Azərbaycanın maliyyə sistemində dövlətin borc siyasəti, zəmanət öhdəlikləri və risklərin idarə olunması məsələləri strateji əhəmiyyətə malikdir. Bu funksiyaların effektiv və peşəkar şəkildə həyata keçirilməsi üçün formalaşdırılmış xüsusi qurumlardan biri də Öhdəliklərin İdarə Edilməsi Baş İdarəsidir. Bu idarə həm daxili, həm də xarici borcların idarə olunmasında, zəmanətlərin icrasında, risklərin təhlilində və borc öhdəliklərinin şəffaflığında mühüm rol oynayır.
Baş idarənin əsas məqsədi dövlətin maliyyə öhdəliklərini idarə etmək, onları optimallaşdırmaq və borc portfelini ölkənin iqtisadi sabitliyini qoruyacaq formada yönəltməkdir. Dövlətin strateji planlamasının tərkib hissəsi kimi bu struktur beynəlxalq tərəfdaşlarla əlaqədə və vətəndaş qarşısında şəffaflıq prinsiplərinə əsaslanan bir mexanizmə çevrilib.
İdarənin Hüquqi Statusu və Əsasnamə Bazas
Öhdəliklərin İdarə Edilməsi Baş İdarəsi Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyinin və Dövlət Vergi Xidmətinin struktur bölməsi kimi fəaliyyət göstərir. İdarənin funksiyaları və səlahiyyətləri Prezidentin 16 oktyabr 2019-cu il tarixli fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Dövlət Borcunun və Maliyyə Öhdəliklərinin İdarə Edilməsi Agentliyinin Əsasnaməsi” ilə müəyyən edilmişdir. Bu sənəd idarənin fəaliyyət istiqamətlərini, strukturunu, məsuliyyətlərini və hesabatlılıq mexanizmini hüquqi çərçivədə müəyyən edir.
Eyni zamanda idarənin fəaliyyəti “Dövlət borcu haqqında”, “Büdcə sistemi haqqında” və digər müvafiq qanunlarla da tənzimlənir. Bu normativ baza, idarənin həm milli qanunvericilik çərçivəsində, həm də beynəlxalq maliyyə normalarına uyğun işləməsinə şərait yaradır.
Dövlət Borcunun İdarə Edilməsi
İdarənin əsas funksiyalarından biri dövlət borcunun idarə edilməsidir. Buraya aşağıdakılar daxildir:
- Dövlətin daxili və xarici borclarının strukturlaşdırılması və təhlili;
- Borcların ödəniş cədvəllərinin tərtibi;
- Borcun ümumi portfelinə nəzarət və risklərin idarə olunması;
- Kredit müqavilələrinin hüquqi və maliyyə ekspertizası.
Bu istiqamətdə idarə beynəlxalq reytinq agentlikləri və maliyyə təşkilatları ilə əməkdaşlıq edərək Azərbaycanın borc reputasiyasının qorunmasına çalışır. Dövlət borcunun həcmi, valyuta tərkibi, faiz strukturu və ödəniş tarixləri idarənin informasiya bazasında dəqiq və sistemli şəkildə saxlanılır.
Zəmanət Öhdəliklərinin İdarə Edilməsi
Dövlət müəyyən hallarda özəl və ya yarı-dövlət sektoruna zəmanət verir. Bu zəmanətlərin risk dərəcəsi və icra potensialı idarənin diqqət mərkəzindədir. İdarə aşağıdakı funksiyaları icra edir:
- Verilmiş zəmanətlərin qeydiyyatı və monitorinqi;
- Zəmanət verilmiş kreditlərin vaxtında ödənilib-ödənilməməsinin izlənməsi;
- Riskli zəmanətlərin qarşısının alınması üçün təkliflərin verilməsi.
Bu öhdəliklər dövlət büdcəsinə mümkün təsirlərin qiymətləndirilməsində əhəmiyyətli rol oynayır. Hər bir zəmanət öhdəliyi idarənin reyestrində xüsusi kodla qeydiyyata alınır və onun icra vəziyyəti mütəmadi olaraq yenilənir.
Öhdəliklərin Elektron Reyestri və Monitorinq
İdarənin nəzarətində olan bütün borc və zəmanət öhdəlikləri vahid elektron platformada reyestrə alınır. Bu sistem aşağıdakı üstünlükləri təmin edir:
- Real zamanlı məlumat axını;
- İllik və rüblük hesabatların hazırlanması;
- Maliyyə intizamının və borc öhdəliklərinin izlənməsi.
Reyestrdə hər bir öhdəliyin məbləği, valyuta növü, müddəti, kreditor subyekti və digər mühüm göstəricilər qeyd olunur. Bu sistem idarənin fəaliyyətinin şəffaflığını və hesabatlılığını artırır.
Risklərin Qiymətləndirilməsi və Təhlil
Maliyyə öhdəliklərinin idarə olunmasında risklərin qiymətləndirilməsi ayrılmaz hissədir. İdarədə bu məqsədlə xüsusi struktur bölmə – Risklərin İdarə Edilməsi Sektoru fəaliyyət göstərir. Bu sektor:
- Dövlət borcunun faiz risklərini;
- Valyuta məzənnəsi risklərini;
- Likvidlik və ödəniş bacarığı risklərini qiymətləndirir.
