Müasir cəmiyyətin formalaşmasında müəllimlərin rolu danılmazdır. Onlar sadəcə bilik öyrədən şəxslər deyil, həm də gələcəyin təməlini qoyan, gənc nəsillərə düzgün yol göstərən, onları həyata hazırlayan əsl qəhrəmanlardır. Hər birimizin həyatında iz qoymuş, ilk hərf, ilk qayda, ilk tərbiyə dərsini verən, insanlığı və doğru-düzgün yolu sevdirən insanlar məhz müəllimlərdir. Bu səbəbdən, illərdir müəllimlər haqqında minlərlə şeir yazılıb, onların zəhməti və əməyi poeziyada ən incə, ən nəcib misralarla tərənnüm edilib. Azərbaycan ədəbiyyatında “müəllim şeiri” mövzusu həm klassik, həm də müasir şairlər tərəfindən xüsusi məhəbbətlə işlənmişdir.
Müəllim Şeiri Nədir? Poeziyada Müəllim Obrazının Formalaşması
Müəllim şeiri dedikdə, müəllim obrazını, onun həyatdakı rolunu, şəfqətini, zəhmətini, əzmini və insanlara bəxş etdiyi biliyi, işığı tərənnüm edən poetik nümunələr başa düşülür. Bu şeirlər müəllimə olan təşəkkürün, ehtiramın, minnətdarlığın ən səmimi ifadəsidir. Şeirlərdə müəllim – bəzən ana kimi qayğıkeş, bəzən ata kimi mərhəmətli, bəzən dost kimi səmimi, bəzən də yol göstərən ulduz kimi təsvir olunur. Müəllim şeiri yalnızca məktəblilər və tələbələr üçün deyil, həm də bütün cəmiyyət üçün ruhu isidən, vətənpərvərliyi, mənəvi dəyərləri aşılayan bir vasitədir.
Müəllimin Həyatımızdakı Rolu və Əhəmiyyəti
Müəllim insan həyatında ən mühüm rollardan birini oynayır. İnsanın cəmiyyətə, dövlətə, ailəyə və bütövlükdə bəşəriyyətə xeyirli vətəndaş kimi formalaşmasında, bilikli, savadlı, tərbiyəli şəxsiyyət olmasında əsas pay sahibi məhz müəllimdir. Uşaq yaşlarımızdan başlayan təhsil yolu boyunca müəllimlər bizi yönləndirir, təkcə dərs öyrətmirlər, həyat dərsi verirlər, dəyərlərimizi formalaşdırırlar.
Müəllim təkcə bilik mənbəyi deyil, həm də insanlıq simvoludur. O, uşaqlara sevgi, mərhəmət, vətənə bağlılıq, əxlaq, nizam-intizam, əməksevərlik kimi ali dəyərləri aşılayır. Bu baxımdan müəllim peşəsi bəşəriyyət tarixinin ən şərəfli, ən müqəddəs peşələrindən hesab edilir. Hər bir insanın uğurunun arxasında bir müəllimin əziyyəti, səbr və qayğısı dayanır. Cəmiyyətdə yüksək nüfuza malik olan müəllimlər millətin mənəvi sütunlarından biridir.
Azərbaycan Poeziyasında Müəllim Mövzusu
Azərbaycan poeziyasında müəllimə ithaf olunan şeirlər həmişə xüsusi yer tutub. Ənənəvi olaraq hər bir məktəbdə, müxtəlif tədbir və mərasimlərdə müəllim şeirləri səsləndirilir, müəllimlərə olan məhəbbət və ehtiram poetik misralarda ifadə olunur. Azərbaycan şairləri müxtəlif dövrlərdə müəllim obrazına xüsusi diqqət yetiriblər. Bu mövzuda yazılan şeirlərdə müəllim obrazı yalnız bilik verən insan deyil, həm də mənəvi dayaq, ruhani yol göstərən, cəmiyyətin dirəyi kimi təqdim edilir.
Ən çox rast gəlinən motivlər arasında müəllimin zəhmətkeşliyi, uşaq sevgisi, xalqına və vətəninə bağlılığı, müəllim və şagird münasibətləri, müəllimin qarşısına qoyduğu çətinliklər, onun səbr və fədakarlığı ön plana çəkilir.
