Qoroskop anlayışı insanlıq tarixi boyu səma cisimlərinin və onların hərəkətlərinin insan taleyinə, xarakterinə və gündəlik hadisələrə təsiri ilə bağlı olan qədim bir ənənədir. Qoroskop — insanın doğulduğu an səmanın xəritəsi kimi tərtib olunan və ulduzların, planetlərin mövqeyinə əsaslanaraq onun həyatına, davranışına, emosiyalarına və gələcək hadisələrə təsir göstərə biləcəyini iddia edən astroloji sistemdir. Qoroskoplar təkcə şəxsi deyil, həm də ölkələrin, təşkilatların, müxtəlif hadisələrin başlanğıcına görə də qurula bilər. Astroloji simvollar, bürclər və planetlərin təsviri qoroskopun ayrılmaz hissəsidir və bu, bir çox insanın gündəlik marağına, bəzən isə inancına çevrilib.
Azərbaycanda da qoroskop mövzusu geniş yayılıb, insanlar bəzən öz bürclərinə uyğun gündəlik proqnozlara, məsləhətlərə, sevgi və iş həyatına dair yozumlara xüsusi maraq göstərirlər. Qoroskopun psixoloji, mədəni və sosial aspektləri müasir cəmiyyət üçün həm əyləncə, həm də fərdi özünü dərk vasitəsi kimi çıxış edir.
Qoroskopun elmi və tarixi mənşəyi
Qoroskopun kökləri qədim Babil, Misir, Yunanıstan və Hindistan sivilizasiyalarına gedib çıxır. Ən qədim astroloji cədvəllər Babilistan şəhərlərində eramızdan əvvəl II minilliyə aiddir. Qədim alimlər müşahidə ediblər ki, səma cisimlərinin müəyyən mövqeləri ilə təbii hadisələr, insanın sağlamlığı və psixoloji vəziyyəti arasında əlaqələr var. Qoroskop və ümumilikdə astroloji sistemlər sonrakı dövrlərdə Yunanıstan və Roma sivilizasiyalarında sistemləşdirilərək Zodiak (bürclər) xəritəsi, planetlərin dövriyyəsi və təqvim anlayışları ilə zənginləşdirilib.
Orta əsrlərdə qoroskop hazırlamaq alimlərin, xüsusilə riyaziyyatçı və astronomların gündəlik fəaliyyətinin bir hissəsi olub. Məşhur ərəb, fars və türk alimləri qoroskopun və astroloji proqnozların hazırlanmasında irəliləyişlər əldə ediblər. Səma cisimlərinin mövqeyinə görə insanın və hadisələrin gələcəyini proqnozlaşdırmaq həm dövlət idarəçiliyində, həm də gündəlik həyatda geniş yayılıb.
Qoroskopun əsas prinsipləri və tərtibi
Qoroskop insanın doğulduğu gün, saat və dəqiqəyə əsaslanaraq hazırlanır. Burada əsas elementlər aşağıdakılardır:
- Bürc (Zodiak): Qədim yunan və romalılardan miras qalmış 12 bürc sistemi (Qoç, Buğa, Əkizlər, Xərçəng, Şir, Qız, Tərəzi, Əqrəb, Oxatan, Oğlaq, Dolça, Balıqlar).
- Planetlər: Güneş, Ay, Merkuri, Venera, Mars, Yupiter, Saturn, Uran, Neptun və Pluton. Hər planet insan həyatının müəyyən sahəsini simvolizə edir.
- Ev sistemi: Qoroskop 12 evə bölünür və hər ev fərqli həyat sahəsini (məsələn, ailə, karyera, münasibətlər) təmsil edir.
- Aspektlər: Planetlər arasındakı bucaqlar və onların qarşılıqlı münasibətləri insanın xarakteri və həyatında baş verə biləcək hadisələrlə əlaqələndirilir.
Qoroskopun tərtibi üçün adətən astroloji xəritə qurulur. Burada səma dairəsi 360°-yə bölünür, doğum anına uyğun olaraq planetlərin yerləşməsi, bürclər və evlər üzərində qeyd olunur.
| Qoroskopun elementi | Simvolik mənası | Həyatda təzahürü |
|---|---|---|
| Bürclər | Xarakter və temperament | Davranış, emosiyalar |
| Planetlər | Enerji, motivasiya | İş, sevgi, münasibət, qabiliyyət |
| Ev sistemi | Həyat sahələri | Ailə, karyera, maliyyə və s. |
| Aspektlər | Planetlərin qarşılıqlı təsiri | Çətinliklər, harmoniyalar |
Qoroskopun növləri və istifadə məqsədləri
Qoroskopun bir neçə əsas növü vardır:
- Şəxsi (doğum) qoroskop – insanın doğulduğu an səmanın astroloji xəritəsidir və həyatın bütün sahələrinə təsir edən proqnozları ehtiva edir.
