Azərbaycan kinosunun nadir incilərindən sayılan “Ölsəm bağışla” filmi illərdir tamaşaçının yaddaşında iz buraxıb. Ekranda təqdim olunan hekayədə yalnız bir insanın taleyi deyil, bütöv bir nəslin faciəsi, məhəbbətə və ədalətə inamı öz əksini tapır. Bu ekran əsəri hər kəsə həyatda rast gəlinən çətinliklər qarşısında dözümlü olmağın, vicdan və ləyaqətin nə qədər dəyərli olduğunu xatırladır. Rejissor Rasim Ocaqovun filmdə yaratdığı atmosfer, qəhrəmanların daxili aləmini, yaşadıqları mənəvi sarsıntıları real həyat qədər aydın göstərir. Ssenarist Rüstəm İbrahimbəyovun qələmə aldığı hadisələr isə həm tarixi gerçəklik, həm də fərdi dramlar üzərindən oxunur. Filmdə hər detal insan hisslərinə toxunur: musiqinin təsiri, qara-ağ və rəngli səhnələrin harmoniyası, aktyor ifasının dərinliyi. Mərkəzdə duran Yusif obrazı, onun məhəbbətdə və ədalətdə tapdığı ümidsizliklər, atası ilə bağlı dramatik hadisələr müharibədən sonra insan ruhunda yaranan boşluğu ustalıqla əks etdirir.
Bu film təkcə bir ailənin yox, bütöv bir cəmiyyətin keçdiyi yolun xatirəsi, cəmiyyətin bir üzvünün gözündən həyatın dəyişən dəyərlərinin poetik səhnələşdirilməsidir. “Ölsəm bağışla” hər baxışda insanı fərqli duyğulara kökləyir, içində saxlanılan inciklikləri, bağışlanma istəklərini və yaşanmamış arzuları canlandırır. Hər bir səhnə, hər bir dialoq özündə böyük fəlsəfə, dərindən düşünülmüş bədii həll daşıyır. Filmin yaradıcı heyəti, dövrün ab-havası və mətnin səmimiyyəti onun milli kinomuzda əvəzsiz yer tutmasına səbəb olub. İllər keçsə də, bu ekran əsərinin yaratdığı təsir azalmır, əksinə, yeni nəsillər üçün də böyük bir məktəbə çevrilir.
Rejissorun yaradıcılıq üslubu
Rasim Ocaqovun rejissorluq təfəkkürü Azərbaycan kinosunda səmimilik və gerçəkliyin bariz nümunəsi kimi tanınır. Onun kadr seçimləri, kompozisiyalara yanaşması, aktyorların mimik və jestlərini, gündəlik insan həyatı ilə birləşdirməyi ustalıqla bacarır. Ocaqov filmdə əşyaların, məkanların yox, insanın duyğularının mərkəzdə olmasına nail olub.
Əsas çəkilişlər şəhər küçələrində, adi məişət mühitində lentə alınıb. Rejissorun baxışında Bakının müharibədən sonrakı siması, binalar, dar küçələr və insanların üzündəki kədər, filmin ruhuna təbii şəkildə hopur. Xarici və daxili səhnələrin mübadiləsi süjetin tempinə yeni nəfəs verir.
Ssenari və məzmunun dərinliyi
Filmin ssenarisi böyük ustalıqla yazılıb və burada insanın daxili aləminin ən incə hissləri öz əksini tapır. Hekayə əsasən Yusifin faciəsi üzərində qurulub: atası haqsız yerə məhkum edilir, sevdiyi qadın ona qismət olmur, cəmiyyət isə onu anlamaqda aciz qalır.
Bütün bu hadisələr fonunda ədalət və sevgi motivləri bir-biri ilə mübarizə aparır. Ssenaridə keçmiş və gələcək arasındakı incə sərhəd, insanın bağışlamaq istəyilə vurnuxması ustalıqla təqdim edilir. Bu, tamaşaçını yalnız müşahidəçi yox, həm də düşünən tərəfə çevirir.
Aktyorların oyun texnikası
Yusif obrazını canlandıran Fəxrəddin Manafovun ifası filmin uğurunda xüsusi rol oynayır. Onun emosional gərginliyi, səmimi baxışları və davranışları obrazı tamaşaçıya yaxınlaşdırır, real həyatın bir parçasına çevirir.
Gülya rolunda Gülzar Qurbanovanın çıxışı da yüksək səviyyədədir. Aktrisanın daxili hisslərini və çarəsizliyini tamaşaçıya ötürmək bacarığı ona əlavə dərinlik verir. İkinci dərəcəli obrazlar isə hekayənin bütövlüyünə səliqə ilə xidmət edir.
Köməkçi obrazlar və mühitin quruluşu
Filmdə yan rollarda çıxış edən aktyorlar – Sədayə Mustafayeva, Muxtar Maniyev, Nizami Musayev və başqaları – bədii ab-havanın formalaşmasında əsas rol oynayıb. Onların hər biri filmdə baş verən hadisələrə yeni rəng qatıb.
