Övrə xəstəliyi (urtikarya) dəri üzərində qəfil və intensiv qaşınma, şişkinlik və qırmızı səpgilərlə özünü göstərən, tez-tez rast gəlinən allergik dəri pozuntularından biridir. Bu xəstəlik həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə müşahidə olunur və adətən, qəfil yaranması, eyni zamanda bəzi hallarda uzunmüddətli davam etməsi ilə fərqlənir. Urtikarya bəzən bir neçə saat, bəzən isə günlərlə, hətta həftələrlə davam edə bilər. Bu baxımdan, övrə xəstəliyinin gedişi və nəticələri fərqli səbəblərdən asılı olaraq dəyişir.

Övrə xəstəliyi nədir?

Övrə xəstəliyi – tibbi adı ilə urtikarya – dəri səthində qəfil yaranan, qaşınan, qırmızı və ya ağ, şişkin səpgilərlə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Bu səpgilər adətən bir neçə saat və ya gün ərzində yox olur, lakin bəzən xroniki hal ala bilər. Övrə əsasən allergik reaksiyaların nəticəsi olsa da, bəzən də digər səbəblərlə bağlı meydana çıxa bilər.

Övrənin yaranma səbəbləri

Övrə xəstəliyinin yaranmasına müxtəlif amillər səbəb ola bilər. Bunlar arasında qida allergiyası, dərman preparatları, bitki tozları, həşərat sancmaları, infeksiyalar, fiziki təzyiqlər və stress xüsusi yer tutur. Bəzən isə övrənin səbəbi naməlum qalır və bu, idiopatik övrə adlanır.

Övrə xəstəliyinin əsas simptomları

Övrənin əsas simptomları arasında dəri üzərində qaşınan, sərhədləri aydın, qırmızı və ya ağ rəngli səpgilər, şişkinlik və bəzən yanma hissi qeyd olunur. Bu səpgilər bədəndə istənilən yerdə yaranıb, zamanla bir neçə saat və ya gün ərzində yox ola bilər. Şiddətli hallarda nəfəs darlığı və ödem də müşahidə oluna bilər.

Övrənin növləri və təsnifatı

Övrə xəstəliyi əsasən kəskin və xroniki olmaqla iki əsas növə bölünür. Kəskin övrə 6 həftədən az davam edir və adətən allergenlə təmasdan sonra yaranır. Xroniki övrə isə 6 həftədən çox davam edir və çox vaxt səbəbi müəyyən edilə bilmir. Həmçinin, fiziki amillərlə bağlı olaraq soyuq, isti, təzyiq və ya günəş övrəsi kimi alt növləri də mövcuddur.

Diaqnoz üsulları və tibbi müayinələr

Övrənin diaqnozu əsasən klinik əlamətlərə, yəni dəri üzərindəki səpgilərin xarakterinə əsaslanır. Həkim xəstənin anamnezini dəqiqliklə öyrənir, lazım gəldikdə qan analizləri, allergoloji testlər və bəzən də digər laborator müayinələr aparılır. Xroniki övrə hallarında səbəbin tapılması üçün daha geniş diaqnostik müayinələrə ehtiyac olur.

Risk faktorları və təsir edən amillər

Övrə xəstəliyinin yaranmasında bəzi risk faktorları mühüm rol oynayır. Allergiyaya meyllilik, ailədə övrə və digər allergik xəstəliklərin olması, tez-tez infeksiyalara məruz qalma, stressli həyat tərzi və müəyyən dərmanların qəbulu risk faktorları sırasındadır. Həmçinin, ətraf mühitin çirklənməsi də təsir edən amillər arasındadır.

Övrənin ağırlaşmaları və fəsadları

Çox vaxt övrə xəstəliyi yüngül keçir və ağırlaşmalara səbəb olmur. Lakin bəzi hallarda, xüsusilə də angioödem inkişaf etdikdə, nəfəs yollarında şişkinlik yaranaraq həyati təhlükə yarada bilər. Uzunmüddətli və xroniki övrə isə xəstənin psixoloji vəziyyətinə mənfi təsir göstərə və həyat keyfiyyətini aşağı sala bilər.

Müalicə üsulları və yanaşmalar

Övrə xəstəliyinin müalicəsi əsasən simptomları aradan qaldırmağa və səbəbi aradan qaldırmağa yönəlir. Əksər hallarda antihistamin preparatları istifadə olunur, daha ağır hallarda isə kortikosteroidlər və digər immunosupressiv dərmanlardan istifadə edilə bilər. Həmçinin, allergenlərlə təmasın məhdudlaşdırılması və həyat tərzində dəyişikliklər tövsiyə olunur.

Profilaktika və qarşısının alınması yolları

Övrənin qarşısını almaq üçün allergenlərlə təmasdan çəkinmək, sağlam qidalanmaq, stres faktorlarını azaltmaq və gigiyenik qaydalara riayət etmək vacibdir. Əlavə olaraq, dərman preparatlarını yalnız həkim məsləhəti ilə qəbul etmək və immunitet sistemini gücləndirmək profilaktik tədbirlər sırasına daxildir.

Övrə xəstəliyinin cəmiyyətə təsiri

Övrə xəstəliyi insanların gündəlik fəaliyyətinə, iş qabiliyyətinə və sosial münasibətlərinə mənfi təsir göstərə bilər. Xəstələrdə psixoloji gərginlik, yuxusuzluq və depressiya halları qeydə alına bilər. Bununla yanaşı, xəstəliyin müalicə xərcləri və işdən qalma halları cəmiyyət üçün əlavə iqtisadi yük yaradır.

Abbaslar kəndində övrə xəstəliyinin yayılması

Abbaslar kəndində aparılan yerli müşahidələrə əsasən, övrə xəstəliyinin yayılması son illərdə artmaqdadır. Əsas səbəblər kimi kənddə bitki tozlarının, bəzi kənd təsərrüfatı kimyəvi maddələrinin və ətraf mühit faktorlarının təsiri qeyd olunur. Aşağıdakı cədvəldə kənddə övrə xəstəliyinin son 3 ildə yayılma göstəriciləri əks olunub:

Övrə xəstəliyi geniş yayılmış və ciddi nəzarət tələb edən bir sağlamlıq problemidir. Müasir diaqnostika və müalicə üsulları xəstəliyin idarə olunmasını asanlaşdırır, lakin risk faktorlarının aradan qaldırılması və profilaktik tədbirlərin gücləndirilməsi vacibdir. Gələcəkdə cəmiyyətin maarifləndirilməsi, elmi tədqiqatlar və yeni müalicə metodlarının tətbiqi övrə xəstəliyinin qarşısının alınmasında effektiv rol oynaya bilər.