Öskürək – insan həyatında ən çox rast gəlinən və müxtəlif səbəblərdən ortaya çıxan narahatlıqverici simptomlardan biridir. Gündəlik həyatın ritmini poza bilən, yuxu rejimini, iş qabiliyyətini və sosial münasibətləri mənfi təsirləndirən öskürək, bəzən sadə bir soyuqdəymənin, bəzən isə daha ciddi tənəffüs və ya ürək-damar xəstəliklərinin əlaməti ola bilər. Bütün bunlara baxmayaraq, öskürək əksər hallarda orqanizmin müdafiə mexanizmi kimi çıxış edir və yad maddələrin, tozun, mikrobların və digər zərərli hissəciklərin tənəffüs yollarından uzaqlaşdırılmasına xidmət edir.

Müasir tibbdə öskürəyin müalicəsində müxtəlif dərman vasitələri – siroplar, tablet və kapsullar, spreylər, damcılar və təbii preparatlar istifadə olunur. Hər bir dərman növü öskürəyin tipindən, səbəbindən və xəstənin yaşına, sağlamlıq vəziyyətinə uyğun fərqli təsir mexanizminə malikdir. Bəzi dərmanlar quru öskürəyi yüngülləşdirir, bəziləri isə bəlğəmin çıxarılmasını asanlaşdırır, bronxları genişləndirir və ya iltihabı azaldır. Bu səbəbdən düzgün dərman seçimi üçün öskürəyin səbəbinin, formasının və xəstənin fərdi xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsi olduqca vacibdir.

Öskürək Dərmanı Nədir?

Öskürək dərmanları, öskürəyin səbəb olduğu narahatlığı azaltmaq, xəstənin vəziyyətini yüngülləşdirmək və bəzi hallarda öskürəyin səbəbini aradan qaldırmaq üçün istifadə olunan preparatlardır. Bu dərmanlar müxtəlif təsir mexanizmlərinə malikdir: bəziləri öskürək refleksini zəiflədir, digərləri isə bəlğəmin çıxarılmasını asanlaşdırır.

Öskürəyin Səbəbləri

Öskürək bir çox müxtəlif səbəblərə görə yarana bilər. Ən çox rast gəlinən səbəblər arasında soyuqdəymə, qrip, allergiya, astma, bronxit və ya sətəlcəm kimi tənəffüs yolu infeksiyaları yer alır. Bəzən öskürək siqaret çəkmə, hava çirkliliyi və ya bəzi dərmanların yan təsiri kimi qeyri-infeksion faktorlarla da əlaqəli ola bilər.

Öskürək Dərmanlarının Növləri

Öskürək dərmanları əsasən iki qrupa bölünür: antitussivlər (öskürək əleyhinə) və ekspektorantlar (bəlğəmgətirici). Antitussivlər öskürək refleksini zəiflədir, ekspektorantlar isə bəlğəmin durulaşmasını və çıxarılmasını asanlaşdırır. Aşağıdakı cədvəldə ən çox istifadə olunan öskürək dərmanı növləri göstərilmişdir:

Bitki Tərkibli Öskürək Dərmanları

Bitki tərkibli öskürək dərmanları son illərdə daha çox populyarlıq qazanıb. Bu dərmanların tərkibində əsasən adaçayı, cökə, qaraqınıq, biyan kökü və digər təbii ekstraktlar yer alır. Onlar adətən yüngül və orta dərəcəli öskürəklərdə istifadə olunur və uşaqlar üçün də münasib hesab edilir.

Kimyəvi Öskürək Dərmanları

Kimyəvi öskürək dərmanları əsasən sintetik maddələrdən ibarətdir və çox vaxt daha sürətli və güclü təsir göstərir. Belə dərmanlara kodein, dekstrometorfan, ambroksol və bromheksin kimi maddələr daxildir. Bu dərmanlar yalnız həkim məsləhəti ilə və doza qaydalarına uyğun istifadə olunmalıdır.

Uşaqlarda Öskürək Dərmanlarının İstifadəsi

Uşaqlarda öskürək dərmanlarının istifadəsi xüsusi diqqət tələb edir. 6 yaşa qədər uşaqlara bir çox kimyəvi öskürək dərmanlarının verilməsi tövsiyə olunmur, çünki yan təsirləri arta bilər. Əksər hallarda pediatrlar bitki tərkibli və ya təbii vasitələrə üstünlük verirlər.

Böyüklərdə Öskürək Dərmanlarının İstifadəsi

Böyüklər üçün öskürək dərmanlarının seçimi xəstəliyin səbəbindən və simptomların ağırlığından asılıdır. Xroniki və ya şiddətli öskürək hallarında həkim məsləhəti ilə kimyəvi dərmanlar istifadə oluna bilər, lakin yüngül hallarda bitki tərkibli preparatlar və ya ev üsulları kifayət edə bilər.

Öskürək Dərmanları: Adlar, İstifadə Qaydası və Qiymətləri

1. Siroplar

Ambroksol (Ambroxol, Ambrohexal, Lasolvan)

• Təsiri: Bəlğəmgətirici, bəlğəmin durulaşdırılması və çıxarılmasını asanlaşdırır.

• İstifadəsi: Gündə 2-3 dəfə yeməkdən sonra, yaşa uyğun dozada. Uşaqlar üçün xüsusi şirin siropları var.

• Qiyməti: 3-8 AZN (istehsalçı və həcminə görə dəyişir).

Bronxolitin

• Təsiri: Quru və spastik öskürəyi azaldır, bronxları genişləndirir.

• İstifadəsi: Həkim təyinatı ilə, gündə 2-3 dəfə.

