MMC: Mənası, Pay Bölgüsü

Azərbaycanda sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq istəyən fiziki və hüquqi şəxslərin ən çox seçdiyi hüquqi forma Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət – MMC-dir. Bu təşkilati-hüquqi forma həm vergitutma, həm də idarəetmə baxımından çevik və münasib olduğu üçün geniş yayılmışdır. MMC, kapitalı paylara bölünmüş, təsisçilərin məsuliyyətinin yalnız yatırdıqları nisbətdə məhdud olduğu kommersiya hüquqi şəxsidir. Bu cür formanın əsas üstünlüyü ondan ibarətdir ki, MMC təsisçiləri şəxsi əmlakları ilə deyil, cəmiyyətə qoyduqları vəsait qədər məsuliyyət daşıyırlar. Bu isə sahibkar üçün hüquqi riskləri minimuma endirir.

Müasir iqtisadi sistemdə MMC modeli bir çox kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri üçün ideal format sayılır. Əmlak münasibətləri, vergi öhdəlikləri, əmək hüquqları və mühasibat uçotu baxımından da MMC çevik və qanunla dəqiq tənzimlənən bir sistem yaradır. Azərbaycanda hüquqi şəxslərin reyestrində qeydiyyatdan keçənlərin böyük əksəriyyəti də məhz bu formadadır.

MMC-nin hüquqi mənası və əsas xüsusiyyətləri

Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət – bu termin Mülki Məcəllədə və “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” qanunvericilikdə dəqiq şəkildə tərif edilmişdir. MMC – bir və ya bir neçə fiziki və ya hüquqi şəxsin təsis etdiyi, öz nizamnaməsinə əsasən fəaliyyət göstərən, əmlakı olan və həmin əmlaka sahiblik edən kommersiya təşkilatıdır. Cəmiyyətin iştirakçıları onun öhdəlikləri üzrə cavabdeh olmur, yalnız qoyduqları pay nisbətində məsuliyyət daşıyırlar.

Bu cür məsuliyyət formasının olması MMC-ni digər təşkilati-hüquqi formalardan fərqləndirir. Məsələn, fərdi sahibkar fəaliyyətində hüquqi şəxs olmadan işləyir və bütün kommersiya riski onun şəxsi əmlakına təsir edə bilər. Halbuki MMC forması bu riski məhdudlaşdırır və sahibkar üçün daha təhlükəsiz mühit yaradır.

MMC-nin yaradılması və dövlət qeydiyyatı prosesi

Azərbaycan Respublikasında MMC yaratmaq üçün ilk növbədə təsisçilər tərəfindən nizamnamə hazırlanmalı və dövlət qeydiyyatı üçün Ədliyyə Nazirliyinə və ya elektron qaydada my.gov.az üzərindən müraciət edilməlidir. Müraciət zamanı aşağıdakı sənədlər tələb olunur:

• Təsis müqaviləsi (bir neçə təsisçi olduqda)
• Nizamnamə
• Təsisçilərin şəxsiyyət sənədləri və vergi uçotu məlumatları
• Hüquqi ünvanı təsdiqləyən sənəd (icarə müqaviləsi və ya sahiblik hüququ)
• Elektron imza (rəsmi prosedurlar üçün)
• Dövlət rüsumunun ödənilməsi haqqında qəbz

Qeydiyyat prosesi hazırda çox asanlaşdırılıb. Elektron hökumət portalı vasitəsilə bir neçə gün ərzində MMC qeydiyyatdan keçirilə bilər. Qeydiyyat başa çatdıqdan sonra şirkətə VÖEN (vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsi), hüquqi şəxs statusu və bank hesabı açmaq imkanı verilir.

MMC-nin idarəetmə strukturu

Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətin idarəetməsi əsasən aşağıdakı struktura əsaslanır:

• Təsisçilər və ya iştirakçılar yığıncağı
• Direktor və ya idarə heyəti (icraedici orqan)
• Nəzarət orqanı (istəyə bağlı olaraq)

İştirakçılar yığıncağı cəmiyyətin əsas qərarverici orqanıdır. Nizamnamənin təsdiqlənməsi, mənfəətin bölüşdürülməsi, direktorun təyin və azad edilməsi, nizamnamə kapitalının artırılması və azaldılması kimi qərarlar bu orqanda qəbul edilir. Direktor isə gündəlik idarəetməni həyata keçirir, əməkdaşların işə qəbulu, müqavilələrin bağlanması və vergi hesabatlarının təqdim edilməsi ilə məşğul olur.

