Oman Dövləti : Coğrafi Mövqeyi, Təbii Şəraiti, Siyasi Sistem

Dünyanın ən qədim və ən maraqlı sivilizasiyalarından birinə ev sahibliyi edən Oman Dövləti, coğrafiyası, zəngin tarixi, mədəni irsi, siyasi sistemi və iqtisadi potensialı ilə Yaxın Şərq regionunda xüsusi yer tutur. Ərəbistan yarımadasının cənub-şərqində, Hind okeanının və Oman körfəzinin sahillərində yerləşən bu dövlət minilliklər boyu ticarət, dənizçilik və diplomatik əlaqələrin mühüm mərkəzi kimi çıxış edib. Oman, tarixi İpək Yolu və Dəniz İpək Yolu üzərində yerləşməklə, Şərq ilə Qərb arasında körpü rolunu oynayıb və bu gün də regionun ən sabit, tolerant və iqtisadi cəhətdən açıq ölkələrindən biri hesab olunur. Oman dövləti yalnız təbii ehtiyatları ilə deyil, həm də xalqının yüksək qonaqpərvərliyi, zəngin adət-ənənələri, unikal memarlığı və çoxəsrlik dövlətçilik ənənələri ilə seçilir.

Oman Dövlətinin Coğrafi Mövqeyi və Təbii Şəraiti

Oman Sultanlığı Ərəbistan yarımadasının cənub-şərqində, Hind okeanı və Oman körfəzi sahillərində yerləşir. Qərbdən Səudiyyə Ərəbistanı, şimal-qərbdən Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, cənub-qərbdən isə Yəmənlə həmsərhəddir. Şimalda və şərqdə isə Hind okeanı və Oman körfəzi ilə əhatələnir. Ümumi ərazisi 309,500 kvadrat kilometr təşkil edir. Paytaxtı Muskat şəhəridir.

Omanın coğrafiyası əsasən səhralıq və yarımsəhra ərazilərdən ibarətdir. Şimalda Al-Hajar dağları, cənub-şərqdə isə Dhofar yaylası yerləşir. Ölkədə yaylar çox isti və quraq keçir, qışda isə müəyyən ərazilərdə mülayim və rütubətli iqlim müşahidə olunur. Omanın sahilboyu düzənlikləri, dağlıq regionları və unikal vadiləri təbiətsevərlər üçün xüsusi cazibə mənbəyidir. Okean sahilləri, firuzəyi sular və bəyaz qumlu çimərliklər ölkənin turizm potensialını artırır.

Omanın Tarixi və Dövlətçilik Ənənələri

Oman ərazisində dövlətçilik ənənələri qədim dövrlərə gedib çıxır. Qədim Oman ərazisi eramızdan əvvəl III minillikdə “Magan” adlanan güclü ticarət və dənizçilik mərkəzi kimi tanınıb. O zamanlar Oman ərazisi Mesopotamiya, Fars, Hindistan və Şərqi Afrika ilə sıx iqtisadi və mədəni əlaqələr saxlayıb.

VII əsrdə İslamın yayılması ilə Oman xalqı İslam dinini qəbul etdi və Ərəb dünyasında ilk müsəlman dövlətlərdən biri kimi tanındı. Oman İmamlığı sistemi əsrlərlə ölkənin siyasi həyatında aparıcı mövqe tutub. XVI-XVII əsrlərdə portuqaliyalıların və farsların hücumlarına qarşı mübarizə aparan omanlılar, ticarət yollarını və müstəqilliyini qoruya bilmişdir.

XVIII əsrdən başlayaraq Busaidilər sülaləsinin hakimiyyəti quruldu və indiyədək ölkədə bu sülalənin nümayəndələri sultan titulunu daşıyır. Oman XIX əsrdə Qərbi Hind okeanının və Şərqi Afrikanın ən güclü dəniz imperiyalarından birinə çevrildi, Zənzibar, Mombasa və digər ərazilərdə koloniyalar qurdu. XX əsrin ikinci yarısından etibarən Oman müstəqil və sabit dövlət kimi inkişafını davam etdirir.

