Övrə, bəzən cəmiyyət arasında “ağ ləkə”, “sinir qaşınması” və ya “alergik səpkilər” kimi tanınsa da, tibbi terminlərlə bu xəstəliyin adı urtikaryadır. Dəri üzərində qəfil və şiddətli qaşınma, qızartı və səpkilər şəklində özünü büruzə verən övrə, əksər hallarda allergik reaksiyaların, stressin və ya daxili orqan pozuntularının əlaməti kimi meydana çıxır. Bəzən qidalar, dərmanlar və ya emosional vəziyyət bu prosesi tətikləyir. Müalicə üçün kimyəvi dərmanlardan istifadə olunsa da, bir çox hallarda təbii üsullar daha təhlükəsiz və effektiv hesab olunur.
Azərbaycan xalq təbabəti tarixən müxtəlif dəri xəstəliklərinin təbii yollarla müalicəsində zəngin reseptlər təqdim etmişdir. Bu müalicə üsulları yalnız simptomları yüngülləşdirməklə kifayətlənmir, həm də immun sistemini gücləndirməklə övrənin təkrarlanmasının qarşısını almağa yönəlib.
Övrənin Səbəbləri və Yayılma Mexanizmi
Övrənin yaranmasında ən mühüm amillərdən biri immun sisteminin ifrat aktivliyidir. Bu zaman bədən zərərsiz qidalara və ya ətraf mühit faktorlarına qarşı həddindən artıq həssaslıq göstərir. Histamin adlı maddənin dəriyə buraxılması nəticəsində damarlar genişlənir və qaşınma, qabarıqlıq, qızartı meydana çıxır.
Əsas səbəblərə aşağıdakılar daxildir:
- Allergen qidalar: Balıq, fındıq, yumurta, süd, sitrus meyvələri, çiyələk.
- Dərman preparatları: Antibiotiklər, aspirin, ibuprofen.
- İnfeksiyalar: Uşaqlarda virus infeksiyaları zamanı övrə daha çox rast gəlinir.
- Fiziki təsirlər: Günəş işığı, isti-soyuq dəyişkənliyi, təzyiq və ya su ilə təmas.
- Psixoloji amillər: Stress və narahatlıq, övrənin əsas tetikleyicilərindən biridir.
Övrənin Əlamətləri və Növləri
Övrə simptomları qəfil başlayır və bir neçə saat ərzində yox ola bilər. Əlamətlər bəzən günlərlə və ya aylarla davam edə bilər. Əsas simptomlar bunlardır:
- Qaşınan, qabarıq səpkilər
- Qızartı və dəri şişkinliyi
- İstilik hissi və bəzən ağrı
- Səpkilərin bədənin müxtəlif yerlərinə yayılması
Övrə iki əsas formaya ayrılır:
- Kəskin övrə – bir neçə saatdan bir neçə günə qədər davam edir. Adətən allergik reaksiyalarla əlaqəlidir.
- Xroniki övrə – 6 həftədən artıq davam edir. Daha çox daxili orqan problemləri və autoimmun pozğunluqlarla əlaqələndirilir.
Təbii Müalicəyə Yanaşma və Faydaları
Təbii müalicə metodları övrənin əlamətlərini yüngülləşdirməklə yanaşı, orqanizmdə tarazlıq yaradır. Bu üsullar aşağıdakılardır:
- Bitki mənşəli dəmləmələr və yağlar
- Pəhriz və qidalanma dəyişiklikləri
- Stressin azaldılması
- Fiziki və psixoloji rahatlama
Təbii üsulların üstünlüyü ondadır ki, bu metodlar dərmanlara alternativ olaraq orqanizmi yükləmir, əks təsirlər yaratmır və uzunmüddətli fayda verir.
Bitkilərlə Övrənin Müalicəsi
Azərbaycan xalq təbabəti bir çox bitkiləri övrənin təbii müalicəsində istifadə etmişdir. Ən təsirli olanlar bunlardır:
1. Çobanyastığı (Matricaria chamomilla)
Çobanyastığı antiinflamator və antihistamin təsirə malikdir. Dəmləməsi içilə və ya dəriyə kompres şəklində tətbiq oluna bilər. Hər gün 1-2 stəkan çobanyastığı çayı içmək övrənin azalmasına yardımçı olur.