MMC-də nizamnamə kapitalı və pay bölgüsü

Azərbaycan qanunvericiliyinə görə MMC-nin minimal nizamnamə kapitalı 10 manat təşkil edir. Bu rəqəm çox simvolikdir və kiçik bizneslər üçün əlverişli başlanğıc təmin edir. Təsisçilər arasında pay bölgüsü kapitala uyğun şəkildə aparılır və bu paylar hüquqi cəhətdən şirkət daxilində təsisçi statusunu müəyyən edir. Payın satışı, bağışlanması və ya digər şəxsə ötürülməsi yalnız təsisçi razılığı və müvafiq sənədləşmə ilə mümkündür.

Eyni zamanda iştirakçılar arasında pay dəyişiklikləri dövlət qeydiyyatına alınmalıdır. Bu isə şirkətin hüquqi sabitliyini və mülkiyyət strukturunun şəffaflığını təmin edir.

Vergi və hesabatlılıq məsələləri

MMC-lər vergi ödəyicisi statusuna malikdir. Onlar aşağıdakı vergi növləri üzrə öhdəlik daşıyırlar:

• Gəlir və ya mənfəət vergisi (15% və ya 20% nisbətində)
• Əlavə dəyər vergisi (ƏDV) – aylıq dövriyyəsi 200.000 manatdan artıq olduqda məcburi
• Sadələşdirilmiş vergi – kiçik sahibkarlıq subyektləri üçün
• İşçilərlə bağlı gəlir vergisi və sosial ödənişlər

Hər bir MMC, fəaliyyəti ilə bağlı mühasibat uçotu aparmalı, vergi orqanlarına mütəmadi hesabatlar təqdim etməlidir. Bütün bu hesabatlılıq sistemi VÖEN-lə qeydiyyatdan sonra aktiv edilir və Vergilər Nazirliyinin elektron portalları vasitəsilə həyata keçirilir.

MMC və digər hüquqi formalar arasındakı fərqlər

Azərbaycanda MMC ilə yanaşı digər təşkilati-hüquqi formalar da mövcuddur – məsələn, səhmdar cəmiyyət (ASC), kooperativ, publik hüquqi şəxs, fərdi sahibkarlıq və s. MMC-nin əsas üstünlükləri aşağıdakılardır:

• Təsisçilərin məsuliyyətinin məhdud olması
• İdarəetmənin sadəliyi və çevikliyi
• Az kapital tələbi (minimum 10 manat)
• Qanuni bazar münasibətlərinə uyğun olması
• İstər fiziki, istərsə də hüquqi şəxslərin təsisçi ola bilməsi

Səhmdar cəmiyyətlərdə səhmlər dövriyyəyə buraxıla bilər, lakin onların qeydiyyatı və fəaliyyəti daha mürəkkəb tələblərlə müşayiət olunur. MMC isə daha az bürokratiya və operativ strukturla işləyir.

MMC-nin bağlanması və ləğvi

MMC-nin fəaliyyətinə könüllü və ya məcburi şəkildə son qoyula bilər. Könüllü ləğv zamanı təsisçilər qərar qəbul edir və bu barədə vergi və ədliyyə orqanlarına bildiriş göndərirlər. Vergi yoxlamaları aparıldıqdan sonra şirkətin aktivləri reallaşdırılır, borclar ödənilir və MMC ləğv olunur.

Məcburi ləğv isə məhkəmə qərarı ilə baş verir və əsasən aşağıdakı hallarda tətbiq edilir:

• Vergi borclarının uzun müddət ödənilməməsi
• Fəaliyyətin qanunsuz olması
• Lisenziyasız fəaliyyət
• Məhkəmə qərarlarının icra olunmaması

Azərbaycanda MMC-lərin rolu və statistikası

Hazırda ölkədə fəaliyyət göstərən hüquqi şəxslərin əksəriyyəti MMC formasındadır. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən, qeydə alınan hüquqi şəxslərin 85 faizindən çoxu məhz Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətdir. Xüsusilə kiçik və orta sahibkarlar arasında bu forma çox geniş yayılıb. İnşaat, ticarət, xidmət, İKT və kənd təsərrüfatı sahələrində MMC-lərin rolu əvəzsizdir.

Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət forması Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafında mühüm yer tutur. Onun hüquqi strukturu, iqtisadi uyğunluğu, vergitutma şəraiti və çevik idarəetmə mexanizmləri MMC-ni həm yeni başlayanlar, həm də iri biznes subyektləri üçün cəlbedici edir. Qanunvericiliyin bu formaya verdiyi imkanlar, eyni zamanda şəffaflıq və məsuliyyət prinsiplərinin tətbiqi ölkədə hüquqi iqtisadi münasibətlərin möhkəmlənməsinə dəstək verir. MMC hüquqi şəxs forması olaraq Azərbaycanda bazar münasibətlərinin dayanıqlı təməlidir.

Ən Çox Verilən Suallar