Milli Hidrometeorologiya Departamenti Azərbaycanın ekologiya və ətraf mühit sahəsində ən önəmli qurumlarından biridir. Bu qurum atmosfer proseslərinin müşahidəsi, su ehtiyatlarının vəziyyəti, torpaq iqlim rejiminin tədqiqi və təbii fəlakətlərin proqnozlaşdırılması ilə məşğuldur. Departamentin əsas məqsədi ölkənin ətraf mühitinə dair tam, etibarlı və vaxtında məlumat təmin etməkdir. Bu struktur həmçinin beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edərək iqlim dəyişikliyi və qlobal istiləşmə kimi çağırışlara da cavab verir.
Milli Hidrometeorologiya Departamentinin tarixi və formalaşması
Hidrometeorologiya xidməti Azərbaycanda uzun illərdən bəri mövcuddur və onun rəsmi strukturlaşması 20-ci əsrin əvvəllərinə təsadüf edir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə ilk hava müşahidə məntəqələri yaradılmış, daha sonra sovet dövründə bu sistem genişlənərək müasir infrastrukturla təchiz edilmişdir. Müstəqillik əldə edildikdən sonra bu sahəyə dövlət səviyyəsində diqqət artırılmış, Milli Hidrometeorologiya Departamenti Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin nəzdində yenidən təşkil olunmuşdur.
Departamentin funksiyaları və əsas vəzifələri
Departamentin fəaliyyət dairəsi olduqca genişdir. Buraya hava proqnozlarının hazırlanması, hidrometeoroloji tədqiqatlar, su ehtiyatlarının monitorinqi, atmosfer çirklənməsinin izlənməsi, fövqəladə halların proqnozlaşdırılması və ictimaiyyəti vaxtında xəbərdar etmə daxildir. Bununla yanaşı, departament kənd təsərrüfatı, nəqliyyat, energetika və səhiyyə kimi sahələr üçün də əhəmiyyətli məlumatlar təqdim edir.
Hidrometeoroloji şəbəkənin strukturu
Milli Hidrometeorologiya Departamenti ölkə üzrə geniş bir müşahidə şəbəkəsinə malikdir. Bu şəbəkəyə meteoroloji stansiyalar, aeroloji məntəqələr, radar müşahidə qurğuları və avtomatik monitorinq sistemləri daxildir. Bu infrastruktur vasitəsilə atmosferin müxtəlif qatları, yağış, qar, temperatur, külək, günəş radiasiyası və digər parametrlər real vaxt rejimində qeydə alınır və təhlil edilir.
Su ehtiyatlarının müşahidəsi və analizi
Departamentin mühüm sahələrindən biri də ölkənin çay, göl və su anbarlarında su ehtiyatlarının vəziyyətinə nəzarətdir. Hidroloji məntəqələr vasitəsilə su səviyyəsi, axın sürəti, çirklənmə göstəriciləri və s. monitorinq edilir. Bu məlumatlar kənd təsərrüfatı, su təchizatı və fövqəladə hallar zamanı böyük əhəmiyyət daşıyır. Departament həmçinin transsərhəd çaylarla bağlı region ölkələri ilə əməkdaşlıq edir.
Ətraf mühitin çirklənməsi üzrə monitorinq fəaliyyəti
Hava çirkliliyinin monitorinqi departamentin əsas istiqamətlərindən biridir. Böyük şəhərlərdə və sənaye zonalarında havadakı zərərli maddələrin miqdarı xüsusi cihazlar vasitəsilə ölçülür. Bu sahədə aparılan işlər ictimai sağlamlıq və ekologiyanın qorunması baxımından mühüm rol oynayır. Toplanan məlumatlar hökumət və ictimaiyyət üçün şəffaf şəkildə təqdim olunur.
İqlim dəyişmələri və uzunmüddətli proqnozlar
İqlim dəyişikliyi qlobal təhlükə kimi qiymətləndirilir və departament bu istiqamətdə də mühüm fəaliyyət göstərir. Uzunmüddətli iqlim dəyişikliklərinin proqnozlaşdırılması, istiləşmə, quruma, ekstremal hadisələrin təhlili və onların nəticələrinin qiymətləndirilməsi bu qurumun başlıca vəzifələrindəndir. Alimlər və iqlim mütəxəssisləri bu məlumatlara əsaslanaraq elmi və strateji qərarlar qəbul edirlər.