2. Gicitkən (Urtica dioica)
Detoksifikasiyaedici xüsusiyyəti ilə tanınan gicitkən, orqanizmdən toksinlərin çıxarılmasına kömək edir. Dəmləməsi gündə 2 dəfə istifadə oluna bilər.
3. Zəfəran
Zəfəran həm sakitləşdirici, həm də dəridəki iltihabi prosesləri azaldan xüsusiyyətə malikdir. Bir çimdik zəfəran ilıq suya qatılaraq içilir və ya losyon şəklində tətbiq edilir.
4. Lavanda
Lavanda yağı stressə bağlı övrə hallarının azaldılmasında təsirli olur. Aromaterapiya və ya masaj yağı kimi istifadə olunur.
Təbii Yağlar və Dərinin Sakitləşdirilməsi
Təbii yağlar övrə olan dəri sahələrini qidalandırır, qaşınmanı və qızartını azaldır:
- Çay ağacı yağı – antibakterial təsir göstərir.
- Lavanda yağı – iltihabəleyhinə və sakitləşdirici xüsusiyyətlərə malikdir.
- Zeytun yağı – dərini nəmləndirir və bərpa prosesini sürətləndirir.
- Hindqozu yağı – allergik reaksiyalara qarşı qoruyucu qat yaradır.
Bu yağlar birbaşa istifadə edilməməlidir. Hər zaman daşıyıcı yağlarla (zeytun yağı, jojoba yağı) qarışdırılaraq tətbiq olunmalıdır.
Övrəyə Qarşı Pəhriz Qaydaları
Qidalanma vərdişlərinin dəyişdirilməsi övrə ilə mübarizədə mühüm addımdır. Aşağıdakı pəhriz tövsiyələri çox faydalıdır:
- Alergen qidalardan uzaq durmaq (yumurta, süd, fındıq, balıq və s.)
- Rəngləndirici və konservantlı qidalardan uzaq olmaq
- Su qəbulunu artırmaq (gündə 2,5–3 litr təmiz su içmək)
- Yaşıl tərəvəz və meyvə qəbulu
- Omega-3 ilə zəngin qidaların artırılması (kətan toxumu, balıq)
Meyvə və tərəvəzlə zəngin pəhriz bədəndəki iltihabi prosesləri azaldır və immunitet sistemini gücləndirir.
Psixoloji Amillərin Aradan Qaldırılması
Stress, sinir pozğunluğu və yuxusuzluq övrənin yaranmasını gücləndirən əsas amillərdir. Ona görə də gündəlik həyat tərzində bəzi dəyişikliklər vacibdir:
- Hər gün eyni saatda yuxuya getmək
- Gündəlik fiziki fəaliyyət (gəzinti, yoga)
- Nəfəs məşqləri və meditasiya
- Stress yaradan vəziyyətlərdən mümkün qədər uzaq durmaq
- Sakitləşdirici bitki çaylarından istifadə (melisa, razyana, lavanda)
Stressi azaltmaq yalnız psixoloji rahatlıq deyil, həm də fiziki sağalma üçün vacib şərtdir.
Övrəyə Qarşı Ev Şəraitində Hazırlanan Losyonlar
Övrə üçün ev şəraitində hazırlanan losyonlar və maskalar da çox faydalıdır:
- Yulaf unu və su maskası – qaşınmanı azaldır, dərini sakitləşdirir.
- Gicitkən suyu ilə kompres – iltihab əleyhinə təsir göstərir.
- Aloe vera geli – həm nəmləndirici, həm də bərpaedici təsirə malikdir.
Bu vasitələr gündə 1–2 dəfə istifadə olunduqda səpkilərin və qaşınmanın azalmasına səbəb olur.