Siyasi Sistem və İdarəetmə Quruluşu

Oman Sultanlığı unitar, konstitusiyalı monarxiyadır. Dövlət başçısı sultan titulunu daşıyır və ölkənin həm siyasi, həm də dini lideridir. Hal-hazırda Sultan Heysəm bin Tariq əl-Səid ölkəyə rəhbərlik edir. Sultanın səlahiyyətləri genişdir: o, hökumət başçısıdır, eyni zamanda baş komandan, ali məhkəmə hakimidir və ölkənin daxili və xarici siyasətini müəyyən edir.

Omanda Qanunverici Şura (Şura Məclisi) və Dövlət Şurası fəaliyyət göstərir. Lakin əsas qərarlar və idarəetmə sultanın əlində cəmlənir. 1996-cı ildən Konstitusiya (Əsas Qanun) qüvvədədir və əsas insan hüquqları, vətəndaş azadlıqları, siyasi sabitlik, mədəni və iqtisadi inkişaf prinsipləri müəyyənləşdirilib.

Omanın İqtisadiyyatı və İnkişaf Strategiyası

Omanın iqtisadiyyatı əsasən neft və qaz hasilatı üzərində qurulub. Ölkə Yaxın Şərqdə ən böyük neft ehtiyatlarına malik ölkələrdən biridir. Qaz ehtiyatları da ölkənin iqtisadi dayanıqlığını artırır. Bununla yanaşı, son illərdə Oman iqtisadiyyatının diversifikasiyası, qeyri-neft sektorlarının inkişafı və xarici sərmayələrin cəlb olunması üçün “Vision 2040” strateji planı hazırlanıb.

Kənd təsərrüfatı, balıqçılıq, turizm, nəqliyyat, logistika, sənaye və xidmət sektoru iqtisadiyyatın digər önəmli sahələridir. Oman həm region daxilində, həm də beynəlxalq miqyasda ticarət, dənizçilik və logistik mərkəz kimi çıxış edir. Turizm sahəsi son illərdə sürətlə inkişaf edir – ölkənin qədim qalaları, təbiət abidələri, milli parklar və bənzərsiz çimərlikləri dünya turistlərinin diqqətini cəlb edir.

Omanın Mədəniyyəti və Adət-Ənənələri

Oman xalqı çoxəsrlik tarixə, zəngin irsə və dərin köklü adət-ənənələrə malikdir. Ənənəvi musiqi, poeziya, rəqs növləri, milli geyim və zərgərlik sənəti Oman mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsidir. Muskat, Nizwa, Sur, Salalah və başqa qədim şəhərlərdə keçirilən festivallar, folklor bayramları ölkənin canlı mədəni həyatını əks etdirir.

Oman memarlığında ağ daşdan tikilmiş qala və qalalar, məscidlər, karvansaralar, qədim su kanalları (falaj sistemi) və ənənəvi bazarlar xüsusi yer tutur. Omanın mətbəxi ərəb, fars, hind və şərqi afrika mətbəxinin sintezidir – düyü, balıq, xurma, ədviyyatlar, dəniz məhsulları, ləvəngi, mətluba, kabab və digər milli yeməklər burada sevilir.

Oman xalqı yüksək qonaqpərvərliyi, hörmət və səmimiyyəti ilə seçilir. Burada ailə, cəmiyyət və ənənəvi dəyərlər hər zaman ön plandadır. Dini baxımdan ölkədə İslamın ibadi məzhəbi (İbadilik) üstünlük təşkil edir, bu da Omanı digər ərəb ölkələrindən fərqləndirir.

Təhsil və Səhiyyə Sistemi

Oman Sultanlığında təhsil və səhiyyə sektorlarına dövlət tərəfindən xüsusi diqqət yetirilir. Ölkədə ibtidai, orta və ali təhsil müəssisələrinin şəbəkəsi yaradılıb. Oman Universiteti, Sultanın Texniki Kolleci, bir çox texniki və ixtisaslaşmış ali məktəblər fəaliyyət göstərir. Təhsildə müasir yanaşmalar, beynəlxalq proqramlar, xarici dillərin tədrisi geniş yayılıb.