- Gündəlik, həftəlik, aylıq və illik qoroskoplar – ümumi bürclər üçün müəyyən dövrlərə görə astroloji proqnozlardır.
- Sinastriya (uyğunluq) qoroskopu – iki və ya daha çox insan arasında münasibətlərin astroloji uyğunluğunu təhlil edir.
- Mundane qoroskop – ölkələr, xalqlar, böyük ictimai hadisələr üçün hazırlanır.
- Saatlıq (horar) qoroskop – müəyyən sual və ya hadisənin baş verdiyi ana görə hazırlanır.
Bütün bu növlər fərdi və ictimai həyatda gələcəklə bağlı suallara cavab tapmaq üçün istifadə edilir.
Qoroskopun psixoloji və sosial təsiri
Qoroskop təkcə gələcəyə dair proqnoz verməklə kifayətlənmir, insanın öz xarakterini, psixoloji vəziyyətini, istedad və zəif tərəflərini dərk etməsində bir vasitədir. Bəzən qoroskoplar insanlara motivasiya, özünü dərk və çətinliklərlə başa çıxmaqda stimul verir. Əksər sosioloji sorğular göstərir ki, insanlar qoroskopu oxuyarkən təkcə talelərinə inanmır, həm də şəxsi inkişaf və münasibətləri dəyərləndirmək üçün bundan istifadə edirlər.
Qoroskopun sosial rolu da böyükdür. İnsanlar bəzən münasibət, iş, dostluq seçimini bürclərinə və uyğunluq proqnozlarına əsasən müəyyən edirlər. Müasir dövrdə sosial şəbəkələr və media vasitəsilə qoroskop daha geniş kütləyə yayılıb.
Qoroskopun elmi baxımdan qiymətləndirilməsi
Qoroskop və astroloji sistemlər elmə əsaslanmayan, riyazi və müşahidə metodlarına tabe olmayan sahələr hesab olunur. Elmi dairələrdə astroloji proqnozların təsdiqi üçün kifayət qədər obyektiv və statistik sübut yoxdur. Bir çox alim və psixoloq qoroskopun daha çox psixoloji təsir – plasebo effekti – üzərindən işlədiyini düşünür. Buna baxmayaraq, qoroskopun tarixi, mədəni və ictimai təsiri inkaredilməzdir və bir çox mədəniyyətlərdə ənənəvi olaraq qorunur.
Qoroskop və bürclər: xüsusiyyətlər və simvollar
Hər bürcün özünəməxsus xüsusiyyətləri, simvolları və motivasiyası var. Qısa şəkildə əsas bürclərin xüsusiyyətlərini aşağıdakı cədvəldə görmək mümkündür:
| Bürc | Element | Xasiyyət | Simvolik xüsusiyyət |
|---|---|---|---|
| Qoç | Od | Liderlik, enerji | Cəsarət, təşəbbüskarlıq |
| Buğa | Torpaq | Sabitlik, səbr | İnadkarlıq, etibarlılıq |
| Əkizlər | Hava | Ünsiyyət, dəyişkənlik | Maraqlılıq, elastiklik |
| Xərçəng | Su | Hissiyyat, qayğı | Həssaslıq, ailəpərəstlik |
| Şir | Od | Qürur, yaradıcılıq | Böyüklük, səxavət |
| Qız | Torpaq | Analitik, diqqətli | Təmizlik, tənqidçilik |
| Tərəzi | Hava | Balans, harmoniya | Ədalət, gözəllik |
| Əqrəb | Su | Güc, dərinlik | Sirr, ehtiras |
| Oxatan | Od | Azadlıq, optimizm | Macərapərəstlik |
| Oğlaq | Torpaq | İradə, məqsədyönlülük | Nizam, səbr |
| Dolça | Hava | İnovasiya, fərqlilik | Humanizm, yenilik |
| Balıqlar | Su | Empatiya, yaradıcılıq | Rəhm, duyğusallıq |
Bürclər həmçinin planetlərin təsirinə görə də əlavə mənalar qazanır və qoroskop proqnozlarında bu mövqelər xüsusi qeyd olunur.