Texnoloji yeniliklər və rəqəmsal transformasiya
Son illərdə Milli Hidrometeorologiya Departamenti texnoloji yeniliklərin tətbiqinə xüsusi önəm verir. Avtomatik meteoroloji stansiyalar, peyk məlumatlarının emalı, coğrafi informasiya sistemləri (CİS), süni intellekt və bulud texnologiyaları departamentin işinə sürət və dəqiqlik gətirir. Rəqəmsallaşma nəticəsində daha keyfiyyətli və sürətli məlumat əldə olunur.
Beynəlxalq əməkdaşlıq və qlobal təşəbbüslər
Departament Dünya Meteorologiya Təşkilatı (WMO), BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası (UNFCCC), Avropa İttifaqı və digər beynəlxalq qurumlarla sıx əməkdaşlıq edir. Bu əməkdaşlıq həm elmi məlumat mübadiləsi, həm də texniki dəstək və təlimlər baxımından əhəmiyyətlidir. Qlobal təşəbbüslərdə iştirak departamentin nüfuzunu artırmaqla yanaşı, yerli səviyyədə iqlim tədbirlərinin də effektivliyini artırır.
Maarifləndirmə və ictimaiyyətlə əlaqə
Departament təkcə texniki fəaliyyətlə deyil, həm də əhali arasında maarifləndirmə işləri ilə də məşğuldur. Televiziya, radio, sosial media və mobil tətbiqlər vasitəsilə hava proqnozları yayılır, əhali ekstremal hava şəraitləri barədə xəbərdar edilir. Məktəblərdə, ali təhsil müəssisələrində və ictimai tədbirlərdə iqlim və ekologiya ilə bağlı təlimlər keçirilir. Bu fəaliyyət insanların ekoloji şüurunu artırmaq üçün vacib hesab edilir.
Milli Hidrometeorologiya Departamenti Azərbaycanın ətraf mühitinin qorunması və davamlı inkişaf strategiyalarının reallaşdırılmasında mərkəzi rol oynayır. Bu qurumun fəaliyyəti həm təbiətin qorunması, həm də cəmiyyətin təhlükəsizliyi və rifahı üçün əvəzolunmaz əhəmiyyət kəsb edir. Departamentin peşəkar heyəti, müasir texnologiyalara əsaslanan yanaşması və beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirdiyi layihələr ölkənin ekoloji siyasətinin mühüm dayağıdır. Cəmiyyətin davamlı inkişafı üçün hidrometeorologiya sahəsindəki fəaliyyətin daha da gücləndirilməsi, resursların optimallaşdırılması və məlumatların əlçatanlığı gələcək nəsillər üçün əvəzsiz töhfə olacaq.
Milli Hidrometeorologiya Departamenti Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin tərkibində fəaliyyət göstərir.
Hava proqnozlarının hazırlanması, su ehtiyatlarının monitorinqi, ətraf mühitin çirklənməsinin izlənməsi və təbii fəlakətlərin proqnozlaşdırılması əsas funksiyalardandır.
Bu məlumatlar avtomatik stansiyalar, radar qurğuları və müşahidə məntəqələri vasitəsilə toplanır.
Televiziya, radio, internet saytları və mobil tətbiqlər vasitəsilə hava proqnozları ictimaiyyətə çatdırılır.
Uzunmüddətli proqnozlar hazırlanır, iqlim dəyişikliklərinin nəticələri analiz edilir və müvafiq strategiyalar hazırlanır.
WMO, UNFCCC və digər qurumlarla informasiya mübadiləsi, texniki dəstək və birgə layihələr çərçivəsində əməkdaşlıq həyata keçirilir.
Xüsusi cihazlarla havadakı zərərli maddələr müəyyən edilir və nəticələr analiz olunur.
Su ehtiyatlarının səviyyəsi, keyfiyyəti və axın rejimi bu məntəqələr vasitəsilə monitorinq edilir.
Peyk görüntüləri, coğrafi informasiya sistemləri, süni intellekt və avtomatik sensor texnologiyalarından istifadə olunur.
Rəsmi sayt, mobil tətbiq, sosial media və informasiya portalları vasitəsilə məlumatlar ictimaiyyətə açıqdır.
