Sumqayıtın inkişaf tarixinin mühüm mərhələlərindən biri Qorki adı ilə tanınan ərazinin salınması oldu. Sovet şəhərsalma konsepsiyası əsasında planlaşdırılan bu məhəllə həm geniş yaşıllıq sahələri, həm də sənaye mərkəzlərinə yaxınlığı ilə seçildi. İlk illərdə Maksim Qorkinin adını daşıyan park burada yaşayan minlərlə sakin üçün əsas istirahət məkanına çevrildi. Vaxt keçdikcə parkın adının dəyişdirilərək Nəsimi parkı kimi rəsmiləşdirilməsi ərazinin simasını yeniləsə də, “Qorki” toponimi xalq dilində qalmağa davam etdi. Buradakı ağaclı xiyabanlar, musiqili fəvvarələr və attraksionlar bir neçə nəslin uşaqlıq xatirələrinin ayrılmaz hissəsidir. Yaxınlıqda tikilən təhsil ocaqları, mədəniyyət sarayı, kinoteatr və idman kompleksləri məhəlləni şəhərin canlı mədəniyyət mərkəzinə çevirdi. Sakinlər park ətrafında yerləşən kafe və kiçik dükanlar vasitəsilə gündəlik tələbatını ödəyə, eyni zamanda asudə vaxtını səmərəli keçirə bilirlər. Dənizkənarı bulvara piyada məsafədə olmaq Qorkini həm iş, həm də istirahət üçün ideal məkan edir. Müasir infrastuktur həlləri, sürətli internet və ağıllı dayanacaqlar isə ərazinin funksionallığını artırır. Qorki Sumqayıtın sənaye şəhərindən rahat və mədəni yaşayış məkanına çevrilməsinin parlaq nümunəsidir. Bu məhəllə tarixi irs ilə müasir urbanistik həllərin uğurlu sintezini nümayiş etdirir. Yerli icma həm multikultural harmoniyasını, həm də sosial dinamizmini qoruyub saxlayır.
Tarixi Mənzərə
Sumqayıtın şəhər statusu aldığı 1949-cu ildən sonra inşa edilən ilk böyük yaşıllıq zonalarından biri Qorki parkı idi. Parkın salınması ilə eyni vaxtda iki- və üçmərtəbəli kooperativ evlər tikildi, metallurgiya kombinatının əməkdaşları üçün yaşayış fondu yaradıldı. 1960-cı illərin sonunda açılan attraksion zonası, musiqili fəvvarə və yay kinoteatrı buranı şəhər sakinlərinin əsas istirahət məkanına çevirdi.
1970-ci illərdə park ətrafındakı prospektlər boyunca ağcaqayın və palıd cərgələri salındı, su kanalları çəkildi. Çətin 1990-cı illərdə belə ərazi öz funksiyasını qorudu; yarmarkalar, idman turnirləri və kitab sərgiləri burada təşkil edildi. 2010-cu ilin yenidənqurma layihəsi sayəsində piyada yolları qranit plitələrlə örtüldü, müasir işıqlandırma və velosiped cığırləri ilə parkın cazibəsi artırıldı.
Coğrafi Mövqe Və Şəhərsalma Planı
Qorki yaşayış sahəsi Sumqayıtın mərkəzində, Səməd Vurğun və Heydər Əliyev prospektlərinin kəsişməsinə yaxın yerləşir. Şimal-şərqdə Sumqayıt çayına, cənub-qərbdə sənaye zonalarına yaxınlıq bu ərazini həm rekreasiya, həm də iş imkanları baxımından əlverişli edir. Dənizkənarı bulvara piyada gediş təxminən on beş dəqiqə çəkir.
Məhəllə mikrorayon prinsipi ilə salınıb: 5- və 9-mərtəbəli panel binalar hər kvartalda uşaq bağçası, oyun meydançası və avtodayanacaqla tamamlanaq şəkildə planlaşdırılıb. Birinci mərtəbələrdə gündəlik tələbat obyektləri yerləşdirilərək “evdən bir addımda xidmət” konsepsiyası reallaşdırılıb. Yeraltı kommunikasiya xətləri 1970-ci illərdə tam çəkilib, 2005-ci ildən optik internet xətləri quraşdırılıb.