Qoroskopun Azərbaycanda və dünyada yeri
Azərbaycan mədəniyyətində də astroloji proqnozlar və qoroskop geniş yayılıb. Tarixən şair və müdriklərin əsərlərində bürc simvollarına, ay və ulduzların insan taleyinə təsirinə istinad edilib. Məşhur xalq atalar sözləri, nağıllar və tapmacalarda səma cisimlərinin insan həyatına təsiri tez-tez vurğulanır.
Müasir dövrdə qoroskop jurnallar, qəzetlər, internet saytları və sosial şəbəkələr vasitəsilə hər kəs üçün əlçatan olub. Astroloji məsləhətlər bəzən iş və ailə həyatında qərarvermədə, münasibətlərin qurulmasında, hətta tibbi və maliyyə məsələlərində də istifadə edilir.
Qoroskopun psixoloji və mədəni anlamı
Qoroskop fərqli insanlarda müxtəlif psixoloji reaksiyalar doğura bilər. Kimisi üçün bu, gündəlik motivasiya və inam mənbəyidir, digərləri üçün əyləncə və özünü tanıma vasitəsidir. Qoroskopun populyarlığı həm də insanın qədimdən bəri gələcəyə marağı, naməlum olanı bilmək və nəzarət etmək ehtiyacından qaynaqlanır.
Sosioloji tədqiqatlar göstərir ki, qoroskoplar insanlara həyatlarını daha planlı və məqsədli yaşamağa kömək edə, stress və qeyri-müəyyənliyi azalda bilər.
Qoroskopun tənqidi və etik tərəfləri
Qoroskopla bağlı ən böyük tənqid onun elmi əsaslara dayanmaması, bəzən yanlış yönləndirmə və asılılıq yarada bilməsi ilə bağlıdır. Etik baxımdan, astroloji proqnozlar fərdi qərarların və taleyin idarəsində yeganə meyar kimi qəbul edilməməlidir. İnsan öz həyatını yalnız qoroskop və bürc proqnozlarına əsaslanaraq yönləndirməməlidir.
Qoroskop qədim astroloji biliklərin, mədəniyyətin və insan psixologiyasının kəsişməsində formalaşan maraqlı bir fenomendir. O, insanların özünü və ətraf aləmi dərk etməsində, həyat hadisələrinə fərqli prizmadan baxmasında, motivasiya və ümid axtarışında bir vasitə kimi çıxış edir. Hər bir insan üçün qoroskop yalnız yol göstərici və simvolik məna daşımalı, qərarların əsasını isə sağlam düşüncə və şəxsi təcrübə təşkil etməlidir.
Ən Çox Verilən Suallar
Qoroskop insanın doğum tarixi, saatı və yerinə əsasən səma cisimlərinin mövqelərini göstərən astroloji xəritədir və bürclər, planetlər, evlər və aspektlərə görə hazırlanır.
Qoroskopun əsas hissələri 12 bürc, 12 ev, 10 əsas planet və onların qarşılıqlı münasibətlərini (aspektləri) əhatə edir.
Şəxsi qoroskop insanın doğulduğu ana görə unikal tərtib olunur, gündəlik qoroskop isə ümumi bürc proqnozlarına əsaslanır.
Qoroskop və astroloji proqnozlar elmi əsaslara dayanmır və müasir elmdə nəzəri və eksperimental sübutlarla təsdiqlənmir.
Bəziləri qoroskopun motivasiya və özünü dərk üçün faydalı olduğunu düşünür, bəziləri isə bunun sırf əyləncə xarakteri daşıdığını hesab edir.
Bürclər insanın xarakteri, davranışı və münasibətlərini simvolik şəkildə təsvir edir və qoroskopun əsasını təşkil edir.
Azərbaycanda qoroskop həm gündəlik məsləhət, həm də əyləncə və özünü tanıma vasitəsi kimi geniş istifadə olunur.
Sinastriya qoroskopu iki insanın doğum xəritələrini müqayisə edərək münasibətlərin astroloji uyğunluğunu təhlil edir.
Əsas növləri doğum qoroskopu, gündəlik/illik qoroskop, sinastriya və mundane qoroskoplardır.
Qoroskoplara həddindən artıq inanmaq şəxsi qərarverməni və azad iradəni zəiflədə bilər; qoroskop yalnız əlavə məlumat və motivasiya üçün istifadə edilməlidir.