Təbii Müalicənin Məhdudiyyətləri
Bütün bu vasitələr yüngül və orta dərəcəli övrə hallarına effektiv şəkildə yardım edə bilər. Lakin övrənin aşağıdakı hallarda həkim nəzarətinə ehtiyacı var:
- Səpkilərlə yanaşı nəfəs darlığı və ya boğulma hissi yaranarsa
- Övrə bir neçə gündən çox davam edərsə
- Dodaqlarda, göz ətrafında şişkinlik müşahidə olunarsa
- Uşaqlarda və yaşlılarda ağırlaşma baş verərsə
Bu kimi hallarda gecikmədən tibbi yardıma müraciət edilməlidir. Təbii müalicə əsas terapiyanı tamamlayan, lakin onu əvəz etməyən vasitədir.
Övrə həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərə bilən, həm fiziki, həm də psixoloji çətinliklər yaradan bir dəri xəstəliyidir. Onunla mübarizə təkcə dərmanlarla deyil, həm də təbii üsullarla mümkün olur. Bitki mənşəli vasitələr, düzgün qidalanma, stressin idarə olunması və həyat tərzinin optimallaşdırılması övrənin qarşısının alınmasında və müalicəsində effektiv yanaşmalardır. Bu üsullar orqanizmi kimyəvi maddələrlə yükləmədən bərpa edir və təkrarlanmanın qarşısını alır. Lakin hər zaman fərdi yanaşma və peşəkar tibbi məsləhətə əsaslanmaq vacibdir.
Ən Çox Verilən Suallar
Övrə, tibbi dildə urtikarya olaraq tanınan, dəridə qaşınma, səpki və qabarıqlıqla özünü göstərən bir dəri reaksiyasıdır. Əsasən allergik reaksiyalar, stress, qida və dərmanlara qarşı həssaslıq səbəbindən yaranır.
Bəli, əgər övrənin səbəbi yüngül allergiya, qida həssaslığı və ya stressdirsə, təbii üsullarla — məsələn, bitki çayları, dəriyə tətbiq olunan losyonlar və pəhrizlə — sağalması mümkündür. Xroniki hallarda isə həkim nəzarəti vacibdir.
Çobanyastığı, lavanda, gicitkən və zəfəran ən çox istifadə edilən və elmi olaraq təsdiqlənmiş bitkilərdir. Həm dəmləmə, həm kompres, həm də içki şəklində istifadə edilə bilər.
Bəli. Allergik reaksiyaya səbəb olan qidaların çıxarılması (yumurta, süd, fındıq və s.) və təmiz, antioksidantlarla zəngin pəhrizlə övrənin təkrarlanmasının qarşısını almaq mümkündür.
Lavanda, hindqozu və çay ağacı yağları övrənin qaşınmasını və qızartısını azaldır. Bu yağlar daşıyıcı yağlarla (zeytun, badam yağı) qarışdırılıb dəriyə çəkilir. Həssas dəridə əvvəl test edilməlidir.
Uşaqlarda istifadə edilən təbii vasitələr — məsələn, yulaf maskası və aloe vera geli — təhlükəsiz sayılsa da, tətbiq etməzdən əvvəl pediatrla məsləhətləşmək vacibdir. Dozaj yaşa uyğunlaşdırılmalıdır.
Bəli. Stress orqanizmdə histamin ifrazını artıraraq övrəyə səbəb ola bilər. Meditasiya, nəfəs məşqləri, lavanda çayı və rahatlaşdırıcı fəaliyyətlər övrənin qarşısını almağa kömək edə bilər.
Ev şəraitində yulaf unu və ilıq su ilə maska, gicitkən dəmləməsi ilə dəriyə kompres və aloe vera geli istifadə oluna bilər. Bu vasitələr qaşınma və iltihabı azaldır, dərini sakitləşdirir.
Bəli. Bəzi virus və bakterial infeksiyalar immun sistemini aktivləşdirərək övrəyə səbəb ola bilər. Xüsusilə uşaqlarda viral infeksiyalar övrənin yaranmasına tez-tez yol açır.
Yüngül hallarda təbii müalicə kifayət edə bilər. Lakin xroniki və ya səbəbi bilinməyən hallarda təbii üsullar əsas müalicəni tamamlayıcı vasitə kimi istifadə olunmalıdır və həkimlə koordinasiya vacibdir.
