Ləbbeyk : Sözünün Mənası, İstifadəsi

Ləbbeyk sözü, insanlığın dini və mənəvi həyatında dərin iz buraxan, xüsusilə İslam dünyasında əhəmiyyətli simvol kimi qəbul edilən ifadələrdən biridir. Min illərdir dillərdə dolaşan və əsasən müqəddəs ziyarətlər, dini mərasimlər, dualar və irfani ədəbiyyatda işlədilən bu söz, həm etimoloji, həm də mənəvi baxımdan çoxşaxəli bir məna daşıyır. “Ləbbeyk, ya Hüseyn!”, “Ləbbeyk Allahummə ləbbeyk!” kimi ifadələr, təkcə dini ayinlərdə deyil, gündəlik danışıqda belə vəfa, sədaqət, təslimiyyət və Allaha yaxınlıq rəmzi olaraq işlədilir.

Ləbbeyk nə deməkdir?

“Ləbbeyk” ərəbcə bir sözdür və əsas mənası “burdayam, hazıram, əmrinə müntəzirəm” və ya “sənin çağırışına cavab verirəm” deməkdir. Sözün kökü “ləbba” (لبى) feilindən gəlir və bu, “itaət etmək, çağırışa cavab vermək” mənasını daşıyır. Ərəbcədə “yə” (يا) nida hərfi ilə birlikdə “Ləbbeyk, ya Hüseyn!” və ya “Ləbbeyk Allahummə ləbbeyk!” kimi dini və emosional yüklü ifadələr yaradılır.
Ləbbeyk, adətən Allahın və ya müqəddəs şəxslərin çağırışına sədaqət və təslimiyyətin nümayişi kimi istifadə olunur. Bu, təkcə səslə deyil, insanın qəlbi, davranışı və dünyagörüşündə də öz əksini tapır.

Ləbbeyk sözünün mənası və leksik izahı

Ləbbeyk sözü qrammatik cəhətdən ərəbcə “ism-i feyl” (feil kimi işlənən isim) hesab olunur. Leksik mənada, “bir insanın çağırışa səmimi şəkildə cavab verməsi, könüllü şəkildə boyun əyməsi və itaət etməsi” mənalarını özündə ehtiva edir. Sözün ərəbcə orijinal yazılışı “لَبَّيْكَ” şəklindədir. Bu, iki sözün birləşməsi nəticəsində yaranıb: “ləb” (dodaq, ağız) və “eyk” (sənin üçün). Ancaq daha geniş mənada, “bir neçə dəfə cavab verirəm” və ya “daim sənin xidmətindəyəm” kimi təkrarlanan sədaqət və təslimiyyət rəmzidir.

Ləbbeyk Allahummə ləbbeyk

İslamda ləbbeyk ifadəsinin ən məşhur və rəsmi forması “Ləbbeyk Allahummə ləbbeyk”dir. Bu ifadə, xüsusilə Həcc və Ümrə ibadətləri zamanı müsəlmanlar tərəfindən təkrarlanır və Talbiyə duası adlanır.
Talbiyə duası belədir:
“Ləbbeyk Allahummə ləbbeyk, ləbbeyk la şərike ləkə ləbbeyk. İn-nəl-həmda vən-ni’mətə ləkə vəl-mulk. La şərike lək.”

Azərbaycan dilində bu cümlənin mənası:
“Buyur, Allahım! Sənin çağırışına cavab verirəm, Sənin heç bir şərikin yoxdur. Həmd, nemət və mülk Sənindir, Sənin heç bir şərikin yoxdur.”
Bu dua, müsəlmanların Allahın çağırışına səmimi şəkildə cavab verməsinin, Ona yaxınlaşmasının və tam təslimiyyətinin simvoludur. Həcc ziyarətinə gedənlər ehram geyindikdən sonra bu duanı dilə gətirirlər və səfərləri boyunca ard-arda təkrarlayırlar.