Səhiyyə sistemi də dövlət proqramları və islahatları nəticəsində yüksək səviyyəyə çatıb. Ölkədə müasir xəstəxanalar, poliklinikalar, kənd səhiyyə məntəqələri fəaliyyət göstərir, vətəndaşlara pulsuz və keyfiyyətli tibbi xidmət göstərilir.

Omanın Xarici Siyasəti və Diplomatiyası

Oman Sultanlığı regionda və beynəlxalq miqyasda neytral, balanslı və dinc xarici siyasət yürüdür. Oman qonşu ölkələrlə dostluq münasibətlərinə, BMT, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Ərəb Dövlətləri Liqası kimi beynəlxalq təşkilatlarda fəal iştirak edir. Ölkə həm Yaxın Şərqdə, həm də beynəlxalq diplomatiyada vasitəçi, sülhsevər və sabitlik tərəfdarı kimi tanınır.

Oman İran, Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ, Qətər, ABŞ, Böyük Britaniya, Çin və Hindistanla sıx iqtisadi və diplomatik əlaqələrə malikdir. Xüsusilə Yəməndə sülh prosesində, Fars körfəzi regionunda və qlobal enerji təhlükəsizliyində Oman mühüm rol oynayır.

Turizm və Omanı Kəşf Etmək

Oman dövləti son illərdə turizmin inkişafına xüsusi önəm verir. Ölkənin qədim qalaları – Bahla, Nizwa, Jabrin, Rustaq, Muskat qalası, UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısında yer alan məscid və binalar, dağ kəndləri, qum səhraları, firuzəyi lagunlar, təbiət parkları və dağlıq ərazilər turistləri cəlb edir. “Wadi” adlanan vadilər, Wahiba Sands səhrası, Jebel Akhdar və Jebel Shams dağları, “Ras al Jinz” tısbağa qoruğu, Salalah sahilləri və frankinsens ağacları xüsusi populyarlıq qazanıb.

Muskat şəhərində müasir və ənənəvi arxitekturanın vəhdəti, Böyük Sultan Qabus Məscidi, Qurum çimərlikləri, Sultanın Sarayı və məşhur Muttrah bazarı turistlərin ən çox ziyarət etdiyi yerlərdir.

Müasir Omanda Sosial və Texnoloji İnkişaf

Omanda internet, telekommunikasiya, smart şəhər layihələri, e-hökumət və innovativ texnologiyalar sahəsində sürətli inkişaf var. Ölkədə rəqəmsal bankçılıq, mobil xidmətlər, elektron təhsil və səhiyyə sistemləri qurulur. Qadınların cəmiyyətdə fəal iştirakı, gənclər üçün proqramlar, ekoloji təşəbbüslər və startap layihələr dövlətin sosial siyasətinin tərkib hissəsidir.

Oman və Azərbaycan Əlaqələri

Oman Sultanlığı və Azərbaycan Respublikası arasında diplomatik və iqtisadi əlaqələr inkişaf etməkdədir. İki ölkə arasında qarşılıqlı ticarət, turizm, təhsil və mədəniyyət sahəsində əməkdaşlıq genişlənir. Omanın sabitlik və dinc inkişaf modeli Azərbaycan üçün də maraqlı və aktualdır.

Oman dövləti qədim dövlətçilik ənənələri, zəngin mədəni irsi, iqtisadi sabitliyi, sülhpərvər siyasəti, tolerant və inkişaf yönümlü cəmiyyəti ilə Yaxın Şərqin nadir, unikal ölkələrindən biridir. Müasir Omanda ənənə və yeniliyin sintezi, coğrafi və iqtisadi imkanların düzgün istifadəsi, xalqın birliyi və dövləti gücləndirən siyasət modeli gələcəkdə də ölkəni regionun ən mühüm oyunçularından birinə çevirəcək.

Ən Çox Verilən Suallar