Tarixin ən görkəmli və çox yönlü şəxsiyyətlərindən biri olan Leonardo da Vinçi 1452-ci ildə İtaliyanın Vinçi şəhərində anadan olmuşdur. Leonardo bir rəssam və alim kimi tarix salnaməsində özünəməxsus bir mövqe yaratdı. Həyatını və yaradıcılığını, müxtəlif sahələr üzrə bacarığını, mütərəqqi ideyalarını araşdıraraq onu müasir cəmiyyətin tələbatını ödəyən şəxsiyyət kimi səçilmişdir.
Erkən Həyatı və Ailəsi
Leonardo da Vinci zəngin və tanınmış bir ailədən gəlirdi. Atası, Ser Piero da Vinci, Florensiya şəhərində tanınmış bir hüquqşünas idi, ancaq Leonardo anadan olarkən valideynləri evlənməmişdilər. O, atasının ailəsində böyümüşdür və təxminən 15 yaşı olanda rəssamlıqla maraqlanmağa başlamışdır. Florensiya ictimaiyyətində yüksək nüfuza malik olan atası onu Florensiyadakı məşhur rəssam Andrea del Verrokkionun yanında şagird etdi. Verrocchio’nun məşhur emalatxanasında Leonardo rəssamlıq və heykəltəraşlıq, eləcə də texniki-mexaniki sənətləri əhatə edən çoxşaxəli bir təlim aldı. Bu təhsil onun sənətə olan marağını daha da artırmış və onu bir zamanlar ən çox tanınan rəssamlardan biri etmişdir.
1482-ci ildə Leonardo 17 il şəhər hersoqunun xidmətində işləmək üçün Milana köçdü. 1499-cu ildə Lüdovikonun hakimiyyətdən düşməsindən sonra Leonardo kral ailəsinin reyestrində hersoqun rəssamı və mühəndisi kimi qeyd edildi. Çox hörmətli, rəssam və heykəltəraş və saray festivallarının dizayneri kimi daim məşğul olurdu.Leonardo da Vinci, həyatını keçirdiyi dövrün siyasi və mədəni çalxalanmalarına şahid oldu. İtaliya, o dövrdə bir çox müstəqil şəhər dövlətləri və güclü siyasi ailələr arasında bölünmüşdü.
Medici ailəsinin himayəsindən ayrıldıqdan sonra, Leonardo bir çox dəfə müxtəlif yerlərə səyahət edərək öz sənətini və biliklərini inkişaf etdirdi. O, həm Florensiyada, həm də Milan, Roma və digər İtaliya şəhərlərində işləyərək, fərqli siyasi rejimlərin təsiri altında qaldı. 1516-cı ildə, həyatının son dövrlərində Fransaya köçdü və burada Fransız kralı I. Franziskus’un dəstəyi ilə yaşayaraq son nəfəsini verdi. Bu səyahətlər və dövrün qeyri-sabitliyi, Leonardo’nun həm sənətkar, həm də alim kimi qarşılaşdığı maneələri, amma eyni zamanda onu müasir dövrün irəlisində düşünən bir şəxsiyyətə çevirdi.
Sənətkarlığı və Rəssamlıq Yönü
Leonardo da Vinci, həm rəssam, həm də heykəltəraş olaraq çox böyük uğurlar əldə etmişdir. Onun ən məşhur əsərləri arasında “Mona Liza” və “Son axşam yeməyi” kimi şedevrlər yer alır. Bu əsərlər, rəssamın yalnız texniki mükəmməlliyinə deyil, həm də psixoloji dərindən analiz etmə qabiliyyətinə işarə edir. Leonardo, insan üzünün ifadələrini, işıq və kölgə oyunlarını və hərəkəti daha yaxşı ifadə etmək üçün unikal üsullar tətbiq edərək rəssamlıq dünyasına inqilabi yeniliklər gətirmişdir.
“Mona Liza”, xüsusilə, onun rəssamlıq üslubunun zirvəsidir. Portretin qəlbində olan sirr və gizli mənalar, bu əsəri bir çox mütəxəssis və sənətsevərlər üçün hələ də araşdırılan bir mövzuya çevirmişdir. “Son axşam yeməyi” isə, dini mövzuda çəkilən ən əhəmiyyətli əsərlərdən biri olmaqla yanaşı, Leonardo’nun perspektiv və kompozisiya baxımından nə qədər irəliləmiş bir sənətkar olduğunu göstərir.
Mona Liza
Leonardo da Vinci’nin ən məşhur və ən çox müzakirə olunan əsəridir. 1503-1519-cı illər arasında yaradıldığı ehtimal olunan bu portret, Florensiyada ticarətçi Francesco del Giocondo’nun həyat yoldaşı Lisa Gherardini’nin portreti kimi tanınır. Amma portretdə kimin təsvir olunduğu ilə bağlı hələ də müzakirə gedir. “Mona Liza”nın dünyada bu qədər məşhur olmasının bir neçə səbəbi var. Birincisi, Leonardo’nun portretə verdiyi sirli ifadə, xüsusilə Liza’nın üzündəki təbəssümün qeyri-müəyyənliyi, əsərin ətrafında çoxlu suallar və təhlillər yaradıb. Rəssamın istifadə etdiyi işıq və kölgə texnikası, həmçinin portretin arxa planda yerləşən mənzərə və perspektiv üsulu, əsərin yüksək sənətkarlığını göstərir.
