Qəsr(Səfər) Namazının Niyyəti : Nə Vaxt Vacib Olur? Fəziləti

Qəsr namazı müsəlman fiqhində səfərdə olan şəxslərə Allahın verdiyi bir asanlıq və xüsusi lütf kimi qəbul olunur. İslam dini insan həyatının müxtəlif situasiyalarını nəzərə alaraq, ibadətləri insanın imkan və şəraitinə uyğun şəkildə icra etməyə imkan verir. Səfər şərtlərinə görə qılınan qəsr namazı məhz bu məqsədlə vacib ibadətlər arasında fərqli bir yer tutur. Səfərdə olan müsəlman üçün qılınan dörd rəkətli vacib namazların iki rəkətə endirilməsi, həm səfər həyatının çətinlikləri, həm də ibadətin ardıcıllığı üçün nəzərdə tutulub. Qəsr namazı, həm Hənəfi, həm Şafii, həm də digər məzhəblərin fiqh kitablarında geniş şəkildə izah edilib, şərtləri, qaydaları, niyyət forması və praktik icrası dəqiq müəyyənləşdirilib. Müsəlmanların həyatında tez-tez rast gəlinən bu hökm təkcə fiqhi deyil, həm də psixoloji, sosial və mənəvi əhəmiyyət daşıyır.

Qəsr namazının tarixi və hüquqi əsasları

Qəsr namazı hökmü Quran və Sünnədə öz əksini tapmışdır. “Nisa” surəsinin 101-ci ayəsində Allah buyurur: “Səfərə çıxanda, əgər kafirlərdən qorxarsınızsa, namazı qısaltmağınızda sizə bir günah yoxdur…” Hədislərdə də Peyğəmbər (s) səfərə çıxarkən dörd rəkətli namazları iki rəkət qılmış, səhabələr də bu qaydaya əməl etmişlər. Hənəfi məzhəbində qəsr namazı vacib, Şafii və digər məzhəblərdə isə rüxsət (icazə) hökmündədir. Qəsr namazı səfərdə olan müsəlman üçün həm bir lütfdür, həm də ibadətin davamlılığını təmin edən praktiki üsuldur.

Qəsr namazı nə vaxt vacib olur?

Qəsr namazı müəyyən şərtlər daxilində icra olunur. Əsas şərt, şəxsin daimi yaşadığı şəhərdən və ya kənddən ən azı 90 kilometr (bəzi mənbələrdə 80–89 km) uzaqlığa səfər etmək niyyətində olmasıdır. Səfərin müddəti 15 gündən az olmalıdır. Əgər bir şəxs səfərə çıxır və qaldığı yerdə 15 gündən çox qalacaqsa, artıq qəsr yox, tam namaz qılmalıdır. Səfərin məqsədi haram və ya günah bir iş olmamalıdır. Yalnız halal, icazəli bir məqsədlə edilən səfərdə qəsr namazı qılınır.

Qəsr namazının fərqi və fəziləti

Qəsr namazı yalnız dörd rəkətli vacib namazlara şamil edilir: Zöhr, Əsr və İşa namazları iki rəkət qılınır. Səfərdə sübh və məğrib namazı dəyişilmir, olduğu kimi qalır. Qəsr namazı, səfərdə olan şəxsin ibadətini rahat və fasiləsiz şəkildə davam etdirməsinə kömək edir. Allahın bu asanlığı insanların səfər həyatını yüngülləşdirmək, ibadətdən yayınmamaq üçün nəzərdə tutulub. Qəsr namazının icrası, İslamın insan həyatına münasibətindəki humanizmin və rahatlığın ən gözəl nümunəsidir.

Qəsr namazının niyyəti necə edilir?

