Azərbaycan elmi tarixində yeni mərhələnin başlanğıcı hesab olunan Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu, ölkənin elm və texnologiya sahəsində parlaq gələcəyinə xidmət edən aparıcı tədqiqat mərkəzlərindən biridir. Dünyada elmi inkişafın mühüm istiqamətlərindən biri molekulyar biologiya və biotexnologiyalar sahəsi olduqca mürəkkəb, çoxşaxəli və sürətlə inkişaf edən bir sahədir. Bu istiqamət təkcə fundamental elmlərin deyil, həm də tətbiqi sahələrin, xüsusilə səhiyyənin, kənd təsərrüfatının, ətraf mühitin qorunmasının, sənayenin və biotexnoloji proseslərin inkişafında mühüm rol oynayır.
İnstitutun yaradılması, Azərbaycan Respublikasının elmi potensialını yeni mərhələyə yüksəltmək, müasir dünya elmi ilə inteqrasiyanı təmin etmək və gənc alimlərin qabaqcıl tədqiqat imkanlarına çıxışını təmin etmək məqsədi daşıyır. Molekulyar biologiya və biotexnologiyalar müasir biotibbin, genetik mühəndisliyin, aqrar texnologiyaların və ekoloji elmlərin əsası kimi çıxış edir. Bu institutun fəaliyyəti həm fundamental tədqiqatları, həm də ən son texnologiyaların tətbiqini əhatə edir. Onun fəaliyyəti Azərbaycan elminin beynəlxalq səviyyədə tanınmasına, yeni innovativ məhsulların və texnologiyaların yaradılmasına, biotexnoloji təhsil və kadr hazırlığına töhfə verir.
İnstitutun Yaranma Tarixi və Missiyası
Azərbaycan Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) tərkibində 2017-ci ildə yaradılıb. Bu qərar ölkədə molekulyar biologiya və biotexnologiya sahələrinin intensiv inkişaf etdirilməsi, fundamental və tətbiqi tədqiqatların yeni mərhələyə çıxarılması zərurətindən doğub. İnstitutun əsas missiyası canlı orqanizmlərin quruluşunun və funksiyalarının molekulyar səviyyədə öyrənilməsi, gen mühəndisliyi və biotexnologiya üzrə müasir tədqiqatların aparılması, ölkə üçün strateji əhəmiyyət kəsb edən innovativ texnologiyaların işlənməsi və elmi potensialın artırılmasıdır.
İnstitutun fəaliyyət prinsipləri elmi azadlıq, yenilikçilik, beynəlxalq əməkdaşlıq, gənc alimlərin və tələbələrin elmi yaradıcılığının dəstəklənməsi və fundamental elmlərlə tətbiqi elmlər arasında körpü yaratmaq üzərində qurulub. Burada aparılan araşdırmalar təkcə elmi cəmiyyət üçün deyil, həm də iqtisadiyyatın və sosial həyatın müxtəlif sahələri üçün real tətbiq və innovasiya imkanları yaradır.
Əsas Tədqiqat İstiqamətləri və Elmi Bölmələr
Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutunda fəaliyyət göstərən elmi bölmələr, həm fundamental, həm də tətbiqi səviyyədə müxtəlif istiqamətləri əhatə edir. Əsas tədqiqat istiqamətləri bunlardır:
- Genetik tədqiqatlar və genom analizi
Genetik informasiya daşıyıcılarının, yəni DNT və RNT-nin quruluşu, funksiyası, genlərin ekspressiyası və tənzimi, genomun mutasiyaları, insan, bitki və mikroorqanizmlərdə genetik xəstəliklərin və xüsusiyyətlərin öyrənilməsi prioritet istiqamətlərdəndir. - Biotexnoloji proseslər və bioproduktların hazırlanması
Mikroorqanizmlərdən, hüceyrə kulturlarından və bioreaktor texnologiyalarından istifadə edilməklə yeni bioloji məhsullar, fermentlər, antibiotiklər, probiotiklər, vaksinlər, biopestisidlər və biogübrələr hazırlanır və sənaye miqyasında tətbiq olunur. - Molekulyar diaqnostika və biomarker axtarışları
Müasir molekulyar metodlardan istifadə edərək, xəstəliklərin erkən diaqnostikası, onkoloji, infeksion və genetik xəstəliklərin müəyyənləşdirilməsi, fərdi tibbi yanaşma üçün yeni biomarkerlərin axtarışı istiqamətində mühüm tədqiqatlar aparılır. - Bitki molekulyar biologiyası və gen mühəndisliyi
Yerli və regional bitki sortlarının, kənd təsərrüfatı məhsullarının genetik seleksiyası, abiotik və biotik stresə davamlı sortların yaradılması, genetik modifikasiya və biotexnologiyaların kənd təsərrüfatında tətbiqi institutun əsas prioritetlərindəndir. - Ətraf mühitin biomonitorinqi və ekogenetika
Ekoloji faktorların canlılara təsiri, çirkləndirici maddələrin biomonitorinqi, genetik müxtəlifliyin qorunması, ətraf mühitin müasir biotexnoloji üsullarla tədqiqi institutda araşdırılan istiqamətlərdəndir.