Dekorasiyalar və məkanlar olduqca sadə və reallığa uyğun seçilib. Məişət səhnələri, restoran, küçə epizodları filmin həyatiliyi və təsir gücünü artırır. Dəli obrazının qeyri-aktyor tərəfindən ifası filmin səviyyəsinə fərqli çalar gətirir.
Musiqi və vizual estetik həll
Emin Sabitoğlunun bəstələdiyi musiqi filmin emosional yükünü artırır və ssenaridəki dramatik anları daha da dərinləşdirir. Musiqi səsləri obrazların daxili dünyasına işıq tutur, səhnələrin duyğusal fonunu gücləndirir.
Operator Rafiq Qəmbərovun kamerayla işləmə üslubu, rəssam Rafiz İsmayılovun vizual həlləri filmin təsirini ikiqat artırır. Qara-ağ və rəngli kadrların mübadiləsi isə ekran əsərinə özünəməxsus bədii dəyər qazandırır.
Tarixi fon və dövrün təsiri
Filmin yaradıldığı dövr – 1989-cu illər – Azərbaycan üçün mürəkkəb ictimai-siyasi proseslərlə yadda qalıb. Bu film həmin dövrün sosial psixologiyasını və insan taleyinin kövrəkliyini ekrana gətirir.
Hadisələrin axarı həm ötən əsrin ortalarına, həm də filmin çəkildiyi dövrün reallıqlarına aiddir. Rejissorun uşaqlıq illərinə dair xatirələri burada xüsusi yer tutur və ekran əsərinə nostalji ab-hava əlavə edir.
| Xüsusiyyət | Məlumat |
| Çəkiliş ili | 1989 |
| Rejissor | Rasim Ocaqov |
| Ssenari | Rüstəm İbrahimbəyov |
| Baş rollar | Fəxrəddin Manafov (Yusif), Gülzar Qurbanova (Gülya) |
| Janr | Dram, məhəbbət |
| Film uzunluğu | 87 dəqiqə (2516 metr) |
| Çəkiliş məkanları | Bakı, Kislovodsk |
| Mükafatlar və festivallar | Bakı film festivalı 1991 – “ən yaxşı bədii film”; İpək Yolu festivalı 1992 – Qran-pri |
Kino festivalları və qazanılan uğurlar
“Ölsəm bağışla” filmi ilk nümayişindən sonra bir çox yerli və beynəlxalq festivallarda böyük uğurlar qazanıb. Bakı film festivalında “ən yaxşı bədii film” adına layiq görülməsi, Orta Asiya və Qazaxıstan “İpək Yolu” festivalında baş rollara Qran-pri verilməsi filmin yüksək bədii səviyyəsinin göstəricisidir.
Bu mükafatlar təkcə yaradıcılıq kollektivinin deyil, ümumilikdə Azərbaycan kinosunun beynəlxalq arenada nüfuzunun artmasına xidmət edib.
Filmin milli kinoda rolu
Bu ekran əsəri ölkəmizdə müharibə sonrası psixologiyanı ilk dəfə belə dərinliklə işləyən nadir filmlərdən biridir. “Ölsəm bağışla”nın uğuru həm peşəkar aktyor heyəti, həm də yaradıcı qrupun birlikdə işləməsinin nəticəsidir.
Film həm də gənc kinoçular üçün örnək rolunu oynayır, milli kinonun gələcək nəsillərə ötürülməsində vacib mərhələyə çevrilib. Bütün bunlar filmin illər keçsə də aktual qalmasını təmin edir.
Ekran əsərində əks olunan insan taleyi, məhəbbət və bağışlama mövzuları hər dövrdə öz aktuallığını qoruyur. Yusifin faciəvi həyatı, cəmiyyətin onu anlamaması, ailə və sosial mühitin təzyiqləri insanın daxili sarsıntılarını açıq şəkildə göstərir. Rejissorun və ssenaristin düşünülmüş yanaşması filmə həm bədii, həm fəlsəfi dərinlik verib. Aktyor oyunu, musiqi və vizual estetik həllar birləşərək, Azərbaycan kinosunda əbədi iz qoyan, ruhu oxşayan bir sənət nümunəsi yaradıb. Tamaşaçıya tanış olan, lakin hər dəfə yeni hisslərlə izlətdirən bu film, məhəbbətin, sədaqətin, bağışlamağın dəyərini bir daha vurğulayır.