• Qiyməti: 4-7 AZN.

Linkus

• Təsiri: Təbii bitki ekstraktlı sirop, həm bəlğəmgətirici, həm də öskürək sakitləşdirici təsirə malikdir.

• İstifadəsi: Gündə 3-4 dəfə 1-2 çay qaşığı.

• Qiyməti: 6-10 AZN.

Stodal

• Təsiri: Homeopatik sirop, müxtəlif növ öskürəklərdə istifadə olunur.

• İstifadəsi: Gündə 3-5 dəfə, uşaqlar və böyüklər üçün fərqli dozalarda.

• Qiyməti: 8-12 AZN.

Alteyka

• Təsiri: Bitki əsaslı sirop, bəlğəmgətirici və iltihab əleyhinə təsir göstərir.

• İstifadəsi: Uşaqlar və böyüklər üçün yeməkdən sonra.

• Qiyməti: 3-7 AZN.

2. Tablet və kapsullar

Bromheksin

• Təsiri: Bəlğəmgətirici, bronxial sekretin durulaşmasını təmin edir.

• İstifadəsi: Gündə 2-3 dəfə 1 tablet.

• Qiyməti: 2-5 AZN.

Mukaltin

• Təsiri: Bitki mənşəli, bəlğəmgətirici, bronxları yumşaldır.

• İstifadəsi: 1-2 tablet gündə 3 dəfə.

• Qiyməti: 2-4 AZN.

ACC (Asetilsistein)

• Təsiri: Güclü bəlğəmgətirici, qatı bəlğəmin durulaşdırılması üçün istifadə edilir.

• İstifadəsi: Toz və tablet formada, gündə 1-2 dəfə suda həll edilərək qəbul edilir.

• Qiyməti: 7-15 AZN (paket sayından asılıdır).

Coldrex, Grippostad və s.

• Təsiri: Kombinə olunmuş preparatlar, həm öskürəyi, həm də soyuqdəymənin digər simptomlarını yüngülləşdirir.

• İstifadəsi: Təlimata əsasən gündə 2-3 dəfə.

• Qiyməti: 8-16 AZN.

3. Sprey və Damcılar

Tussamag damcısı

• Təsiri: Bitki ekstraktlı, bəlğəmgətirici təsirə malikdir.

• İstifadəsi: Suya və ya şəkərə damızdırılaraq gündə 2-3 dəfə.

• Qiyməti: 5-10 AZN.

Prospan Sprey

• Təsiri: İvy (qamışotu) əsaslıdır, boğaz və öskürək üçün rahat istifadə olunur.

• İstifadəsi: Gündə bir neçə dəfə ağız boşluğuna püskürdülür.

• Qiyməti: 12-18 AZN.

4. Uşaq öskürək dərmanları

Uşaqlar üçün xüsusi hazırlanmış, daha yumşaq təsirə malik və şirin siroplar:

• Fluditec

• Herbion uşaq siropu

• Eurespal sirop

• Alteyka uşaq siropu

Qiymətləri: 5-15 AZN arasında dəyişir.

5. Bitki əsaslı və xalq təbabəti preparatları

• Zəncəfil, bal, limon, qara turp və s. evdə hazırlanır, əsasən yüngül öskürəkdə köməkçi vasitə kimi istifadə edilir.

• Təbii bitki çayları (çobanyastığı, adaçayı, böyürtkən və s.) – əczaçılıq apteklərində 1-4 AZN arası satılır.

Yan Təsirlər və Ehtiyatlar

Bütün dərmanlar kimi, öskürək dərmanlarının da müəyyən yan təsirləri ola bilər. Ən çox rast gəlinən yan təsirlər arasında yuxululuq, başgicəllənmə, ürəkbulanma və allergik reaksiyalar yer alır. Hamilə qadınlar, yaşlılar və xroniki xəstəliyi olan şəxslər öskürək dərmanlarını istifadə etməzdən əvvəl mütləq həkimlə məsləhətləşməlidirlər.

Doğru Dərman Seçimi

Doğru öskürək dərmanının seçilməsi üçün əvvəlcə öskürəyin səbəbini və növünü müəyyən etmək vacibdir. Quru öskürək zamanı antitussivlər, bəlğəmli öskürək zamanı isə ekspektorantlar daha məqsədəuyğundur. Özbaşına dərman istifadəsi əvəzinə, həkim məsləhəti ilə seçim etmək tövsiyə olunur.

Evdə Öskürəyə Qarşı Təbii Yanaşmalar

Evdə öskürəyə qarşı istifadə oluna biləcək bir sıra təbii vasitələr mövcuddur. İsti bitki çayları, ballı limonlu su, buxar inhalasiyaları və duzlu su ilə qarqara öskürəyin yüngülləşməsinə kömək edə bilər. Bu üsullar xüsusilə yüngül və qısa müddətli öskürəklərdə faydalıdır.

Həkimə Müraciət Etməyin Zamanı

Əgər öskürək iki həftədən çox davam edirsə, yüksək hərarət, nəfəs darlığı, sinə ağrısı və ya qanlı bəlğəm müşahidə olunursa, mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır. Bu simptomlar daha ciddi xəstəliklərin əlaməti ola bilər.

Öskürəyin Qarşısını Almaq Üçün Tövsiyələr

Öskürəyin qarşısını almaq üçün immuniteti gücləndirmək, əlləri tez-tez yumaq, tozlu və tüstülü mühitlərdən uzaq durmaq, allergenlərlə təmasdan qaçmaq və sağlam qidalanmaq tövsiyə olunur. Soyuqdəymə və qrip mövsümündə profilaktik tədbirlər görmək də vacibdir.