İnstitutun Avadanlıq və Laborator İnfrastrukturunun İmkanları
İnstitutda son texnologiyalarla təchiz edilmiş, beynəlxalq standartlara cavab verən müasir laboratoriyalar fəaliyyət göstərir. Buraya molekulyar biologiya laboratoriyaları, genom analizi, polimeraza zəncirvari reaksiya (PCR), elektroforez, hüceyrə kultivasiya, bioreaktorlar, mikroskopiya, protein analiz, fermentasiya və digər istiqamətlər üzrə elmi-tədqiqat avadanlıqları daxildir.
Yüksək ixtisaslı elmi heyət və gənc tədqiqatçılar üçün optimal şərait yaradılıb. Laboratoriyalarda genetik mühəndislik üzrə eksperimental layihələr, yeni biotexnoloji məhsulların hazırlanması, bioloji nümunələrin təhlili və müasir molekulyar analizlər həyata keçirilir.
Əməkdaşlıq, Layihələr və Beynəlxalq İnteqrasiya
Azərbaycan Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu beynəlxalq elmi arenada tanınan və bir sıra beynəlxalq təşkilatlarla sıx əməkdaşlıq edən mərkəzlərdən biridir. İnstitut Avropa Birliyi, ABŞ, Rusiya, Türkiyə, İran, Yaponiya, Çin və digər ölkələrin qabaqcıl universitet və tədqiqat institutları ilə ortaq layihələr, elmi mübadilələr və birgə tədqiqat proqramları həyata keçirir.
Eyni zamanda, institut BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO), Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (WHO), UNESCO və digər beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlıq edir. Elmi konfranslar, seminarlar, yay məktəbləri, ustad dərsləri və ixtisasartırma kursları institutun fəaliyyətində mühüm yer tutur.
Kadr Hazırlığı, Gənc Alimlər və Təhsil Proqramları
İnstitut həm də Azərbaycanın gələcək biotexnoloqlarının, molekulyar biologiya mütəxəssislərinin və gen mühəndislərinin hazırlanmasında mühüm rol oynayır. Burada doktorantura, magistratura və bakalavriat səviyyəsində gənc alimlər elmi rəhbərlik altında fundamental və tətbiqi tədqiqatlar aparır, praktiki vərdişlər və müasir metodika əldə edirlər. Hər il institutda elmi konfranslar, tələbə layihə müsabiqələri, beynəlxalq elmi forumlar və elmi olimpiadalar təşkil olunur.
Gənc tədqiqatçılar üçün beynəlxalq təcrübə proqramları, xaricdə staj, laborator təlimlər və qrantlar təqdim edilir. Elmi rəhbərliyin və mentorluğun inkişaf etdirilməsi, gənc nəsillə təcrübəli alimlərin birgə işləməsi institutun əsas dəyərlərindən biridir.
Elmi Nailiyyətlər və İctimai Faydalar
İnstitutda aparılan tədqiqatlar və tətbiq olunan texnologiyalar Azərbaycanın səhiyyə, kənd təsərrüfatı, ətraf mühit, sənaye və ekoloji təhlükəsizlik sahələrinə böyük töhfə verir. Məsələn, xəstəliklərin molekulyar diaqnostikası sayəsində erkən müalicə imkanları genişlənir, yeni dərman və vaksinlərin hazırlanması mümkün olur, kənd təsərrüfatında məhsuldarlıq və davamlılıq artırılır.
Bundan əlavə, yerli və regional problemlərin həlli – ekoloji çirklənmənin monitorinqi, genetik resursların qorunması, biotexnoloji innovasiyaların transferi və tətbiqi sahəsində institutun rolu böyükdür. Alimlər həm elmi cəmiyyət, həm də ictimaiyyət üçün maarifləndirici tədbirlər keçirir, təhsil proqramlarında və dövlət layihələrində fəal iştirak edirlər.
Rəqəmsal və Elmi Kommunikasiya
İnstitutun fəaliyyəti geniş ictimaiyyətə açıqdır. Onun rəsmi saytı, elmi məqalələrin elektron bazası, onlayn seminarlar, vebinarlar, sosial media və digər müasir kommunikasiya kanalları vasitəsilə elmi yeniliklər, nailiyyətlər, layihə və tədqiqat nəticələri cəmiyyətə operativ şəkildə çatdırılır. Müxtəlif dil və yaş qruplarına uyğun maarifləndirici resurslar hazırlanır, elmin populyarlaşdırılması üçün tədbirlər görülür.
