Müasir dövrdə texnologiyanın və sənayenin inkişafı elektrik enerjisinə olan tələbatı kəskin şəkildə artırıb. Elektrik enerjisinin istehsalı, ötürülməsi və istifadəsində ən vacib komponentlərdən biri də elektrik naqilləridir. Naqil hər hansı bir elektrik cərəyanının bir nöqtədən digərinə ötürülməsini təmin edən əsas texniki vasitədir. Elektrik naqilləri olmadan istər məişətdə, istər sənayedə, istərsə də kommunikasiya sahəsində heç bir qurğunun işləməsi mümkün deyil.
Azərbaycanda son illərdə tikinti və sənaye sahələrinin genişlənməsi, enerji istehlakının artması, infrastruktur layihələrinin sürətlənməsi elektrik naqillərinə olan tələbatı əhəmiyyətli dərəcədə yüksəldib. Xüsusilə keyfiyyətli və təhlükəsiz naqillərin seçilməsi həm avadanlıqların effektiv işləməsinə, həm də insanların təhlükəsizliyinə birbaşa təsir edir.
Naqil nədir və hansı funksiyanı yerinə yetirir
Naqil izolyasiya olunmuş və ya açıq formada olan, əsasən metal keçirici materialdan ibarət olan elektrik elementidir. Naqilin əsas funksiyası elektrik enerjisini, siqnal və məlumatları bir nöqtədən digərinə səmərəli və itkisiz ötürməkdir.
Naqillər müxtəlif sahələrdə tətbiq edilir:
Məişətdə – elektrik cihazlarının, məişət texnikasının, işıqlandırmanın qoşulması üçün
Tikintidə – binaların, ofislərin və sənaye obyektlərinin elektrik xətlərində
Sənayedə – yüksək gərginlikli enerji xətlərində, elektrik stansiyalarında, zavod və fabriklərdə
Telekommunikasiyada – internet, telefon və digər rabitə xətlərində
Avtomobil və nəqliyyat sektorunda – nəqliyyat vasitələrinin elektrik sistemlərində
Naqillərin əsas növləri və təsnifatı
Naqillər texniki xüsusiyyətlərinə, quruluşuna və istifadə sahəsinə görə müxtəlif növlərə bölünür. Ən geniş yayılmış növlər bunlardır:
Mis naqillər – yüksək keçiriciliyə malik, elastik və uzunömürlü. Ən çox istifadə olunan naqil növüdür
Alüminium naqillər – daha yüngül və nisbətən ucuz, əsasən yüksək gərginlikli elektrik xətlərində tətbiq olunur
Tək damarli naqillər – birbaşa, sabit elektrik xətlərində və daxili elektrik şəbəkələrində istifadə edilir
Çox damarli naqillər – elastikliyi yüksəkdir, hərəkətli avadanlıqlarda, avtomobillərdə və məişət texnikasında geniş tətbiq olunur
İzolyasiyalı naqillər – izolyasiya qatı sayəsində təhlükəsizlik artır, açıq və nəmli mühitlərdə istifadə üçün əlverişlidir
Yüksək gərginlikli naqillər – elektrik stansiyalarında, enerji ötürmə xətlərində tətbiq olunur
Aşağı gərginlikli və siqnal naqilləri – zəif cərəyan ötürülməsi və rabitə sistemlərində istifadə edilir
Naqillərin texniki xüsusiyyətləri və seçilmə kriteriyalar
Naqil seçərkən aşağıdakı texniki xüsusiyyətlərə diqqət yetirmək vacibdir:
Keçirici material – ən yaxşı keçiricilik misdə, daha yüngül və ucuz seçim alüminiumdadır
Kəsiyin diametri – naqilin keçirə biləcəyi cərəyanın gücünü müəyyən edir, səhv seçim yanğın və nasazlıq yarada bilər
İzolyasiya növü – PVC, silikon, rezin və digər materiallardan istifadə olunur, bu, naqilin istilik və nəmə davamlılığını təmin edir
Maksimal cərəyan və gərginlik – istifadə sahəsinə uyğun olaraq naqilin gücü dəqiq seçilməlidir
Ətraf mühitə davamlılıq – açıq havada, nəmdə, yüksək temperaturda və ya kimyəvi mühitdə işləyəcək naqillər xüsusi mühafizəli olmalıdır
Yanğın təhlükəsizliyi – bəzi naqillər alovun yayılmasının qarşısını alan materiallarla örtülür
Doğru seçilmiş və standartlara cavab verən naqil həm elektrik şəbəkəsinin uzunömürlü işləməsini, həm də insanların təhlükəsizliyini təmin edir.
Naqillərin tətbiq sahələri
Elektrik naqilləri müasir həyatın bütün sahələrində tətbiq edilir. Əsas istifadə sahələri aşağıdakılardır:
Binaların elektrik şəbəkələrində – işıqlandırma, rozetkalar, elektrik panelləri üçün
Sənaye müəssisələrində – zavod və fabriklərin istehsal avadanlıqlarında
Enerji ötürmə xətlərində – şəhərlərarası və regionlararası yüksək gərginlikli xətlərdə
Nəqliyyatda – avtomobil, qatar, gəmi və təyyarələrin elektrik sistemlərində
Rabitə sahəsində – internet, telefon və digər informasiya xətlərində
Məişət texnikasında – televizor, soyuducu, kompüter, elektrik sobası və digər cihazlarda
Quraşdırma zamanı standartlara uyğun naqil seçilməməsi ciddi təhlükələrə, yanğınlara və avadanlıq nasazlıqlarına səbəb ola bilər.