Demoqrafiya Və Sosial Struktur
2025-ci ilə olan bələdiyyə məlumatına əsasən Qorkidə təxminən 28 min sakin yaşayır. Əhali strukturu nisbətən gəncdir: 35 yaşadək insanlar ümumi sayın yarıdan çoxunu təşkil edir. Başlanğıc illərdə bölgəyə əsasən metallurgiya və kimya sahəsində çalışan mütəxəssislər yerləşdirilmişdi, buna görə texniki peşələr üstünlük təşkil edir.
Son illərdə ali təhsilli gənclər, xidmət sektorunda çalışanlar və kiçik sahibkarlar demoqrafiyanı diversifikasiya edib. Qonşu kolleclərdə təhsil alan tələbələr kirayə mənzil bazarını canlandırıb. Məhəllədə rus, talış, ləzgi və digər icmalar uzun illərdir azərbaycanlılarla birgə yaşayaraq tolerant mühiti qoruyur və multikultural dəyərləri gücləndirir.
Təhsil Və Mədəniyyət Müəssisələri
Ərazidə üç ümumtəhsil məktəbi, iki uşaq bağçası və musiqi məktəbi fəaliyyət göstərir. Fizik-riyaziyyat təmayüllü sinifləri ilə seçilən №4 məktəbin məzunları olimpiadalarda uğur qazanır. Musiqi məktəbində kamança, tar, fortepiano və vokal şöbələri açıqdır, illik konsertlər parkın açıq səhnəsində keçirilir.
1985-ci ildən fəaliyyət göstərən Mədəniyyət sarayında dram dərnəkləri, rəqs ansamblları və kitabxana yerləşir. Üç yüz yerlik kinolektoriyada klassik sovet filmləri ilə yanaşı, müasir Azərbaycan kinematoqrafiyasının nümunələri nümayiş olunur. Həftəsonları “Açıq kitab günü” yarmarkası yazıçı-oxucu görüşləri üçün populyar platformaya çevrilib.
Kommersiya Və İqtisadi Fəaliyyət
Qorkidə kiçik və orta sahibkarlıq üstünlük təşkil edir. Park ətrafında yerli və beynəlxalq mətbəx nümunələri təqdim edən restoranlar sıralanır. 2018-ci ildə açılan ticarət mərkəzi altı min kvadratmetr sahədə 120-dən çox mağazanı birləşdirir və pərakəndə satış sektoruna dinamika gətirir.
Yaxınlıqdakı kimya klasteri ixtisaslı işçi qüvvəsinə tələbatı artıraraq sakinlərin məşğulluğunu dəstəkləyir. Bələdiyyənin vergi güzəştləri, startap mentorluğu və mikrokredit proqramları mikroregionda biznes mühitini canlandırır. Həftəsonu ekoyarmarkaları yerli fermerləri və istehsalçıları istehlakçı ilə birbaşa əlaqələndirir.
Nəqliyyat Və İnfrastruktur
Mikrorayon şəhərin mühüm nəqliyyat kəsişmə nöqtəsidir. Ondan ondan çox avtobus marşrutu keçir və əsas dayanacaqlar elektron tablo, Wi-Fi və USB enerji çıxışları ilə təchiz olunub. Səməd Vurğun prospektindən dənizə uzanan velosiped cığırı ekoloji nəqliyyata marağı artırır.
Qaz, su və elektrik xətləri yenilənib, istilik mərkəzləşdirilmiş sistemlə təmin olunur. Səyyar səhiyyə məntəqəsi ilkin tibbi yardım göstərir, mobil rabitə operatorları beşinci nəsil şəbəkə ilə yüksək sürətli internet təqdim edir. Yeni “ağıllı” işıqforlar nəqliyyat axınını optimal tənzimləyir.
İdman Və Rekreasiya İmkanları
Parkın şimal sektorunda futzal meydançası, açıq fitnes avadanlıqları və skeytparkdan ibarət kompleks yerləşir. Axşam saatlarında aerobika və yoqa məşğələləri açıq havada keçirilir və iştirak pulsuzdur. Çay sahili boyunca uzanan piyada zolağı qaçış və velosiped sürmə həvəskarlarının sevimli marşrutudur.