Azərbaycan Elminin Beynəlxalq Rəqabətliliyinə Təsiri
Azərbaycan Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu ölkəmizin elmi imicinin, rəqabət qabiliyyətinin və beynəlxalq reytinqinin yüksəlməsində vacib rol oynayır. Burada yetişən alimlər dünyanın aparıcı elmi mərkəzlərində, beynəlxalq laboratoriyalarda uğurla fəaliyyət göstərir, elmi patentlər və nüfuzlu jurnallarda məqalələr dərc etdirir.
İnstitutun uğurları və gələcək perspektivləri Azərbaycanın müasir elm siyasətinin, innovasiya və bilik iqtisadiyyatının tələblərinə tam cavab verir. Biotexnologiyalar, molekulyar biologiya, gen mühəndisliyi və digər müasir istiqamətlərdə aparılan tədqiqatlar Azərbaycanın dayanıqlı inkişafının əsasını təşkil edir.
Azərbaycan Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu ölkənin elmi və texnoloji inkişafının lokomotivi, beynəlxalq elmi inteqrasiyanın və innovativ iqtisadiyyatın əsas dayağıdır. Müasir avadanlıq, yüksək elmi potensial, gənc alimlərin dəstəklənməsi, beynəlxalq əməkdaşlıq və tətbiqi layihələr sayəsində institut milli elmin prioritet mərkəzlərindən birinə çevrilib. Burada aparılan tədqiqatlar həm fundamental elmi nəticələr, həm də cəmiyyətin praktiki ehtiyacları üçün innovativ həllər yaradır, Azərbaycanın elmi gələcəyinə yeni baxışlar və perspektivlər gətirir.
Ən çox verilən suallar
-
Azərbaycan Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu nə vaxt yaradılıb və hansı məqsədlə fəaliyyət göstərir?
İnstitut 2017-ci ildə yaradılıb və məqsədi molekulyar biologiya, gen mühəndisliyi və biotexnologiya üzrə fundamental və tətbiqi tədqiqatların aparılması, innovativ texnologiyaların işlənməsi və ölkənin elmi potensialının artırılmasıdır. -
İnstitutda hansı əsas elmi istiqamətlər üzrə tədqiqatlar aparılır?
Genetik tədqiqatlar, biotexnoloji proseslər, molekulyar diaqnostika, bitki molekulyar biologiyası, ətraf mühitin biomonitorinqi və ekogenetika əsas istiqamətlərdəndir. -
İnstitutun beynəlxalq əlaqələri varmı?
Bəli, institut Avropa, ABŞ, Rusiya, Türkiyə, İran, Çin və bir sıra beynəlxalq təşkilatlarla elmi əməkdaşlıq və birgə layihələr həyata keçirir. -
Gənc alimlər və tələbələr üçün hansı imkanlar mövcuddur?
İnstitutda doktorantura və magistratura proqramları, elmi layihə və müsabiqələr, xaricdə təcrübə proqramları və laborator təlimlər təklif olunur. -
İnstitutda hansı müasir avadanlıq və laborator imkanlar mövcuddur?
PCR, genom analizi, hüceyrə kultivasiya, bioreaktorlar, mikroskopiya və protein analiz laboratoriyaları, müasir biotexnoloji avadanlıqla təchiz olunub. -
İnstitutun elmi nailiyyətləri və tətbiqi faydaları nələrdir?
Xəstəliklərin erkən diaqnostikası, yeni dərman və bioproduktların hazırlanması, kənd təsərrüfatında məhsuldarlığın artırılması və ekoloji təhlükəsizliyin təmin olunması əsas nailiyyətlərdir. -
Ətraf mühit və ekogenetika sahəsində institutun rolu nədən ibarətdir?
Ekoloji faktorların canlılara təsiri, biomonitorinq və genetik müxtəlifliyin qorunması üzrə tədqiqatlar aparılır. -
İnstitutun elmi fəaliyyəti cəmiyyət üçün necə əhəmiyyət daşıyır?
Səhiyyə, kənd təsərrüfatı, sənaye və ətraf mühitin qorunması sahəsində institutun tətbiqi elmi işləri cəmiyyətin rifahına və inkişafına töhfə verir. -
İnstitutun gələcək inkişaf planları nədir?
Elmi infrastrukturu genişləndirmək, beynəlxalq layihələrdə iştirak etmək, yeni texnologiyalar hazırlamaq və ölkənin elmi rəqabət qabiliyyətini artırmaq əsas hədəflərdəndir. -
İnstitutun elmi fəaliyyətindən kimlər faydalana bilər?
Alimlər, tələbələr, gənc tədqiqatçılar, sənaye və kənd təsərrüfatı nümayəndələri, səhiyyə və ekoloji mütəxəssislər institutun elmi və praktiki resurslarından istifadə edə bilərlər.