Müəllim Şeiri Nümunələri və Onların Müəllifləri
Azərbaycan ədəbiyyatında müəllim şeiri nümunələri çoxdur. Həm tanınmış klassik, həm də müasir şairlər bu mövzuya toxunublar. Aşağıda müəllim şeiri nümunələrindən bəzilərini və onların müəlliflərini təqdim edirik:
Səməd Vurğun – “Müəllimə”
Səməd Vurğun Azərbaycanın ən böyük şairlərindən biri kimi müəllim mövzusuna xüsusi həssaslıqla yanaşıb. Onun “Müəllimə” şeiri bu sahənin klassik nümunələrindən sayılır. Şeirdə müəllimin sadəliyi, fədakarlığı, uşaqlara olan sonsuz sevgisi və zəhməti tərənnüm olunur.
Misaldan fraqment:
“Müəllim, bu adın əzəməti var,
Bizi, insan edən əsl sənətkar!”
Bəxtiyar Vahabzadə – “Müəllim”
Bəxtiyar Vahabzadə də müəllim mövzusuna xüsusi həssaslıqla yanaşan şairlərdəndir. Onun müəllimə həsr etdiyi şeirlərində müəllim obrazı bir az da müasir dövrün, zamanın ruhunu əks etdirir.
Misaldan fraqment:
“Müəllim – müqəddəs, ali bir ad,
Sənin işığınla yol alır həyat.”
Sabir Rüstəmxanlı – “Müəllimim”
Müasir Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndələrindən olan Sabir Rüstəmxanlının müəllimə ithaf etdiyi şeirləri də oxucular tərəfindən sevilərək oxunur. Bu şeirlərdə müəllimin şəxsiyyəti, onun şagirdə münasibəti, fədakarlığı əsas yer tutur.
Qəzənfər Halac – “Müəllimim”
Gənc nəsil arasında da müəllim mövzusu aktualdır. Qəzənfər Halacın “Müəllimim” şeiri, həmçinin minlərlə müəllim şagird sevgisinin bənzərsiz poetik ifadəsidir.
Əlavə Nümunələr
Müəllim mövzusunda xalq şairləri və müasir poeziya nümayəndələri – Vahid Əziz, Musa Yaqub, Səbinə Yusif, Əjdər Ol, Nəriman Həsənzadə, Nüsrət Kəsəmənli kimi şairlərin də silsilə şeirləri var. Hər il oktyabrın 5-i – Müəllimlər Günü ərəfəsində onlarla yeni müəllim şeiri yaranır, müəllimlərə ithaf edilir.
Aşağıda müəllim mövzusunda yazılmış bir neçə nümunə təqdim edirik:
Müəllim
Uşaqlara bilik,
Yazı, oxu, qayda,
Hər bir işdə ümid,
İşıqlı bir ayda.
Müəllimim, sənə,
Çox sağ ol deməyə
Qəlbimdə min dilək,
Sözüm var hər aya.
Müəllimimə
İlk addımımı, ilk kəlməni,
Sən öyrətdin, müəllimim!
Qaranlıq gecə, parlaq günü
Sən göstərdin, müəllimim!
Uşaq şeirləri üçün nümunə
Gözəl müəlliməm,
Bizi çox sevir,
Hər dərs başında
Gülümsəyir.
Müəllim Mövzulu Şeirlərin Məktəblərdə və Cəmiyyətdə Rolu
Müəllim şeirləri məktəblərdə tədbirlərin, tədbir ssenarilərinin ayrılmaz hissəsidir. Uşaqlar, xüsusən də ibtidai sinif şagirdləri, müəllim günündə, son zəngdə və ya müxtəlif bayram tədbirlərində bu şeirləri söyləməklə həm öz sevgilərini, həm də minnətdarlıqlarını ifadə edirlər. Müəllimə ithaf olunan şeirlər, məktəblilərin yaradıcı təfəkkürünü inkişaf etdirir, onlarda ədəbiyyata maraq yaradır, insanlıq və vətənpərvərlik dəyərlərini gücləndirir.
Bu şeirlər həm də cəmiyyətdə müəllim peşəsinə olan yüksək hörmətin təzahürüdür. Hər bir ailədə, məktəbdə və ictimai tədbirlərdə müəllim obrazının ucaldılması, ona ehtiram göstərilməsi, müəllim mövzusunda şeirlərin oxunması artıq bir ənənəyə çevrilib.
