İnsan psixologiyasının və cəmiyyətin formalaşmasında qürur hissi əsrlər boyu mühüm rol oynayıb. Bəzən qürur insanı zirvələrə aparır, bəzən də yanlış istiqamətə yönəldir. Hər bir insan həyatında ən az bir dəfə “qürur nədir?”, “qürur yaxşıdır, yoxsa pis?” suallarını özünə verir. Çünki qürur, insanın şəxsi mənliyinin, dəyərlərinin və əqidəsinin göstəricisidir. Lakin qürurun çox olması, onun qərəz və lovğalıq kimi mənfi formalarını doğura bilər.
Qürur Sözünün Mənası
Qürur sözünün kökü ərəb dilinə dayanır. Ərəb dilində “qurūr” (غرور) “aldanmaq, özünü böyük görmək, təkəbbür” mənalarını verir. Azərbaycan dilində isə qürur daha çox “şəxsi ləyaqət, özünə hörmət, daxili böyüklük və öz prinsiplərinə sadiqlik” kimi anılır. Lüğəvi baxımdan qürur insanın öz-özünü və dəyərlərini qiymətləndirməsi, alçalmağa razı olmaması, özgüvən və şəxsi mövqeyinə sadiqlik hissidir. Ənənəvi dildə qürurlu insan öz haqqını tələb edən, ədalətsizliyə boyun əyməyən, alçalmayan şəxsdir.
Bununla yanaşı, qürur sözü bəzən mənfi mənada da işlədilə bilər. İnsan özünü başqalarından üstün tutduqda, başqa fikirlərə və insanlara qarşı laqeydlik və təkəbbür göstərdikdə, bu, artıq qürur deyil, lovğalıq adlanır. Dilimizdə qürur sözünün bir neçə sinonimi mövcuddur: ləyaqət, özünə hörmət, vüqar, şərəf, qürurluluq və sair.
Qürur və Qərəzin Fərqləri və Ortaya Çıxan Düşüncələr
Qürur və qərəz çox vaxt bir-birinə qarışdırılır. Qürur insanın daxili böyüklüyüdür, qərəz isə insanın başqa şəxslərə və ya hadisələrə qarşı obyektiv olmayan, şəxsi mənafe üçün mənfi yanaşmasıdır. Qürurlu insan ləyaqətli, prinsiplərinə sadiq olur və başqalarını da buna səsləyir. Qərəzli insan isə qarşı tərəfə qarşı ədalətsiz olur, şəxsi maraqları ön plana çəkir və obyektiv qərar vermir.
Bəzən cəmiyyətimizdə bir adam öz haqqını tələb etdikdə və ya prinsipial olduqda ona “qürurludur” deyirlər. Halbuki, bu, pozitiv və arzuolunan bir keyfiyyətdir. Amma bir insan başqalarını kiçiltmək, özünü hər yerdə önə çəkmək istəyirsə, bu artıq qərəz və lovğalıq kateqoriyasına daxildir.
Qürur Anlayışının Həyatda və Ədəbiyyatda Yeri
Qürur insan xarakterinin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Hər bir şəxs, yaşından, sosial statusundan və təhsilindən asılı olmayaraq, qürur hissini müəyyən səviyyədə daşıyır. Qürurlu olmaq insanı daha güclü, iradəli və cəmiyyət üçün faydalı edə bilər. Məsələn, vətənpərvərlik hissi də qürurla sıx bağlıdır. Vətəninə, xalqına, ailəsinə görə qürur duyan insanlar, daha fəal, təşəbbüskar və vicdanlı olurlar.
Ədəbiyyatda qürur motivinə çox rast gəlinir. Bir çox Azərbaycan yazıçıları və şairləri əsərlərində qürur, ləyaqət və şərəf mövzularına toxunublar. Məsələn, Cəlil Məmmədquluzadənin, Məmməd Arazın, Nizami Gəncəvinin əsərlərində milli və şəxsi qürurun müxtəlif formaları geniş təsvir edilib. Qürurlu qəhrəmanlar ən çətin anlarda belə öz prinsip və dəyərlərini qoruyurlar.
Qürur və Lovğalıq Arasındakı Sərhədlər
Qürur və lovğalıq bəzən bir-birinə qarışdırılır, amma bu iki anlayış köklü şəkildə fərqlidir. Qürur – daxili ləyaqət, özünü və başqalarını alçaltmadan yaşamaq, həmişə öz dəyərlərinə sadiq qalmaqdır. Lovğalıq isə özünü süni şəkildə başqalarından üstün tutmaq, hətta yersiz şəkildə özünü reklam etməkdir. Cəmiyyətin inkişafında qürurlu insanların rolu böyükdür, lovğalıq isə narazılıq, təkəbbür və qarşıdurma yaradır.
Qürurlu insan, adətən, təvazökar, amma öz mövqeyini müdafiə edən şəxs olur. Lovğalı insan isə başqalarının fikrinə hörmət etmir, təkəbbürlü davranır. Ona görə də cəmiyyətdə qürur pozitiv, lovğalıq isə neqativ qəbul olunur.