“Mona Liza” həm də Leonardo’nun rəsmlərindəki incəlik və anatomik dəqiqliyi əks etdirir. Üstəlik, portretin uzun müddət Fransa Milli Muzeyində, Luvr Muzeyində sərgilənməsi, onu sənət tarixində müasir rəsmin əsasını qoyan bir şah əsər kimi tanıtdırır.
Son Axşam Yeməyi
“Son Axşam Yeməyi” (1495-1498) , İsa peyğəmbərin sonuncu axşam yeməyini və şagirdlərinə xəyanətini elan etdiyi anı təsvir edir. Əsərdə, İsa mərkəzdə oturur və ətrafında on iki şagirdi yer alır. Bu anın dramatikliyi, şagirdlərin fərqli reaksiyalarında, üz ifadələrində və bədən mövqelərində açıq şəkildə görünür.
Əsərin mərkəzində yer alan İsa peyğəmbər, özünə aid xüsusi bir kompozisiyaya sahibdir. Onun yanında, xəyanətkar Yəhuda qaranlıqda və təcrid olunmuş şəkildə yerləşir. Yəhuda, İsa peyğəmbərin sağında, qaranlıq bir küncdə və ona qarşı qəzəb və şübhə ilə durur. Bu, Leonardo’nun, insan təbiətini və emosiyalarını dərindən analiz edərək necə ustalıqla təhlil etdiyini göstərir. Bu əsər, yalnız dini bir mövzuya deyil, həm də bədii bir perspektivə, insan emosiyalarına və məna yükü daşıyan sosial münasibətlərə fokuslanır.
Elm və İxtiralar
Leonardo da Vinci yalnız rəssam deyildi; eyni zamanda, böyük bir alim və mühəndis idi. O, anatomiyadan mühəndisliyə, optikadan təbiət elmlərinə qədər müxtəlif sahələrdə bir çox araşdırmalar aparmış və bu sahələrdə mükəmməl qeydlər və eskizlər buraxmışdır. Onun qeydləri, dövrün çox irəlisində olan bir düşüncə tərzini əks etdirirdi. Məsələn, bir çox mühəndislik ixtiraları, o dövrün texnologiyası ilə mümkün olmasa da, Leonardo’nun gələcəkdə olan yeniliklərin proqnozlarını göstərirdi. Uçan aparatları, maşınlar və digər mexaniki qurğular barədəki eskizləri, onun qabaqcıl düşüncəsinin bir nümunəsidir.
Bununla yanaşı, Leonardo’nun anatomiya ilə bağlı apardığı tədqiqatlar da çox önəmlidir. İnsan bədəninin strukturunu dərindən araşdıraraq, ədəbiyyat və rəssamlıq üçün yeni üsullar inkişaf etdirmişdir. Bu tədqiqatlar yalnız sənətkarlar üçün deyil, həm də tibbi elmlər üçün böyük əhəmiyyət kəsb etmişdir.
Siyasət və İdeyalar
Leonardo da Vinci’nin siyasətlə maraqlandığı və siyasi düşüncələrini zaman zaman əsərlərində əks etdirdiyi məlumdur. Onun dövrünün siyasi mühitinə qarşı diqqətli yanaşması, bəzən çox təmkinli və neytral olmasına səbəb olmuşdur. Ancaq, zaman zaman dövlət adamları ilə əlaqələr quraraq, İtaliya şəhər dövlətləri arasındakı gərginliyi müşahidə etmişdir. Onun ideologiyaları, ümumiyyətlə, insanın təbiətini və onun daxilindəki müsbət dəyişiklikləri əks etdirirdi.
Leonardo Da Vinci Haqqinda 3 Maraqli Fakt
- Leonardonun rəssamlıqdakı ümumi məhsulu həqiqətən çox kiçikdir; dövrümüzə qədər gəlib çatmış rəsmlərdən yalnız 17-ni mütləq ona aid etmək olar, bir neçəsi isə yarımçıq qalmışdır. Ən mühüm əsərlərindən ikisi – Angiari Döyüşü və Leda, heç biri tamamlanmamış – yalnız nüsxələrdə qalmışdır.
- O, heç vaxt evlənməmiş və ailə qurmaq barədə çox da maraqlanmamışdır.
- Leonardonun qeydlərini və eskizlərini qeyri-adi edən xüsusiyyətlərdən biri onun güzgü yazısından istifadə etməsidir. Leonardo solaxay idi, ona görə də güzgü yazısı ona asanlıqla və təbii gəlirdi, baxmayaraq ki, niyə belə etməyi seçdiyi qeyri-müəyyəndir.
Leonardo da Vinci, həyatını sənət, elm və təbiətə olan sonsuz marağı ilə keçirmiş bir dahidir. O, yalnız bir rəssam və heykəltəraş deyil, həm də mühəndis, anatomiya mütəxəssisi və ixtiraçı olaraq dövrünün çox irəlisində bir şəxsiyyət idi. Leonardo’nun zəngin irsi, insanın yaradıcı potensialının sərhədsizliyini və dünyanın müxtəlif sahələrindəki qeyri-adi təfəkkürün nümunəsidir. Ömrü boyunca müxtəlif yerlərə səyahət etmiş, müxtəlif mədəniyyətlərlə qarşılaşmış və hər zaman yenilikçi ideyalarla irəliləyib. Onun həyatı və işləri, bir insanın necə həm sənətkar, həm də alim olaraq dünyada dərin izlər buraxa biləcəyinin ən yaxşı nümunəsidir.
