Pələnglər yırtıcı heyvanlar arasında ən möhtəşəm və qorxuducu canlılardan biridir. Təbiətdə güc, çeviklik və sürət simvolu kimi tanınan pələnglər, dünya üzrə ən böyük pişiklər ailəsinə aiddir. Onların bədənlərinin narıncı rəngdə olması və üzərindəki qara zolaqlar onları unikal edir. Hər bir pələngin zolaqları fərqlidir və bu, təkcə kamuflyaj funksiyasını yerinə yetirmir, həm də fərdlərin identifikasiyasında kömək edir.
Pələnglər təbiətdə təkbaşına yaşayan və əsasən gecə ovlayan yırtıcılardır. İnsanların təsiri ilə pələnglərin yaşayış sahələri əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşmışdır. Bu səbəbdən onların növləri və qorunması mövzusu böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Aşağıda pələnglərin bütün əsas növləri, onların xüsusiyyətləri, yayılma sahələri və həyat tərzləri haqqında geniş məlumat təqdim olunur.
Pələngin Bioloji Quruluşu
Pələnglər iri, güclü bədən quruluşuna malikdirlər. Onların bədən uzunluğu 2.5-3 metrə, çəkisi isə 150-300 kiloqrama çatır. Əzələli və çevik bədənləri onlara ovlarını yaxından izləmək və sürətli hücum etmək imkanı verir. Pələnglərin narıncı tükləri üzərində qara zolaqlar onların təbii mühitdə görünməməsini təmin edir. Hər bir pələngin zolaqları digərindən fərqlidir, demək olar ki, unikal şəxsiyyət vəsiqəsidir.
Onların güclü əzələləri və iti dişləri ovlarını tezliklə öldürmək üçün adaptasiya olunub. Gecə görmə qabiliyyəti yüksəkdir və uzun quyruqları balanslarını qorumağa kömək edir.
Pələng Növləri və Onların Xüsusiyyətləri
Pələng növləri əsasən yaşadıqları coğrafi bölgələr və bədən xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir. Aşağıda hər bir pələng növü haqqında geniş məlumat verilmişdir:
| Pələng Növü | Elmi Adı | Yaşayış Sahəsi | Bədən Uzunluğu | Çəkisi | Əsas Xüsusiyyətləri və Qısa Təsviri | Status |
| Bengal Pələngi | Panthera tigris tigris | Hindistan, Banqladeş, Nepal, Butan | 2.7 m-ə qədər | 220-260 kq | Narıncı tük, qara və tünd qəhvəyi zolaqlar, ən çox rast gəlinən növdür. | Nəsli təhlükədə |
| Sibir (Amur) Pələngi | Panthera tigris altaica | Rusiya (Amur-Ussuri), Şimali Çin, Şimali Koreya | 3 m-ə yaxın | 250-320 kq | Ən iri növdür, qalın və açıq rəngli tük, soyuq iqlimə uyğunlaşmışdır. | Nəsli təhlükədə |
| Cənubi Çin Pələngi | Panthera tigris amoyensis | Çin | 2.3-2.5 m | 100-140 kq | Kiçik ölçülü, tünd tük və incə zolaqlar, vəhşi təbiətdə nadir və ya yox olmuşdur. | Yox olma təhlükəsində |
| İndokina Pələngi | Panthera tigris corbetti | Vyetnam, Laos, Tayland, Kamboca | ~2.5 m | 130-170 kq | Orta ölçülü, tünd və sıx zolaqlar, meşəlikdə yaşayır, gecə aktivdir. | Nəsli təhlükədə |
| Malay Pələngi | Panthera tigris jacksoni | Malayziya yarımadası | ~2 m | 100-140 kq | Qara zolaqlı, narıncı tüklü, sıx tropik meşələrdə yaşayır. | Nəsli təhlükədə |
| Sumatra Pələngi | Panthera tigris sumatrae | Sumatra adası (İndoneziya) | ~2 m | 90-140 kq | Kiçik ölçülü, aydın və qara zolaqlar, sıx yağış meşələrində yaşayır. | Ciddi təhlükədə |
| Java Pələngi | Panthera tigris sondaica | Java adası (İndoneziya) | Kiçik ölçülü | – | Sıx meşələrdə yaşayırdı, artıq nəsli tükənmişdir. | Nəsli tükənmişdir |
| Bali Pələngi | Panthera tigris balica | Bali adası (İndoneziya) | Kiçik ölçülü | – | Kiçik ölçülü, 1930-cu illərdə nəsli tükənib. | Nəsli tükənmişdir |
Pələngin Qidalanması
Pələnglər karnivor (ətyeyən) heyvanlardır. Onların qidalanması əsasən iri və orta ölçülü ot yeyən məməlilərlə, məsələn, sambar, maral, yabanı donuz və digər pişiklər, ayılar kimi heyvanlarla təmin olunur. Pələng ovunu təkbaşına izləyib, yaxınlaşaraq sürətli və güclü hücumla boğur. Ovlarının qalıqları həmçinin meşə ekosistemində qida zəncirinin tənzimlənməsində mühüm rol oynayır.
Ov tapmaqda çətinlik olduqda, pələnglər bəzən kənd təsərrüfatı heyvanlarına da hücum edir ki, bu da insanlarla konfliktlərə səbəb olur.
