Nüvə silahı, atomun nüvəsində baş verən parçalanma reaksiyasından yaranan güclü partlayışlarla xarakterizə olunan, müasir dövrün ən güclü və dağıdıcı silahlarından biridir. Bu silahların təsiri sadəcə hərbi səviyyədə deyil, həm də ekoloji, sosial və psixoloji baxımdan insanlıq üçün böyük təhlükə təşkil edir. Nüvə partlayışlarının yaratdığı dağıntılar və fəsadlar insan həyatını, təbiəti və dünya nizamını uzun müddət dəyişdirə bilir.
Nüvə Silahının Fəsadları və Zərərli Təsirləri
Nüvə silahlarının yaratdığı zərərli təsirlər çoxşaxəlidir və geniş əraziləri əhatə edə bilir. 1945-ci ildə Yaponiyanın Xirosima və Naqasaki şəhərlərində baş vermiş nüvə hücumları bunun canlı və dəhşətli nümunəsidir. Bu hücumlar nəticəsində minlərlə insan dərhal həyatını itirmiş, çoxsaylı yaralananlar isə radiasiyanın uzunmüddətli təsiri ilə müxtəlif xəstəliklərə tutulmuşdur.
1. Güclü Zərbə Dalğası
Nüvə partlayışının ilk və ən güclü təsiri zərbə dalğasıdır. Bu dalğa yaxın ətrafdakı binaları yerlə-yeksan edir, insanları və heyvanları uzaq məsafələrə atır. Zərbə dalğası yüzlərlə kilometr radiusda dağıdıcı təsir göstərə bilər, çoxsaylı ölüm və yaralanmalara səbəb olur.
2. İşıq və İstilik Şüalanması
Partlayış anında yaranan intensiv işıq şüaları və yüksək temperatur, ətraf mühitdə böyük yanğınlar törədir. İnsan dərisində ciddi yanıq izləri yaranır, gözlərdə isə korluğa səbəb ola bilər. Həmçinin, bu istilik dalğası şəhərlərdə geniş miqyaslı yanğınların başlamasına yol açır.
3. Radioaktiv Çirklənmə
Nüvə partlayışı nəticəsində yaranan radioaktiv maddələr atmosferə və torpağa yayılır. Bu maddələr insan sağlamlığı üçün olduqca zərərli olmaqla yanaşı, uzun illər ərzində canlıların həyatına mənfi təsir göstərir. Radioaktiv radiasiyaya məruz qalan insanlar müxtəlif xərçəng xəstəliklərinə, genetik mutasiyalara və digər ciddi sağlamlıq problemlərinə yoluxa bilər.
4. Elektromaqnit İmpulsu (EMP)
Nüvə partlayışı elektron cihazlara və rabitə sistemlərinə böyük zərər verə bilən elektromaqnit impulsu yaradır. Bu impuls nəticəsində geniş coğrafi ərazilərdə elektrik şəbəkəsi, mobil rabitə və digər texnoloji sistemlər sıradan çıxa bilər ki, bu da müasir cəmiyyətin fəaliyyətinə ciddi zərbə vurur.
Dünyada Nüvə Silahına Sahib Ölkələr
Hazırda dünya üzrə bir neçə ölkə nüvə arsenalına malikdir və onları saxlayır. Bu ölkələr arasında həm supergüclər, həm də regional nüvə dövlətləri mövcuddur.
- Rusiya: 6,000-dən çox nüvə başlığı ilə dünyanın ən böyük nüvə arsenalına sahibdir.
- ABŞ: Təxminən 5,500 nüvə başlığı ilə ikinci ən böyük nüvə gücü sayılır.
- Fransa: 290 nüvə başlığı ilə əsas nüvə qüvvələrindən biridir.
- Böyük Britaniya: Təxminən 225 nüvə başlığı mövcuddur.
- Çin: 280 nüvə başlığı ilə sürətlə arsenalını artıran ölkədir.
- Hindistan və Pakistan: Hər biri təxminən 130-140 başlıqla regionda nüvə gücü sayılır.
- Şimali Koreya: Öz nüvə proqramını aktiv şəkildə inkişaf etdirir və azsaylı nüvə başlığına malikdir.
- İsrail: Rəsmi olaraq nüvə arsenalını təsdiqləməsə də, böyük ehtimalla 80-90 başlıq mövcuddur.