Ləbbeyk, ya Hüseyn

Ləbbeyk ifadəsinin ən çox işlədiyi başqa bir dini və emosional məqam isə “Ləbbeyk, ya Hüseyn!” çağırışıdır. Bu ifadə xüsusilə Məhərrəm ayında, İmam Hüseynin (ə) Kərbəla faciəsinin anım günlərində səsləndirilir. Şiə dünyasında və Azərbaycanda Aşura mərasimlərində, matəm yürüşlərində, məscid və ziyarətgahlarda minlərlə insanın dilində “Ləbbeyk, ya Hüseyn!” ifadəsi səslənir.
Bu ifadə ilə insanlar İmam Hüseynin ədalət, haqq və insanlıq uğrunda şəhidliyinə ehtiram göstərir, onun çağırışına hazır olduqlarını bildirirlər. Eyni zamanda, bu şüar bütün zalımlığa, ədalətsizliyə qarşı bir müqavimət, sədaqət və inanc manifestinə çevrilir.

Ləbbeyk ifadəsinin tarixi və mənəvi dəyəri

Ləbbeyk ifadəsi İslamdan əvvəlki dövrlərdə də müəyyən ibadət və dini ayinlərdə istifadə olunub. İslamın yayılmasından sonra isə bu söz, Allahın birliyini və müsəlmanın Ona sədaqətini nümayiş etdirən əsas dua və çağırış formasına çevrildi.
Xüsusilə Həcc ibadətində istifadə olunan “Talbiyə” duası ilə, İslamın əsas prinsiplərindən biri olan təslimiyyət, itaət və sədaqət daha dərin bir formada insan ruhunda kök saldı. Ləbbeyk deməklə müsəlman insan, Allah qarşısında öz acizliyini, Onun əmrlərinə tam tabe olduğunu, hər zaman Allahın çağırışına hazır olduğunu nümayiş etdirir.

Ləbbeyk ifadəsinin Azərbaycan dini-mədəni mühitində yeri

Azərbaycanda ləbbeyk ifadəsi xüsusi ilə iki istiqamətdə geniş yayılıb: biri İmam Hüseynə sədaqətin və məhəbbətin rəmzi olaraq, digəri isə Həcc və Ümrə ibadətlərində Allahın çağırışına cavab formasında.
Məhərrəm ayında, xüsusilə Aşura günündə məscidlərdə, ziyarətgahlarda, həmçinin sosial mediada, cəmiyyət arasında “Ləbbeyk, ya Hüseyn!” şüarının yayılması, bu sözün necə mənəvi və birləşdirici gücə malik olduğunu göstərir.
Eyni zamanda, Həcc ziyarətinə gedənlər, ailələrinə və yaxınlarına qayıtdıqda, “Ləbbeyk Allahummə ləbbeyk” ifadəsi ilə Allahın hüzurunda etdikləri vəd və sədaqəti vurğulayırlar.

Ləbbeyk sənə qurban ləbbeyk

“Ləbbeyk sənə qurban ləbbeyk” ifadəsi, poetik və irfani ədəbiyyatda Allaha, Peyğəmbərə və ya İmama olan məhəbbəti, könüllü təslimiyyəti, qurbanlıq duyğusunu vurğulamaq üçün işlədilir. Bu cümlə, Allah və ya müqəddəs şəxslər qarşısında heç bir qarşılıq gözləmədən, tam bir sədaqət, fədakarlıq və ruh yüksəkliyi ilə səslənir.

Ləbbeyk Ədəbi və bədii ədəbiyyatda

Azərbaycan ədəbiyyatında və dini şeirlərdə, mərsiyələrdə də ləbbeyk sözünə tez-tez rast gəlmək olar. Xüsusilə Kərbəla hadisəsinə həsr olunan şeirlərdə, ilahilərdə, mərsiyələrdə bu ifadə rəmzi məna daşıyır və bir çağırış, bir həsrət və sədaqət simvolu kimi işlədilir.
Bu kimi mətnlərdə ləbbeyk sözünün vurğulanması, həm fərdi, həm də kollektiv dini-emosional vəziyyətin təcəssümüdür. Dini məclislərdə, mərasimlərdə, irfani musiqi mətnlərində və dua kitablarında da bu ifadəyə rast gəlmək olar.