Qürur və Qərəz Ədəbiyyatda və Kino Yaradıcılığında
Qürur və Qərəz ifadəsi çoxlarına məşhur “Qürur və Qərəz” (ing. “Pride and Prejudice”) romanını və eyni adlı filmi xatırladır. Bu əsər XIX əsr İngiltərə cəmiyyətində insan münasibətləri, fərdi qürur, ailə dəyərləri və qərəzli münasibətlərin nəticələri haqqında dərin bir baxış təqdim edir.
Bu roman və film qürurun insan həyatına necə təsir etdiyini, qərəzin isə bəzən insanlar arasında münasibətləri necə korladığını göstərir. Burada qürur – fərdi ləyaqət, özünü dərk, öz prinsipinə sadiqlikdir. Qərəz isə insanları bir-birinə qarşı yanlış düşünməyə, səhv qərarlar verməyə sövq edir.
Qürur və Qərəz Filmi və Kitabı
“Qürur və Qərəz” (ing. “Pride and Prejudice”) dünya ədəbiyyatının ən məşhur romanlarından biridir və müəllifi Ceyn Ostindir. Bu roman XIX əsr İngiltərəsində ailə, sosial status və evlilik problemlərini incələyir. Əsərin baş qəhrəmanları olan Elizabet Bennet və cənab Darcy məhz qürur və qərəz arasındakı balansı tapmağa çalışırlar.
Eyni adlı film dəfələrlə müxtəlif rejissorlar tərəfindən ekranlaşdırılıb və Azərbaycan auditoriyası arasında da kifayət qədər populyardır. Film və kitabda əsas ideya budur ki, qürur insanı yanlış qərar verməyə, qərəz isə qarşı tərəfi düzgün tanımağa mane olur. Nəticədə hər iki tərəf qarşılıqlı anlaşmaya gəldikdə, insan münasibətləri daha səmimi və sağlam olur.
Qürur və Qərəzin Azərbaycan İctimaiyyətində Təzahürləri
Azərbaycanda qürur hissi həm fərdi, həm də kollektiv şəkildə müşahidə olunur. Bir insan ailəsinə, nəslinə, peşəsinə və ya ölkəsinə görə qürur duyur. Bu cəmiyyətdə birlik və həmrəylik yaradır. Lakin həddindən artıq qürur bəzən qərəz və təkəbbürə çevrilə bilər ki, bu da münasibətlərin pozulmasına səbəb olur. Məsələn, ailə münasibətlərində və ya iş mühitində qürurun həddindən artıq olması dialoqu və əməkdaşlığı çətinləşdirə bilər.
Qürur Sözünün Sinonimləri və Əks Mənalı Sözləri
Qürur sözünün sinonimləri arasında ləyaqət, vüqar, şərəf, özünə hörmət, abır, mərdlik, qürurluluq, özünü dərk etmək kimi ifadələr yer alır. Bu sözlərin hər biri insanın iç dünyasında və cəmiyyətdə necə qəbul edildiyini göstərir. Qürurun əks mənalı sözləri isə alçalmaq, həqarət, təslimçilik, utancaqlıq, rəzillik və s. kimi ifadələrdir.
Qürur Haqqında Aforizmlər
Aforizmlər, qürur haqqında dərin və düşündürücü fikirlər ortaya qoyur. Aşağıda məşhur şəxslərin qürur haqqında bəzi aforizmlərini təqdim edirik:
- “Qürur, ləyaqətin qoruyucusudur.”
- “Qürur insanı dik saxlayır, lovğalıq isə onu yerə sərir.”
- “Qürur insanın qəlbində çiçək açarsa, lovğalıq ağacın quruyan budağı kimidir.”
- “Qürur dəyərlərin aynasıdır.”
- “Ən böyük zənginlik – qürurlu olmaqdır.”
- “Qürur insanı yüksək zirvələrə aparar, amma həddini aşarsa, onu uçuruma sürükləyər.”
- “Qürurlu insan hər zaman ləyaqətini qoruyar, amma lovğalı insan ətrafındakıları itirər.”
Bu kimi aforizmlər həm gündəlik həyatda, həm də ədəbiyyatda qürurun necə qiymətləndirildiyini göz önünə sərir.
Qürur və Qərəzin Gündəlik Həyatda Rolu
Gündəlik həyatda qürur hissi insanı müstəqil, iradəli və prinsiplərə sadiq edir. İnsan öz dəyərlərini və prinsiplərini qoruduqca, həm şəxsi münasibətlərində, həm də peşəkar həyatında uğur qazanır. Lakin qürurun ifrat forması, yəni lovğalıq, başqalarına münasibətdə neqativ hallara səbəb ola bilər.
Qərəz isə obyektivliyi pozur, insanı düzgün qərar verməkdən uzaqlaşdırır. Bu, həm iş həyatında, həm də şəxsi münasibətlərdə problemlərə gətirib çıxarır. Ona görə də qürur və qərəz arasında həssas bir sərhəd var və bu sərhədi qorumaq hər bir insan üçün vacibdir.