Hər payız “Qorki Marafonu” adlı beş kilometrlik kütləvi qaçış təşkil edilir, qaliblər ağacəkmə aksiyaları ilə mükafatlandırılır. Şahmat pavilyonunda gündəlik turnirlər müxtəlif yaş qruplarını cəlb edir, mədəniyyət sarayında isə stolüstü tennis və karate bölmələri fəaliyyət göstərir.
Ekoloji Durum Və Dayanıqlı İnkişaf
Qorki parkının sıx yaşıllıq zolaqları mikroiqlimi stabilləşdirir və atmosfer tozunu azaldır. 2015-ci ildən quraşdırılan avtomatik monitorinq stansiyası havanın keyfiyyət göstəricilərini daim izləyir. Sakinlər mütəmadi ağacəkmə aksiyalarında iştirak edir, məişət tullantılarının çeşidlənməsi üçün rəngli konteynerlər quraşdırılıb.
Günəş paneli ilə işləyən lampalar enerji sərfiyyatını azaldır, yağış sularının toplanması sistemi parkın suvarma ehtiyacını 30 faiz təmin edir. Bələdiyyə “plastiksiz gün” təşəbbüsü çərçivəsində yarmarkalarda birdəfəlik plastik qabların istifadəsini məhdudlaşdırıb. Bu addımlar Qorkini Sumqayıtda dayanıqlı inkişaf modelinə çevirir.
| Qorki (Nəsimi Parkı) Haqqında Əsas Faktlar | Qısa Təsviri |
|---|---|
| Açılış ili | 1968 |
| Sahə | 100 hektar |
| Əsas ağac növləri | Şam, akasiya, ağcaqayın |
| Mərkəzi obyektlər | Fəvvarə, attraksionlar, kinoteatr |
| Əhalisi | Təxminən 28 000 |
| Təhsil müəssisələri | 3 məktəb, 2 bağça, 1 musiqi məktəbi |
| Nəqliyyat | 10+ avtobus marşrutu, velosiped cığırı |
| Ticarət mərkəzi | 6 000 m², 120 mağaza |
| İdman sahələri | Futbol-futzal, skeytpark, fitnes |
| Ekoloji təşəbbüslər | Havaya nəzarət, ağacəkmə, günəş lampaları |
Qorki məhəlləsi Sumqayıtın tarixi irsini müasir şəhərsalma həlləri ilə vəhdətdə qoruyan nadir məkanlardan biridir. Parkın salınması əraziyə geniş yaşıllıq, rahat piyada zonaları və mədəni infrastruktur bəxş etdi. Bir neçə nəsil burada uşaqlıq illərini keçirmiş, attraksionlarda əylənmiş, kinoteatrda film izləyib kitab sərgilərini gəzmişdir. Bu gün də Mədəniyyət sarayında səslənən musiqi, parkdakı idman tədbirləri və kafe həyatı Qorkini canlı saxlayır. Yenilənən kommunikasiya xətləri, ağıllı dayanacaqlar və sürətli internet məhəllənin funksionallığını artırır, ekoloji təşəbbüslər isə yaşıl gələcəyə töhfə verir. Multikultural icmanın harmoniyası tolerantlıq dəyərlərini möhkəmləndirir. Ticarət mərkəzinin fəaliyyəti, kiçik biznesə göstərilən dəstək və startap proqramları iqtisadi dinamikanı gücləndirir. Ətrafdakı təhsil ocaqları gənclərin intellektual potensialını ortaya çıxarır, idman kompleksləri isə sağlam həyat tərzini təşviq edir. Qorki həm mədəniyyət, həm təhsil, həm istirahət, həm də iş imkanlarının vəhdətini təklif edən unikal məkandır. Bu məhəllə Sumqayıtın keçmişindən gələcəyinə uzanan canlı körpü rolunu oynayaraq şəhər sakinlərini ilhamlandırmağa davam edir.
Ən Çox Verilən Suallar
Qorki adlandırılan zona Nəsimi parkı və onu əhatə edən mikrorayon kvartallarını əhatə edir. Buraya Səməd Vurğun prospekti, Heydər Əliyev prospekti və sahil bulvarına yaxın ərazilər daxildir. Ümumi sahə təxminən iki kvadrat kilometrə bərabərdir. Ərazidə yaşayış binaları, ticarət obyektləri və sosial infrastruktur yerləşir.