Qəsr namazına başlamazdan öncə niyyət etmək vacibdir. Niyyət qəlbdə formalaşır və ağızla deyilməsi şərt deyil, lakin bəzi məzhəblərdə ağızla da ifadə etmək tövsiyə olunur. Niyyət belə edilir: “Ya Rəbbim! Səfər səbəbi ilə zöhr/əsr/işa namazını iki rəkət qəsr qılmağa niyyət etdim.” İmam arxasında camaatla qılınanda da eyni şəkildə niyyət edilir. Əsas olan insanın səfərdə olması və bu ibadəti qəsr niyyəti ilə qılmasıdır.

Qəsr namazının niyyətinin əsas qaydaları

Qəsr namazına niyyət edərkən aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır:

• Niyyətin qəlbdə sabit və səmimi olması,
• Səfərdə olmaq (90 km və daha uzaq məsafəyə getmək),
• Qəsr namazının konkret olaraq hansı namaz üçün (zöhr, əsr, işa) qılındığına diqqət yetirilməsi,
• Niyyətin dilə gətirilməsi tövsiyə olunsa da, əsas olan qəlbən niyyətdir.

Qəsr namazı praktikasında niyyətin icrası

Qəsr namazı qılarkən niyyəti düzgün formalaşdırmaq çox önəmlidir. Namaza başlarkən “niyyət etdim Allah rizası üçün səfər səbəbi ilə iki rəkət zöhr/əsr/işa namazını qılmağa” demək və ya qəlbən bu fikirdə olmaq kifayət edir. Məzhəblərin bir çoxunda qəlbən niyyət etmək kifayət sayılır, ancaq şübhəyə yol verməmək üçün dilə gətirmək faydalıdır. Səfər zamanı bir neçə dəfə qəsr namazı qılınacaqsa, hər dəfə ayrıca niyyət etmək lazımdır.

Səfərdə olan qadın və kişilər üçün qəsr namazının niyyəti

Qəsr namazı həm qadınlara, həm də kişilərə aiddir və fiqhi baxımdan aralarında heç bir fərq yoxdur. Qadınlar səfər şərtlərinə uyğun olaraq eyni qaydada qəsr namazı niyyəti ilə ibadət edə bilərlər. Əsas məqam səfər şərtlərinin və niyyətin düzgün yerinə yetirilməsidir.

Qəsr namazı ilə bağlı praktiki nüanslar və tez-tez verilən suallar

Səfər zamanı bəzən insanlar niyyətdə tərəddüd edirlər. Məsələn, səfərin ortasında səfərin uzunluğu dəyişərsə və ya niyyət dəyişərsə, hər zaman mövcud şəraitə əsasən niyyəti yeniləmək lazımdır. Camaat namazında imam səfərdədirsə, camaat da səfərdədirsə və ya deyil, niyyətin fərqli olması mümkün ola bilər. Bütün bu nüanslar fiqhi qaydalarda aydın şəkildə göstərilib.

Müasir dövrdə qəsr namazının aktuallığı

Müasir dövrdə səyahət imkanları artdıqca qəsr namazı hökmü daha çox insan üçün aktual olur. İşgüzar səfərlər, ziyarətlər, tələbə və turist səfərləri zamanı müsəlmanlar qəsr namazının niyyəti və qaydaları ilə tanış olmalı, ibadətlərində rahatlıq və ardıcıllıq təmin etməlidirlər. Bu hökm insan həyatında İslamın elastik və humanist yanaşmasını bir daha təsdiqləyir.

Qəsr namazı İslamın insan həyatına verdiyi rahatlıq, asanlıq və mərhəmət nümunəsidir. Səfər şərtlərində ibadətin davamlılığını təmin edən bu hökm, dini-mənəvi dəyərlərimizin vacib hissəsidir. Qəsr namazının niyyəti və icrası dini qaydalara uyğun olaraq səmimi, düzgün və diqqətli şəkildə həyata keçirilməlidir. Müsəlmanlar üçün səfər zamanı ibadətin şərtlərini bilmək və ona əməl etmək dini və insani məsuliyyətin bir parçasıdır.

Ən Çox Verilən Suallar