Nüvə Silahından İmtina Edən Ölkələr və Beynəlxalq Səylər
Bəzi ölkələr nüvə silahının təhlükələrini nəzərə alaraq bu silahlardan imtina etmiş və ya arsenalını beynəlxalq təşkilatların nəzarəti altında məhv etmişdir.
- Ukrayna, Belarus və Qazaxıstan kimi keçmiş SSRİ respublikaları, müstəqillikdən sonra üzərlərindəki nüvə arsenalını Rusiyaya təhvil vermişdir.
- Cənubi Afrika Respublikası isə öz istehsal etdiyi nüvə silahlarını 1990-cı illərin əvvəlində ləğv etmiş ilk ölkədir.
Bu addımlar nüvə yayılmasının qarşısını almaq üçün beynəlxalq səylər çərçivəsində mühüm irəliləyişlərdir. BMT və digər təşkilatlar nüvə silahlarının ləğvi və yayılmasının qarşısının alınması istiqamətində müxtəlif müqavilələr və anlaşmalar həyata keçirirlər.
Son Dövrdə Nüvə Silahları İlə Bağlı Hadisələr
Son illərdə dünya səviyyəsində nüvə silahları ilə bağlı vəziyyət bir qədər gərginləşmişdir. Bəzi dövlətlərin nüvə arsenallarını genişləndirməsi və nüvə qüvvələrinin döyüş hazırlıq səviyyəsini artırması beynəlxalq münasibətlərdə gərginlik yaradıb. Xüsusilə Rusiya-Ukrayna münaqişəsi və Şimali Koreyanın nüvə sınaqları bu sahədə diqqəti artırmışdır.
Beynəlxalq təşkilatlar nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq və mövcud arsenalları azaltmaq üçün diplomatik səylərini davam etdirirlər. Hərbi güc balansının qorunması ilə yanaşı, nüvə silahlarının ləğvi insanlıq üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Nüvə silahları, dünyada ən böyük və ən təhlükəli silahlardandır. Onların yaratdığı fəsadlar həm insanlar, həm təbiət, həm də dünya nizamı üçün uzun müddətli və ağır nəticələrə səbəb olur. Buna görə də beynəlxalq cəmiyyət nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq, mövcud arsenalı azaltmaq və sonda bu silahları tamamilə ləğv etmək üçün davamlı əməkdaşlıq və dialoq aparmalıdır. Bu istiqamətdə atılan hər bir addım, gələcək nəsillərin təhlükəsizliyi və sülhün qorunması üçün əvəzsizdir.
Ən Çox Verilən Suallar
Nüvə silahı atom nüvəsinin parçalanması və ya birləşməsi nəticəsində böyük enerji partlayışı yaradan silahdır. Bu partlayış güclü zərbə dalğası, istilik və radioaktiv radiasiya ilə müşayiət olunur.
Nüvə partlayışı nəticəsində yaranan zərbə dalğası, istilik şüalanması və radioaktiv radiasiya insan sağlamlığına ciddi zərər verir, xəsarətlər, yanıq, xərçəng və genetik pozuntulara səbəb olur.
Rusiya, ABŞ, Fransa, Böyük Britaniya, Çin, Hindistan, Pakistan, Şimali Koreya və ehtimal ki, İsrail nüvə silahına sahib ölkələrdir.
Beynəlxalq müqavilələr, nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq üçün dövlətlərarası dialoq və nəzarət mexanizmləri vasitəsilə qarşısı alınır.
Ukrayna, Belarus, Qazaxıstan və Cənubi Afrika Respublikası nüvə silahlarından imtina etmiş ölkələrdir.
Nüvə silahlarının yayılması, təsadüfi və ya qəsdən istifadəsi, terror təşkilatlarının əldə etməsi kimi məsələlər müasir təhlükələrdəndir.
Nüvə partlayışı zamanı yaranan elektromaqnit impulsu elektron cihazlara zərər verir və rabitə sistemlərinin sıradan çıxmasına səbəb olur.
BMT, ATOM enerjisi agentliyi və digər qurumlar nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq, sülh və təhlükəsizliyi təmin etmək üçün fəaliyyət göstərir.
İkinci Dünya Müharibəsi zamanı 1945-ci ildə ABŞ tərəfindən Yaponiyanın Xirosima və Naqasaki şəhərlərinə atılıb.
Beynəlxalq səylər nəticəsində arsenalın azaldılması və ləğvi istiqamətində irəliləyişlər olsa da, nüvə silahları hələ də dünya təhlükəsizliyində mühüm problem olaraq qalır.