Park ilk olaraq Maksim Qorkinin adını daşıyıb və həmin ad onilliklər ərzində sakinlərin dilində bərkimişdir. Rəsmi ad dəyişsə də, tarixi toponim həm nostalji, həm də coğrafi tanınma baxımından qorunub. Şəhərlilər “Qorki tərəfi” dedikdə məhz bu ərazini nəzərdə tutur. Beləliklə, köhnə ad müasir rəsmi addan yanaşı yaşayır.
Müasir hesabatlara əsasən Nəsimi parkı təxminən yüz hektar sahəni əhatə edir. İlk dövrlərdə sahə kiçik olsa da, son genişləndirmələr yaşıllıq zolaqlarını xeyli artırdı. Parkda müxtəlif ağac növləri, fəvvarələr, attraksionlar və idman meydançaları mövcuddur. Bu ölçü Sumqayıt üçün yetərincə geniş rekreasiya zonası təmin edir.
Ərazidən şəhərin bütün istiqamətlərinə marşrut avtobusları işləyir və dayanacaqlar elektron tablo ilə təchiz olunub. Səməd Vurğun prospekti əsas avtomobil arteriyası funksiyasını daşıyır, buna görə şəxsi nəqliyyatla hərəkət də rahatdır. Velosiped cığırları ekoloji nəqliyyatı təşviq edir. Elektrik avtobuslarının pilot marşrutu da buradan keçir.
Məntəqədə üç ümumtəhsil məktəbi, iki dövlət bağçası və bir musiqi məktəbi fəaliyyət göstərir. №4 saylı məktəb riyaziyyat-informatika təmayüllü layihələri ilə tanınır. Musiqi məktəbi klassik Azərbaycan alətlərinin tədrisinə xüsusi önəm verir. Bağçalarda isə erkən ingilis dili proqramları həyata keçirilir.
Parkın şimal hissəsində futzal və basketbol meydançaları, açıq fitnes zonası, skeytpark və velodrom sahəsi mövcuddur. Gündəlik olaraq aerobika, yoqa və zumbaya həsr olunmuş qrup məşğələləri keçirilir. Qaçış həvəskarları üçün Sumqayıt çayı boyunca piyada zolağı maraqlı marşrut təqdim edir. İlboyu şahmat və dama turnirləri də təşkil olunur.
2018-ci ildən fəaliyyət göstərən ticarət mərkəzi 120 mağazanı, kafe və kinoteatrı bir araya gətirir. Park ətrafında milli və beynəlxalq mətbəx təklif edən restoranlar sıralanır. Küçə ticarəti üçün ayrılmış pavilyonlar yerli istehsalçılara məhsullarını təqdim etməyə imkan yaradır. Kənd təsərrüfatı yarmarkası isə həftəsonları xüsusi canlanma yaradır.
Park ətrafında 2015-ci ildən bəri atmosfer keyfiyyətini ölçən stansiya çalışır və illik göstəricilər normaya uyğundur. Yaşıllıq zolaqları toz hissəciklərini filtrasiya edir və mikroiqlimi sərin saxlayır. Sakinlər mütəmadi ağacəkmə aksiyalarında iştirak edərək ekoloji tarazlığı dəstəkləyir. Həmçinin yağış sularının toplanması sistemi parkın suvarma ehtiyacını azaldır.
Mədəniyyət sarayında “Açıq kitab günü”, “Multikultural dialoq” və “Parkda klassik musiqi” kimi tədbirlər keçirilir. Yeniyetmələr üçün IT-klublar və riyaziyyat dərnəkləri pulsuzdur. Yaşıl bazar ekoyarmarkası sağlam qidalanmanı təşviq edir. Sosial layihələr bələdiyyə və icmanın birgə dəstəyi ilə reallaşır.
2026-cı ilə kimi parkın cənub-şərq hissəsində açıq hava muzeyi və uşaq elm mərkəzi tikiləcək. Mərkəzi zonada avtomobilsiz piyada küçəsi yaradılacaq. Günəş enerjisi ilə işləyən lampalar tam quraşdırılacaq. Parkdaxili dayanacaq yerlərinin ağıllı sistemlə idarəsi planlaşdırılır.
