlərini gücləndirən idmanlar.
- Ağır yük qaldırmamaq və ya düzgün texnika ilə qaldırmaq: Yükləri dizdən əyilərək, kürəyi düz saxlamaqla qaldırmaq vacibdir.
- Erqonomik iş mühiti: Ofis kreslosu, masa, kompüterin hündürlüyü düzgün seçilməlidir.
- Rahat və ortopedik döşəkdə yatmaq: Çox yumşaq və ya bərk döşək kürək üçün ziyanlıdır.
- Fiziki və emosional stressin azaldılması: Rahatladıcı məşqlər, nəfəs texnikaları və istirahət.
Kürəkdə ağrı zamanı ilkin yardım və evdə müalicə
Yüngül və ani ağrılar üçün aşağıdakı tədbirlər faydalı ola bilər:
- İsti kompress və ya ilıq duş qəbul etmək əzələləri rahatladır
- Kürək nahiyəsinə yüngül masaj etmək
- Qısa müddətlik istirahət, lakin tam hərəkətsizlikdən qaçmaq
- Yüngül dartıcı idman hərəkətləri və ya gərmə məşqləri
- Ağrı kəsməyən və ya kəskinləşən hallarda dərhal həkimə müraciət etmək
Müalicə və yanaşma seçimi ağrının səbəbindən asılıdır. Dərman müalicəsi, fizioterapiya, bəzən isə cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Kürəkdə ağrılar və bəzi xüsusi risk qrupları
Ofis işçiləri və tələbələr:
Kompüter qarşısında uzun müddət oturma, düzgün olmayan oturuş və az hərəkətlilik səbəbindən bu qrupda kürəkdə ağrı çox yayılmışdır.
Fiziki əməyə meyilli şəxslər:
Ağır fiziki iş, tikinti, kənd təsərrüfatı və ya digər peşələrdə çalışanlar tez-tez əzələ və oynaq ağrılarından şikayətlənir.
Idmançılar:
Peşəkar idman, ağır atletika, futbol, güləş kimi sahələrdə travmalar və həddindən artıq yüklənmə nəticəsində kürəkdə ağrılar olur.
Hamilə qadınlar:
Hamiləlik dövründə bədənin ağırlıq mərkəzinin dəyişməsi, hormonlar və əlavə yük səbəbindən kürək ağrısı müşahidə edilir.
Yaşlılar:
Yaşla əlaqədar olaraq sümüklərdə və oynaqlarda degenerativ dəyişikliklər, osteoporoz, artroz, fəqərəarası yırtıqlar və digər problemlər bu qrupda daha çox rast gəlinir.
Kürəkdə ağrının qarşısını almaq üçün gündəlik tövsiyələr
- Hər saatda bir dəfə oturmaqdan qalxıb, yüngül hərəkətlər etmək
- Qolları və kürəyi dartmaq üçün sadə idman hərəkətləri yerinə yetirmək
- Çanta və ya yükü bərabər şəkildə hər iki çiyində daşımaq
- Hər gecə düzgün yatmaq, ortopedik yastıq və döşək seçmək
- İş yerində monitor və stulu bədənə uyğunlaşdırmaq
- Gündəlik su qəbuluna və düzgün qidalanmaya diqqət etmək
- Stress və əsəb gərginliyini idarə etmək üçün relaksasiya metodlarından istifadə etmək
Aşağıdakı cədvəldə risk qrupları və onların qarşısını almaq üçün əsas tədbirlər əks olunub:
| Risk qrupu | Əsas risk amili | Profilaktik tədbirlər |
|---|---|---|
| Ofis işçiləri | Oturaq iş | Erqonomik kreslo, fasilə, idman |
| Fiziki işçilər | Ağır yük, yanlış texnika | Düzgün qaldırma, idman, istirahət |
| Hamilələr | Ağırlıq mərkəzi dəyişir | Ortopedik dəstək, yumşaq idman |
| Yaşlılar | Osteoxondroz, artroz | Fizioterapiya, balanslaşdırılmış pəhriz |
| Idmançılar | Yüklənmə, travma | İsinmə, gərmə, peşəkar təlim |
Kürəkdə ağrıların diaqnostikası və həkimə müraciət zamanı
Ağrı bir neçə gün davam edirsə, getdikcə güclənirsə, hərəkət məhdudluğu, keylik, qızartı, qızdırma, ürək döyüntüsü və ya tənəffüs çətinliyi ilə müşayiət olunursa, dərhal həkimə müraciət edilməlidir. Həmçinin, travma, qəfil yaranan güclü ağrı, ya da daxili orqanların xəstəliklərinə işarə edən simptomlar olduqda gecikmədən həkimə getmək lazımdır.
Kürəkdə ağrılar müasir həyatın ayrılmaz, lakin qarşısı alına bilən və effektiv müalicə olunan sağlamlıq problemidir. Doğru həyat tərzi, profilaktik tədbirlər, vaxtında peşəkar məsləhət və fərdi yanaşma ilə bu problemləri minimuma endirmək mümkündür. Kürək sağlamlığına diqqət göstərmək həm fiziki, həm də psixoloji rifahın ayrılmaz tərkib hissəsidir. Müasir həyatın gərginliyinə baxmayaraq, hər kəs öz sağlamlığını qorumaq üçün gündəlik sadə qaydalara əməl etməli və ilk əlamətlərdə vaxtında mütəxəssisə müraciət etməlidir.
Ən Çox Verilən Suallar
Kürəkdə ağrılar kürək nahiyəsində – onurğa, əzələlər, sümüklər və ya sinirlər səviyyəsində yaranan kəskin və ya xroniki narahatlıq, sancı, bəzən də hərəkət məhdudiyyəti ilə xarakterizə olunan vəziyyətdir.
Əsas səbəblərə əzələ gərginliyi, düzgün olmayan oturuş, onurğa xəstəlikləri, travmalar, ağır fiziki yük, daxili orqanların (ürək, ağciyər, böyrək və s.) xəstəlikləri, stres və psixoloji gərginlik daxildir.
Simptomlara yerli və yayılmış ağrı, şişkinlik, hərəkət məhdudluğu, sancı, qol və boyun nahiyəsinə yayılma, bəzən keylik və ya yanğı hissi daxildir.
Diaqnostika anamnez, fiziki baxış, rentgen, MRT, USM, qan analizləri və ehtiyac olarsa, digər instrumental müayinələrə əsaslanır.
İsti kompress, yüngül masaj, qısa istirahət, gərmə hərəkətləri kömək edə bilər. Kəskin və ya davamlı ağrıda həkimə müraciət vacibdir.
Düzgün duruş, müntəzəm idman, ağır yükləri düzgün qaldırmaq, ortopedik döşək və yastıqda yatmaq, stressdən qaçmaq tövsiyə olunur.
Bəli, ofis işçiləri, idmançılar, fiziki əməyə meyilli şəxslər, tələbələr və yaşlılar arasında müxtəlif səbəblərdən kürək ağrısı geniş yayılıb.
Uzunmüddətli və kəskin kürək ağrısı bəzən infarkt, pnevmoniya, böyrək daşı, onurğa şişləri və digər ciddi xəstəliklərin ilkin əlaməti ola bilər.
Ağrı bir neçə gündən çox davam edirsə, getdikcə güclənirsə, hərəkət məhdudluğu, keylik, qızdırma, ürək döyüntüsü, travma və ya əlavə simptomlarla müşayiət olunursa, dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
Müalicə səbəbdən asılı olaraq dərmanlar, fizioterapiya, masaj, idman, xüsusi ortopedik vasitələr, bəzi hallarda isə cərrahi müdaxilə ola bilər.
