Bakının Müqəddəs Məryəm Katolik Kilsəsi Azərbaycan paytaxtının mədəni və dini həyatında xüsusi yeri olan, dərin tarixi, memarlıq gözəlliyi və dini icmanın mərkəzi kimi tanınan nadir abidələrdəndir. Müxtəlif etnik və dini konfessiyaların dinc və tolerant birgəyaşayışı ənənəsinə malik Bakıda katolik icmasının əsas ibadətgahı olan bu kilsə təkcə katoliklər üçün yox, bütün şəhər və ölkə əhalisi üçün unikal bir mədəni irs nümunəsi, həmçinin Azərbaycan multikulturalizminin bariz rəmzidir. Kilsə bir tərəfdən inanc, mənəviyyat və ibadət məkanı, digər tərəfdən isə memarlıq, incəsənət və sosial həyatı birləşdirən əhəmiyyətli bir obyekt kimi çıxış edir. Bakıda və bütövlükdə Azərbaycanda katolik icmasının təşəkkülü, bu icmanın XX əsrdə üzləşdiyi çətinliklər, dini irsin qorunması və müasir dövrdə yenidən çiçəklənməsi də məhz Məryəm Ana Katolik Kilsəsinin tarixi ilə sıx bağlıdır.
Tarixi Yaranması və İnkişafı
Müqəddəs Məryəm Katolik Kilsəsinin əsası XX əsrin əvvəllərində qoyulub. XX əsrin əvvəllərində Bakının neft bumu nəticəsində şəhərə çoxsaylı əcnəbi, o cümlədən Avropa ölkələrindən gələn katoliklər məskunlaşmışdı. Bakıda katolik icmasının formalaşması əsasən polyak, alman, italiyan, fransız, litvalı və digər Avropa mənşəli əhalinin təşəbbüsü ilə baş tutub. 1912-ci ildə bu icmanın dəstəyi ilə şəhərin mərkəzində, indiki Səməd Vurğun küçəsində (keçmiş Nikolayevskaya) memar Jozef Ploşko tərəfindən memarlıq üslubuna görə Avropanın ən yaxşı neoqotik kilsələri ilə müqayisə edilən gözəl bir kilsə inşa olundu. O dövrdə tikilmiş bu kilsə Bakının memarlıq panoramasında öz xüsusi yeri və monumental görkəmi ilə seçilirdi.
Lakin 1930-cu illərin repressiya dalğası zamanı, Sovet hakimiyyətinin ateist siyasəti çərçivəsində, Məryəm Ana Katolik Kilsəsi digər dini abidələr kimi dağıdıldı. Katolik icmasının dini fəaliyyəti demək olar ki, tamamilə dayandırıldı, kilsənin əksər əşyaları məhv edildi, bəziləri isə gizlədildi və ya digər ölkələrə aparıldı. İllər sonra, Sovet İttifaqı dağıldıqdan və Azərbaycanın müstəqillik dövrü başlandıqdan sonra, 1997-ci ildə Bakıda katolik icmasının yenidən bərpası prosesi başladı. Vətəndaş cəmiyyəti, xarici diplomatlar və Vatikandan olan nümayəndələrin birgə dəstəyi ilə yeni Məryəm Ana Katolik Kilsəsinin inşasına qərar verildi.
Müasir Kilsənin İnşası və Rəsmi Açılışı
Müasir Bakının Müqəddəs Məryəm Katolik Kilsəsinin inşasına 2005-ci ildə başlanılıb. Layihənin memarı polyak əsilli Kazimir Dżygot idi. Kilsə Bakı şəhərinin Səməd Vurğun küçəsi 28 ünvanında, tarixi kilsənin bir qədər yaxınlığında yenidən tikilib. Layihənin memarlıq konsepsiyası klassik Avropa katolik kilsələri – xüsusilə İtaliya, Polşa və Fransadakı neoqotik kilsələrdən ilham alıb, lakin eyni zamanda Azərbaycan memarlıq ənənələrinin də bəzi elementləri burada öz əksini tapır. İnşaat işləri Vatikan tərəfindən maliyyələşdirilib, yerli və beynəlxalq xeyriyyəçilərin dəstəyilə başa çatıb. Kilsənin rəsmi açılışı 2007-ci ildə Roma Papası II İohann Pavelin (John Paul II) Bakıya səfəri ilə əlaqədar baş tutdu və bu hadisə ölkədə katolik icmasının tarixində yeni mərhələ oldu.
Memarlıq Üslubu və Xarici Görünüş
Bakının Müqəddəs Məryəm Katolik Kilsəsi memarlıq baxımından klassik neoqotik üslubun müasir interpretasiyasıdır. Kilsənin əsas fasadı yüksək və iti tağlı pəncərələr, dekorativ sütunlar, mozaik bəzəklər və simmetrik kompozisiyalar ilə zəngindir. Kilsənin ön hissəsində monumental qüllə və zəng otağı yerləşir. Dam örtüyü və karnizlərdə, fasadın bəzəklərində isə həmçinin yerli daş materiallarından istifadə olunub. Əsas giriş portalı dini rəmzlər və Müqəddəs Məryəm Ana ikonası ilə bəzədilib. Binanın dizaynında işıqlıq və harmoniyaya böyük önəm verilib. Kilsənin ümumi planı latın xaçı formasındadır. Binanın əsas hissəsinin üstündəki qübbə şəhərin panoramasında xüsusi fərqlənir.