Naqillərin istehsalı və keyfiyyət standartları
Naqillər xüsusi texnologiya əsasında istehsal olunur. Proses aşağıdakı mərhələləri əhatə edir:
Keçirici telin hazırlanması – əsasən mis və ya alüminiumdan hazırlanır
İzolyasiya qatının çəkilməsi – PVC, polietilen, silikon və digər materiallarla örtülür
Damarların birləşdirilməsi – çox damarli naqillərdə elastik struktur yaradılır
Əlavə mühafizə qatının tətbiqi – yanğına, suya və mexaniki təsirlərə qarşı əlavə örtük vurulur
İstehsal zamanı naqillər aşağıdakı beynəlxalq və yerli standartlara uyğun yoxlanılır:
IEC (Beynəlxalq Elektrotexnika Komissiyası) standartları
ISO keyfiyyət idarəetmə standartları
Azərbaycan Dövlət Standartları (AZS)
Yanğın və təhlükəsizlik normaları
Yalnız sertifikatlaşdırılmış və standartlara uyğun istehsal olunmuş naqillərin seçilməsi uzunömürlülük və təhlükəsizliyin qarantıdır.
Naqil çəkilişi və texniki xidmət
Naqil çəkilişi peşəkar mütəxəssislər tərəfindən həyata keçirilməlidir. Prosesin mərhələləri aşağıdakılardır:
Layihələndirmə – elektrik şəbəkəsinin yükü və naqilin texniki parametrləri hesablanır
Quraşdırma – standartlara uyğun naqil çəkilişi və izolyasiya işləri görülür
Təhlükəsizlik yoxlaması – naqilin cərəyan keçiriciliyi və izolyasiya vəziyyəti yoxlanır
Daimi texniki xidmət – naqilin aşınma, qızma və qırılma hallarının qarşısı alınır
Xüsusilə sənaye müəssisələrində və yüksək gərginlikli xətlərdə vaxtaşırı texniki xidmət həyati əhəmiyyət daşıyır.
Naqil istifadəsində tez-tez rast gəlinən problemlər
Yanlış seçilmiş və keyfiyyətsiz naqillər aşağıdakı problemlərə səbəb ola bilər:
Həddindən artıq qızma və yanğın riski
Cərəyan itkisi və enerji səmərəliliyinin azalması
İzolyasiyanın zədələnməsi və elektrik qısaqapanması
Mexaniki zədələnmə nəticəsində naqilin qırılması
Ətraf mühitə davamlı olmayan naqillərin açıq havada tez sıradan çıxması
Bu problemlərin qarşısını almaq üçün keyfiyyətli məhsul seçimi və peşəkar quraşdırma əsas şərtdir.
Elektrik naqili müasir texnologiyanın və gündəlik həyatın ayrılmaz tərkib hissəsidir. İstər məişətdə, istərsə də sənayedə təhlükəsiz və effektiv enerji ötürülməsi üçün düzgün seçilmiş və quraşdırılmış naqil sistemi vacibdir. Keyfiyyətli material, texniki norma və standartlara riayət olunması həm insan həyatı, həm də texniki avadanlıqlar üçün təhlükəsiz mühit yaradır. Azərbaycanda bu sahədə maarifləndirmə və texnoloji yeniliklərin tətbiqi getdikcə genişlənir.
Ən Çox Verilən Suallar
Naqil elektrik enerjisinin və siqnalların bir nöqtədən digərinə təhlükəsiz və effektiv ötürülməsini təmin edir.
Mis keçiriciliyi yüksək olduğuna görə ən yaxşı və ən geniş istifadə olunan materialdır.
Düzgün seçilib və quraşdırılarsa, alüminium naqil yüngül və qənaətcil seçimdir, lakin bəzi hallarda keçirmə qabiliyyəti misdən aşağıdır.
İstifadə ediləcək güc, cərəyan və məsafəyə uyğun olaraq düzgün diametr seçilməlidir, əks halda qızma və yanğın riski yaranır.
Xüsusi izolyasiyalı, UV şüalarına, suya və mexaniki təsirlərə davamlı naqillər istifadə olunmalıdır.
Yalnız sertifikatlı elektrik ustaları və mütəxəssislər tərəfindən quraşdırılmalıdır.
Bəzi yüksək keyfiyyətli naqillər yanğına davamlı materiallarla örtülür və alovun yayılmasının qarşısını alır.
İstifadə olunan material, ətraf mühit və texniki xidmətə bağlı olaraq 15-25 il və daha çox müddət işləyə bilər.
Periodik yoxlama, termal görüntüləmə və elektrik test cihazları vasitəsilə naqilin qızması, izolyasiyanın zədələnməsi və digər problemlər aşkar edilir.
Sertifikatlaşdırılmış, standartlara uyğun məhsul seçilməli və etibarlı istehsalçının məhsulu olmalıdır.