Ləbbeyk Sosioloji və psixoloji baxış

Sosioloji baxımdan ləbbeyk sözü ictimai həmrəyliyin, birliyə çağırışın və dini kimliyin əsas ifadə formalarından biridir. Bu ifadə insanlar arasında ortaq dəyərlər, əqidə və məqsədlərin formalaşmasında xüsusi rol oynayır.
Psixoloji nöqteyi-nəzərdən isə, ləbbeyk insanın iç dünyasında Allaha yaxınlıq, qəlbi rahatlıq, mənəvi yüksəliş və təsəlli hisslərini gücləndirir. Dini mərasimlərdə, xüsusilə böyük kütlənin bir yerdə bu ifadəni səsləndirməsi, insanların mənəvi bağlarını möhkəmləndirir, kollektiv enerjini artırır və ruh yüksəkliyi yaradır.

Ləbbeyk sözünün populyar ifadə formaları

1. Ləbbeyk Allahummə ləbbeyk – Allahın çağırışına cavab, Həcc və Ümrədə əsas dua
2. Ləbbeyk, ya Hüseyn! – İmam Hüseynə sədaqət, Kərbəla və Aşura günlərində şüar
3. Ləbbeyk sənə qurban ləbbeyk – Fədakarlıq və irfani məhəbbət
4. Ləbbeykə – Bəzən poetik və dualarda işlədilən variant, “sənin üçün burdayam” anlamında

Ləbbeyk sözünün gündəlik həyatda istifadəsi

Ləbbeyk yalnız dini mərasimlərdə və dualarda yox, həm də gündəlik həyatımızda, bədii və irfani ədəbiyyatda, dostlar arasında zarafatla və ya ciddi şəkildə də işlədilə bilər. Məsələn, birinə “Ləbbeyk, nə vaxt istəsən kömək etməyə hazıram” demək, hazır olmaq və səmimiyyət göstərmək mənasındadır.
Xüsusilə nənə-babalarımız, yaşlı nəslin nümayəndələri arasında bu cür ifadələrin geniş yayılması, ləbbeykin mənəvi gücünün və köklərinin Azərbaycan cəmiyyətində necə dərin kök saldığını göstərir.

Ləbbeyk sözünün digər dillərdə və mədəniyyətlərdə qarşılığı

Ləbbeyk sözünün dəqiq qarşılığı başqa dillərdə çox nadir hallarda var. Çünki bu söz, bir tək “hazıram” və ya “bəli” demək deyil, sədaqət, təslimiyyət, könüllü itaət və mənəvi bağlılıq anlamlarının bənzərsiz bir vəhdətini ifadə edir.
Məsələn, türk dilində “hazıram”, “buyurun”, rus dilində “я готов” (mən hazıram) kimi ifadələr sadəcə hissənin bir tərəfini əhatə edir. Ləbbeyk isə daha dərin, dini və irfani bir anlam yükü daşıyır.

Ləbbeykin Uşaqlara və gənclərə izahı

Uşaqlara və gənclərə ləbbeyk sözünü izah edərkən deyə bilərik ki, bu söz, böyüklərin, müəllimlərin və ya Allahın çağırışına sevinclə, istəklə və könüllü şəkildə cavab vermək deməkdir. Məsələn, birisi səni çağıranda “hə, burdayam, səni eşidirəm və kömək etməyə hazıram” demək, ləbbeyk deməkdir.

Ləbbeyk sözü, istər dini, istər mədəni, istərsə də gündəlik həyatda insanın təslimiyyətini, sədaqətini və səmimiyyətini ən gözəl şəkildə ifadə edən, dərin mənəvi anlam daşıyan bir ifadədir.
Həm Allah qarşısında, həm də insanlar arasında ləbbeyk demək, cəmiyyətin birlik, həmrəylik və bir-birinə dəstək mədəniyyətinin qorunub saxlanmasına kömək edir. Ləbbeyk, insan ruhunun, inamının və səmimiyyətinin bir nümunəsi olaraq, zaman keçdikcə aktuallığını itirmir, əksinə, mənəvi həyatımızda öz yerini daha da möhkəmləndirir.

Ən çox verilən suallar