“Ölsəm bağışla” yaşanan ağrını, itirilmiş arzuları, insanın ruhundakı boşluğu və yenidən yaşama ümidi ilə irəliləməsini ustalıqla ekrana daşıyır. Onun bədii çəkisi milli mədəniyyətimizdə, kino tariximizdə həmişə örnək olaraq qalacaq. Hər bir səhnəsi, hər bir səsi və dialoqu ilə bu ekran əsəri nəsillərin ruhunda yaşayacaq bir məktəb kimi dəyərləndirilir. Filmin yarandığı illərin ab-havası və insan talelərinin təsviri onu həm klassik, həm də müasir Azərbaycan kinosunun əsas dayaqlarından birinə çevirir.
Ən Çox Verilən Suallar
Film 1989-cu ildə lentə alınıb və həmin ilin oktyabrında tamaşaçılara təqdim olunub. Çəkilişləri əsasən Bakı şəhərində və bir neçə epizodu Kislovodskda reallaşdırılıb. Filmin istehsal tarixləri, həmçinin, ölkənin ictimai-siyasi hadisələri ilə üst-üstə düşdüyü üçün xüsusi maraq kəsb edir. Tamaşaçılar filmin ilk nümayişini böyük maraqla qarşılayıblar.
Filmin rejissoru Rasim Ocaqov, ssenari müəllifi isə Rüstəm İbrahimbəyovdur. Bu iki tanınmış kino ustasının birgə işi nəticəsində ekran əsəri dərin emosional və bədii məna qazanıb. Onların əməkdaşlığı Azərbaycan kinosu üçün yeni mərhələ hesab edilir. Hər iki yaradıcı şəxsin özünəməxsus üslubu filmə xüsusi ovqat bəxş edib.
Baş obrazlar Yusif və Gülya kimi Fəxrəddin Manafov və Gülzar Qurbanova çıxış ediblər. Onların aktyor ustalığı, səmimi və emosional oyunları ekran əsərinin təsir gücünü artırıb. Hər iki aktyor milli kinomuzda iz qoyan ifaçılardır. İkinci planda isə Sədayə Mustafayeva, Muxtar Maniyev və digərləri yer alıb.
“Ölsəm bağışla” dram və məhəbbət janrına aid edilir. Əsərin əsas ideyası müharibədən sonrakı həyat, ailə faciəsi, ədalətsizlik, insanın mənəvi sarsıntıları və bağışlanma duyğusunun tərənnümüdür. Filmdə sevgi, itki və insan taleyi həssas şəkildə əks olunub. Bütün bunlar tamaşaçını dərin düşüncəyə sövq edir.
Ekran əsəri ümumilikdə 87 dəqiqə davam edir və 2516 metr uzunluğundadır. Film məzmun baxımından 10 əsas hissəyə bölünür. Hər hissə hadisələrin dramatik inkişafını daha dolğun göstərir. Film struktur baxımından klassik bədii kino prinsiplərinə əsaslanır.
Film 1991-ci ildə Bakı film festivalında “ən yaxşı bədii film” adına, 1992-ci ildə isə “İpək Yolu” festivalında baş rollara Qran-pri mükafatlarına layiq görülüb. Bu nailiyyətlər filmə beynəlxalq arenada da maraq yaradıb. Mükafatlar yaradıcı heyətin əməyinin qiymətləndirilməsinin bariz nümunəsidir. Uğurlar Azərbaycan kinosunun prestijini artırıb.
Fəxrəddin Manafov və Gülzar Qurbanovanın performansı filmin emosional ağırlığını və psixoloji dərinliyini artırıb. Onların ifası sayəsində tamaşaçı hadisələri daha dərindən hiss edir. Xarakterlərin real, həssas təqdimatı filmin unudulmaz olmasını təmin edib. İkinci dərəcəli aktyorların da peşəkar çıxışı filmin təsir dairəsini genişləndirib.
Çəkilişlər əsasən Bakının müxtəlif məhəllə və küçələrində keçirilib. Bəzi səhnələr isə Rusiyanın Kislovodsk şəhərində lentə alınıb. Real məkanların seçilməsi filmin inandırıcılığını artırıb və dövrün ab-havasını dəqiq çatdırıb. Dekorasiya və təbii mühit filmə xüsusi rəng qatıb.
Rasim Ocaqov filmdə real həyatı əks etdirən kadrlar, italyan neorealizminə yaxın vizual həllər və daxili monoloqlar yaradıb. Qara-ağ və rəngli səhnələrin harmonik birləşməsi filmin vizual estetikasını gücləndirib. Rejissor aktyorların təbii oyununa üstünlük verib və hadisələri canlı təsvir edib. Bu yanaşma tamaşaçı ilə emosional bağ qurmağa imkan verib.
Emin Sabitoğlunun bəstələdiyi musiqi filmin duyğusal və psixoloji atmosferini dərinləşdirir. Musiqi səhnələrin emosional təsirini artırır və obrazların daxili aləminə işıq tutur. Səsləndirilən melodiyalar hadisələrin gedişatına əlavə dəyər qatır. Bütün bunlar filmin bədii dəyərini yüksəldir.