Hər bir risk faktoru üzrə xüsusi proqnoz modelləri hazırlanır və ona uyğun idarəetmə strategiyası formalaşdırılır. Bu yanaşma dövlətin maliyyə davamlılığını və öhdəlik icrasının təmin olunmasını gücləndirir.
Beynəlxalq Əməkdaşlıq və Şəffaflıq
Öhdəliklərin İdarə Edilməsi Baş İdarəsi beynəlxalq maliyyə təşkilatları ilə sıx əməkdaşlıq edir. Dünya Bankı, Asiya İnkişaf Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı və İslam İnkişaf Bankı ilə birgə texniki layihələr həyata keçirilmişdir. Bu əməkdaşlıq çərçivəsində:
- Borc menecmenti sistemləri modernləşdirilir;
- Təcrübə mübadiləsi təşkil olunur;
- Şəffaflıq və hesabatlıq standartları gücləndirilir.
Eyni zamanda idarə hər il dövlət borcu və zəmanət öhdəlikləri üzrə açıq hesabat təqdim edir. Bu hesabatlar ictimaiyyət üçün əlçatan formatda hazırlanır və Maliyyə Nazirliyinin rəsmi saytında yerləşdirilir.
Struktur Bölmələr və Təşkilati Mexanizm
İdarənin daxilində fəaliyyət göstərən əsas struktur bölmələr bunlardır:
- Borclar üzrə nəzarət və təhlil sektoru
- Zəmanət öhdəliklərinin idarə olunması şöbəsi
- Monitorinq və hesabatlılıq qrupu
- Hüquqi məsələlər və beynəlxalq əməkdaşlıq bölməsi
- Risklərin idarə olunması şöbəsi
Bu bölmələr arasında səlahiyyət bölgüsü aydın şəkildə müəyyən olunmuşdur və fəaliyyət planı əsasında koordinasiyalı fəaliyyət həyata keçirilir.
Sosial Rolu və Cəmiyyətlə Əlaqə
İdarə yalnız dövlətlə maliyyə qurumları arasında deyil, vətəndaşla dövlət arasında da körpü rolunu oynayır. Borc şəffaflığı, zəmanətlərin düzgün istifadəsi və risklərin ictimai izahı bu struktura verilən ictimai etimadı formalaşdırır. Mətbuat açıqlamaları, rüblük hesabatlar, qəbul günləri və vətəndaş müraciətlərinin cavablandırılması bu rolu daha da gücləndirir.
Həmçinin, idarənin strukturunda fəaliyyət göstərən hüquq-məlumat sektoru vətəndaşlara borcların hüquqi əsasları, məsuliyyət və şəffaflıqla bağlı hüquqi konsultasiyalar da təqdim edir.
Ünvan və Əlaqə Məlumatları
Ünvan
Azərbaycan Respublikası, AZ1029, Bakı şəhəri, Nizami rayonu, Keşlə qəsəbəsi, Heydər Əliyev prospekti, 155
Əlaqə Məlumatları
Telefon:
(+994 12) 403-89-70
Çağrı Mərkəzi:
195-1
Faks:
(+994 12) 403-89-71
İnternet sayt:https://www.taxes.gov.az
Öhdəliklərin İdarə Edilməsi Baş İdarəsi dövlət maliyyəsinin sabitliyinin qorunmasında və effektiv borc siyasətinin həyata keçirilməsində əvəzsiz rola malikdir. Onun fəaliyyəti dövlət borcunun tənzimlənməsi, zəmanətlərin icrası, risklərin dəyərləndirilməsi və beynəlxalq maliyyə qurumları ilə əməkdaşlıq kimi mühüm sahələri əhatə edir. İdarənin şəffaflıq və hesabatlılıq prinsiplərinə əsaslanan iş prinsipi həm milli iqtisadi etimadı artırır, həm də beynəlxalq səviyyədə Azərbaycanın maliyyə dayanıqlılığını gücləndirir.
Ən Çox Verilən Suallar
Bu struktur Dövlət Vergi Xidmətinin tabeliyində fəaliyyət göstərir və Maliyyə Nazirliyi ilə sıx əlaqədədir.
Dövlət borcu və zəmanət öhdəliklərinin idarə edilməsi, risklərin qiymətləndirilməsi, elektron reyestrin aparılması və hesabatlılığın təmin edilməsidir.
Hazırda Agentliyə Azer Mursagulov rəhbərlik edir və strukturun strateji planlamasına nəzarət edir.
İdarə hər il dövlət borcu və zəmanət hesabatı təqdim edir və bu məlumatlar ictimaiyyətə açıq şəkildə təqdim olunur.
Bəli. Dünya Bankı, EBRD, AIİB və digər qurumlarla birgə borc idarəçiliyi və risklərin azaldılması üzrə layihələr icra olunur.
Bəli. İdarənin qəbul günləri və əlaqə vasitələri rəsmi sayt vasitəsilə elan edilir.
Zəmanət verilmiş kredit və öhdəliklər vahid elektron sistemdə qeydə alınır və vaxtaşırı təhlil edilir.
Risklərin idarə olunması sektoru valyuta, faiz və likvidlik risklərini təhlil edir və proqnoz modelləri hazırlayır.
İdarənin daxilində ən azı beş əsas bölmə – borc, zəmanət, monitorinq, risk və hüquq bölmələri fəaliyyət göstərir.
Maliyyə intizamının qorunması, borc yükünün optimallaşdırılması və beynəlxalq reytinq sabitliyinin təmin edilməsidir.