Zooparklarda Pələnglərin Saxlanılması
Pələnglərin təbii yaşayış sahələrinin məhdudlaşması onları zooparklarda saxlanmağa və çoxaltmağa məcbur edir. Zooparklar pələnglərin bioloji müxtəlifliyinin qorunması və təhsil məqsədilə geniş istifadə olunur.
Bakı Zooloji Parkı kimi mərkəzlərdə pələnglərin saxlanılması üçün geniş, təhlükəsiz və təbii şərait yaradılır. Burada heyvanların fiziki sağlamlığına, psixoloji rahatlığına xüsusi diqqət göstərilir. Zooparklar insanlara pələnglər haqqında daha çox məlumat almağa və onların qorunmasının vacibliyini anlamağa imkan verir.
Sirklərdə Pələnglər və Heyvan Hüquqları
Keçmişdə pələnglər sirklərdə nümayiş etdirilərək insanlara müxtəlif numaralar göstərilirdi. Lakin bu cür fəaliyyət heyvanların rifahına mənfi təsir göstərir və onların psixoloji və fiziki sağlamlığını riskə atır.
Bu gün bir çox ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda, heyvanların sirklərdə istifadəsi məhdudlaşdırılıb və ya qadağan olunub. Heyvan hüquqları müdafiəçiləri zooparkların və təbii mühitin pələnglərin qorunması üçün daha münasib olduğunu vurğulayırlar.
Azərbaycanda Pələnglər
Azərbaycanda pələnglər təbii halda yaşamırlar. Tarixi mənbələrdə Caspian pələngi kimi tanınan növün ölkəmizdə olduğu göstərilir. Təəssüf ki, bu növ 20-ci əsrin əvvəllərində insan fəaliyyəti və yaşayış sahələrinin məhdudlaşması səbəbindən nəsli tükənmişdir.
Hazırda Azərbaycanda pələnglər yalnız zooparklarda və heyvanat bağlarında saxlanılır. Onların təbii mühitdə yaşaması mümkün deyil. Lakin ölkədə heyvanların qorunması istiqamətində maarifləndirmə işləri aparılır.
“Pələng sağdır” Filmi
2017-ci ildə çəkilmiş “Pələng sağdır” (ingiliscə Tiger Zinda Hai) filmi Hindistanın məşhur aktyorları Salman Xan və Katrina Kaif-in baş rollarında oynadığı döyüş və triller janrındadır. Film, ekstremal şərtlərdə girov götürülmüş insanların xilas olunması üçün xüsusi agentlərin təhlükəli əməliyyatını əks etdirir.
Film adını güc, cəsarət və qoruyuculuq simvolu kimi qəbul edilən pələngdən alır və izləyicilərə heyvanın təbiətdəki yerini və insan həyatındakı metaforik mənasını çatdırır.
Pələnglər təbiətdəki ən möhtəşəm, güclü və ecazkar yırtıcılar arasındadır. Onların fərqli növləri müxtəlif coğrafi şəraitdə yaşamağa uyğunlaşmışdır. İnsanların təsiri nəticəsində onların təbii yaşayış sahələri ciddi şəkildə azalmış və bəziləri artıq nəsli tükənmişdir.
Beynəlxalq və yerli səviyyədə pələnglərin qorunması üçün müxtəlif layihələr və proqramlar həyata keçirilir. Zooparklar və heyvanat bağları pələnglərin qorunmasında mühüm rol oynayır. Azərbaycanda pələnglər artıq təbii halda yaşamasa da, onların tarixi və mədəni rolu qorunmalıdır.
Ən çox verilən suallar
Pələnglərin əsas növləri Bengal, Sibir (Amur), Cənubi Çin, İndokina, Malay, Sumatra, Bali (nesli tükənmiş), Java (nesli tükənmiş) pələngləridir.
Bengal – Hindistan, Banqladeş; Sibir – Rusiya; Cənubi Çin – Çin; İndokina – Vyetnam və qonşu ölkələr; Malay – Malayziya; Sumatra – Sumatra adası; Bali və Java isə artıq tükənmiş növlərdir.
Sibir (Amur) pələngi ən iri pələng növüdür, çəkisi 320 kiloqrama çatır.
Hər pələngin zolaqları unikal olur və bu, onların kamuflyaj funksiyasını yerinə yetirir.
Pələnglər təkbaşına ovlayır, gizlicə ovlarına yaxınlaşır və sürətli hücumla ovlarını boğaraq öldürür.
Azərbaycanda təbii halda pələng yaşamır, yalnız zooparklarda saxlanılır.
Onların təbii düşmənləri çox azdır, əsas təhlükə insan fəaliyyəti və yaşayış sahələrinin məhdudlaşmasıdır.
Zooparklar pələnglərin nəsil davamlılığı və qorunması üçün təbii şəraitə yaxın mühit yaradır.
Bu gün heyvanların sirklərdə saxlanılması etik və hüquqi baxımdan məhdudlaşdırılır və ya qadağan edilir.
Film ekstremal vəziyyətdə girov götürülmüş insanların xilas olunması üçün həyata keçirilən əməliyyatın hekayəsidir.