İnteryer və Daxili Quruluş
Kilsənin daxili xüsusi sakitlik və ali mənəviyyat atmosferi ilə seçilir. İbadət zalında yüksək tavanlar, şüşə vitraj pəncərələrdən süzülən gün işığı, incə ağ daşdan düzəldilmiş altar və ikonostas yerləşir. Vitrajlarda Müqəddəs Məryəm, İsa Peyğəmbər və digər müqəddəslərin təsvirləri işlənib. İbadət zalının arxasında xor otağı və kiçik orqan yerləşir. Altar hissəsi mərmərdən hazırlanıb və üzərində Müqəddəs Məryəm Ana heykəli ucaldılıb. Daxili interyerdə Avropa kilsələrinin bədii ornamentikasına uyğun ağ, göy və qızılı rəng çalarlarına üstünlük verilib. Məbədin akustikası musiqili ibadətləri yüksək səviyyədə keçirməyə imkan verir. Kilsədə xüsusi dua otaqları, dini maarifləndirmə zalı və sosial tədbirlər üçün nəzərdə tutulmuş bölmələr də var.
Kilsənin Dini və İctimai Rolu
Müqəddəs Məryəm Katolik Kilsəsi Bakıdakı katolik icmasının əsas dini mərkəzidir. Burada həftəlik messalar, dini bayramlar, xaç suyuna salma, nikah mərasimləri və digər katolik ayinləri həyata keçirilir. Kilsə eyni zamanda xeyriyyə və sosial fəaliyyətlərlə məşğul olur. Katolik icmasının üzvləri üçün dini təhsil, ailə və gənclər proqramları təşkil edilir, humanitar yardımlar, sosial layihələr və xeyriyyə aksiyaları həyata keçirilir. Kilsə həmçinin beynəlxalq səviyyədə – Vatikanla, Polşa, İtaliya, Fransa kimi ölkələrin diplomatik nümayəndəlikləri ilə sıx əməkdaşlıq edir və müxtəlif mədəniyyətlərarası tədbirlər keçirir. Məbəd yalnız katoliklər üçün deyil, Bakının müxtəlif dini konfessiyalarının nümayəndələri, yerli və xarici turistlər, həmçinin maraqlanan azərbaycanlılar üçün açıqdır.
Mədəni İrs və Turizm
Bakının Müqəddəs Məryəm Katolik Kilsəsi şəhərin mədəni turizm obyektləri sırasında öz layiqli yerini tutur. Burada həm yerli əhali, həm də xarici turistlər üçün xüsusi ekskursiyalar təşkil edilir, kilsənin tarixi, memarlığı, dini və mədəni dəyəri haqqında geniş məlumat verilir. Kilsənin bərpa və qorunma layihələri UNESCO, Vatikan və Avropa İttifaqı tərəfindən dəstəklənib. Bakının multikultural irsini və dini tolerantlıq ənənələrini nümayiş etdirən bu abidə turistlərin də böyük marağına səbəb olur. Kilsənin açıq qapı günləri, xristian və Azərbaycan musiqisinin birləşdiyi konsertlər, dini və mədəni festivallar Bakının ictimai həyatına xüsusi rəng qatır.
Kilsənin Ünvanı, Əlaqə və İctimaiyyətlə Əlaqələr
Müqəddəs Məryəm Katolik Kilsəsi hazırda Bakı şəhərinin mərkəzində, Səməd Vurğun küçəsi 28 ünvanında yerləşir. Əlaqə üçün rəsmi e-mail və telefon vasitəsilə müraciət mümkündür. Kilsənin rəsmi internet səhifəsində (https://catholic.az/) ibadət cədvəli, sosial layihələr və xəbərlər barədə ətraflı məlumat yer alır. Kilsənin “Facebook” və “Instagram” sosial şəbəkələrində rəsmi səhifələri aktivdir. Hər kəs, istər katolik olsun, istər digər dinlərin nümayəndəsi, buranı ziyarət edə, tədbirlərdə və ayinlərdə iştirak edə bilər.
Ünvan:
Müqəddəs Məryəm Katolik Kilsəsi
Səməd Vurğun küçəsi, 28, Bakı, Azərbaycan
Telefon: +994 12 493 38 83
E-mail: [email protected]
Veb: https://catholic.az/
Kilsənin Memarı və Tikinti Komandası
Müasir Bakının Məryəm Katolik Kilsəsinin baş memarı Kazimir Dżygot (Kazimierz Dżygot) olmuşdur. O, Polşanın tanınmış memarlıq məktəblərindən birində təhsil alıb və beynəlxalq layihələrdə iştirak etmişdir. Onun rəhbərliyi ilə kilsənin memarlıq üslubu neoqotik və klassik Avropa kilsələrinin müasir harmoniyasına uyğun layihələndirilib. Tikinti prosesində Azərbaycanlı mühəndislər, yerli usta və sənətkarlar da iştirak ediblər. Kilsənin inşasında yüksək keyfiyyətli yerli və Avropa materiallarından istifadə olunub, interyerin bəzəyi üçün İtaliya və Polşadan xüsusi bədii elementlər gətirilib.
Bakının Müqəddəs Məryəm Katolik Kilsəsi müasir dövrdə təkcə dini ibadətgah deyil, həm də Azərbaycanın multikultural, tolerant, açıq və zəngin mədəni həyatının rəmzidir. Kilsə özündə dərin tarixi, yüksək memarlıq zövqünü, dini və ictimai əhəmiyyəti birləşdirir. Bura gələn hər bir insan – dini inancından, etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq – bu məkanda sülh, rahatlıq və mənəvi dəyərlər tapır. Məryəm Ana Kilsəsinin varlığı və inkişafı Azərbaycanda dini irsin qorunmasına, cəmiyyətin mənəvi tərbiyəsinə və beynəlxalq mədəni dialoqa mühüm töhfə verir. Bu abidə gələcək nəsillər üçün də həm tarixi yaddaş, həm də ruhani mərkəz olaraq əhəmiyyətini qoruyacaq.