Müəllim Mövzusunda Dünya Poeziyası
Müəllim şeiri yalnız Azərbaycan poeziyasına aid deyil, dünya ədəbiyyatında da müəllim obrazı poeziyanın əsas mövzularındandır. Rusiyada, Türkiyədə, Avropa poeziyasında da müəllimlərə ithaf olunan yüzlərlə şeir yazılıb. Onların hər birində müəllimə olan minnətdarlıq, insan yetişdirməyin məsuliyyəti və zəhməti əsas mövzu kimi əks olunur.
Müəllim Peşəsinin Dəyərləndirilməsi və Cəmiyyətdə Yeri
Müəllim peşəsi qədim zamanlardan hörmət edilən, cəmiyyətin ən dəyərli təbəqəsi hesab olunub. Müasir dövrdə müəllimlərin cəmiyyətdəki nüfuzu daha da artır, onların statusu dövlət və ictimaiyyət səviyyəsində daim yüksək qiymətləndirilir. Azərbaycan dövlətinin təhsil siyasətində müəllim əməyinin dəyəri daim vurğulanır, onların sosial statusunun yaxşılaşdırılması üçün tədbirlər həyata keçirilir.
Müəllimlər haqqında şeirlər bu nüfuzun, bu hörmətin ədəbiyyatda, incəsənətdə və ümumilikdə, milli-mənəvi dəyərlərdə yaşamasının göstəricisidir.
Müəllimlərə Aid Məşhur Aforizmlər və Deyimlər
Müəllim mövzusu təkcə şeirlərdə deyil, aforizmlərdə, atalar sözlərində, deyimlərdə də öz əksini tapır. “Müəllim – candan əzizdir”, “Müəllim dünyanı dəyişən insandır”, “Bir müəllim bir millət yetişdirər” kimi fikirlər müəllim peşəsinin nə qədər uca və müqəddəs olduğunu göstərir.
Müəllim şeiri – insanlığın, xeyirxahlığın, biliyin və səbrin poetik heykəlidir. Hər bir insanın həyatında müəllim obrazı özünəməxsus iz buraxır. Şeirlər vasitəsilə müəllimlərə minnətdarlıq bildirmək, onların əməyini yüksək qiymətləndirmək bizim həm mənəvi borcumuz, həm də insanlıq və vətəndaşlıq vəzifəmizdir. Azərbaycan poeziyasında müəllim mövzusunda yazılan şeirlər təkcə müəllimlərə deyil, bütövlükdə cəmiyyətə, insanlığa ünvanlanmış bir təşəkkür, bir çağırışdır. Hər bir valideyn, hər bir şagird, hər bir vətəndaş müəllimin əməyini, əzmini, qayğısını unutmamalı, ona ən azı bir şeir qədər gözəl bir təşəkkür borcludur.
Ən Çox Verilən Suallar
Müəllim şeiri – müəllim obrazını, onun əməyini, səbrini və cəmiyyətə verdiyi dəyəri tərənnüm edən poetik əsərdir. Bu şeirlərdə müəllimə olan ehtiram, təşəkkür və minnətdarlıq hissləri ifadə olunur.
Əsas mövzu müəllimin bilik verən, tərbiyə edən, şəfqətli və fədakar bir insan kimi təsvir olunmasıdır.
Müəllimlər Günü, son zəng, məktəb tədbirləri, tərbiyə saatları və müxtəlif təhsil tədbirlərində müəllim şeirlərinə xüsusi yer ayrılır.
Səməd Vurğun, Bəxtiyar Vahabzadə, Sabir Rüstəmxanlı, Qəzənfər Halac və digər klassik və müasir şairlər bu mövzuya tez-tez müraciət ediblər.
Bu şeirlər cəmiyyətdə müəllim peşəsinə olan hörməti artırır, insanlarda müəllimlərə qarşı minnətdarlıq və ehtiram hisslərini formalaşdırır.
Şagirdlərdə müəllimə qarşı hörmət, minnətdarlıq, sevgi və ədəbiyyata maraq yaradır.
Əsasən lirik, bəzən didaktik və tərbiyəvi janrlarda yazılır.
Bəli, dünya poeziyasında da müəllimlərə həsr olunmuş minlərlə şeir mövcuddur.
Şeirlər şagirdlərin yaradıcı təfəkkürünü inkişaf etdirir, onların ədəbi dünyagörüşünü zənginləşdirir.
Ənənəvi olaraq oktyabrın 5-də Müəllimlər Günü münasibətilə müəllimlərə şeirlər ithaf edilir, həmçinin son zəng və digər məktəb tədbirlərində də bu ənənə davam etdirilir.