Qürur və Qərəz Azərbaycan Kino və Ədəbiyyatında
Azərbaycanda qürur mövzusuna toxunan bir sıra əsərlər və filmlər var. Məsələn, “Qürur və Qərəz” romanı və filminin Azərbaycan dilinə tərcümələri, habelə, yerli yazıçı və şairlərin qürur və ləyaqət mövzusunda yazdıqları əsərlər milli düşüncəmizdə dərin iz buraxıb. Qürur həm qəhrəmanlıq dastanlarında, həm də gündəlik həyat hekayələrində əsas xətt kimi çıxış edir.
Qürur Abbasov
“Qürur” həm də Azərbaycanda geniş istifadə olunan bir ad olaraq tanınır. Qürur Abbasov kimi tanınmış şəxslər, müxtəlif sahələrdə – elm, incəsənət, idman və s. öz sözlərini demişlər. Bu ad daşıyıcıya, valideynlərin övladlarında ləyaqət, mərdlik, vüqar və şərəf kimi dəyərlər görmək arzusu ilə verilir. Qürur Abbasov adı ictimaiyyətdə nümunəvi, prinsipial, şəxsiyyətinə hörmətlə yanaşılan insan obrazı ilə assosiasiya olunur.
Qürurun Gündəlik Həyatda Təzahürləri
Qürur hər kəsin həyatında müxtəlif şəkillərdə təzahür edir. Kimisi üçün qürur – ailə dəyərlərini qorumaq, kimisi üçün isə öz əqidəsinə sadiq qalmaqdır. Bəziləri üçün qürur milli kimliklə bağlıdır; onlar öz xalqına, tarixinə və mədəniyyətinə görə qürur duyurlar. Qürur insanı əzmli, mərd və sadiq edir, amma həddi aşıldıqda, insanı cəmiyyətdən təcrid edə bilər.
Qürur və Qərəz Psixoloji Aspektləri
Psixoloqlar qüruru insanın daxili özünüqiymətləndirmə ehtiyacının təzahürü kimi izah edirlər. Sağlam qürur insanı motivasiya edir, məqsədlərinə çatmağa ruhlandırır, özünə inamı artırır. Lakin xəstəlik səviyyəsinə çatmış qürur – təkəbbür, eqoizm və başqalarını bəyənməmək kimi formalaşa bilər.
Qərəz isə insan psixologiyasında əsasən qorxu, narazılıq və komplekslərdən qaynaqlanır. Qərəzli insan obyektiv deyil, daim müdafiə mövqeyində olur, başqalarına qarşı yanlış düşüncələr bəsləyir. Buna görə də, qürur və qərəz psixoloji cəhətdən tam fərqli köklərə sahibdir.
Qürurun Cəmiyyətin İnkişafında Rolu
Bir xalqın və ya millətin inkişafı onun qürur hissindən də asılıdır. Qürurlu cəmiyyət öz dilini, mədəniyyətini, tarixini qoruyur, gələcək nəsillərə ötürür. Azərbaycan xalqı əsrlər boyu ləyaqətini və qürurunu qorumağa çalışıb. Milli qürur bizi birləşdirir, çətin anlarda bir yumruq kimi bir araya gətirir.
Eyni zamanda, qürurun düzgün istiqamətə yönəldilməsi vacibdir. Əgər qürur təkəbbürə və ya ayrı-seçkiliyə çevrilərsə, bu, cəmiyyətdə gərginliyə səbəb ola bilər. Odur ki, hər bir insan qürurun mənbəyini düzgün dərk etməli və onu inkişafına, cəmiyyətə töhfə verməyə yönəltməlidir.
Qürur və Qərəz Haqqında Uşaqlara və Gənclərə Təlim
Gənc nəslin formalaşmasında qürur hissinin düzgün aşılanması mühüm rol oynayır. Uşaqlara özlərinə hörmət etməyi, ləyaqətini qorumağı öyrətmək lazımdır. Eyni zamanda, onları qərəzdən, təkəbbürdən uzaq tutmaq da vacibdir. Ailədə, məktəbdə, ictimai mühitdə bu dəyərlərin təbliği gələcəyin sağlam, vətənpərvər və dürüst vətəndaşlarının yetişməsinə zəmin yaradır.
Qürur insanın ən dəyərli xüsusiyyətlərindən biridir. O, şəxsiyyətin əsasını təşkil edir, insana ləyaqət, vüqar, prinsipiallıq və mərdlik qazandırır. Ancaq hər bir keyfiyyət kimi, qürur da həddini aşdıqda neqativ nəticələrə səbəb ola bilər. Buna görə də, insan öz qürurunu sağlam şəkildə yaşamağı, başqalarına hörmət etməyi, qərəzdən və lovğalıqdan uzaq olmağı bacarmalıdır.
Azərbaycan cəmiyyətində qürur həm fərdi, həm də milli səviyyədə qiymətli bir dəyər kimi qorunur. Hər bir insan qürurunu və ləyaqətini qorumaqla yanaşı, ətrafına da müsbət təsir göstərir, cəmiyyətin inkişafına, insan münasibətlərinin yaxşılaşmasına töhfə verir. Qürurun əsl mahiyyəti məhz burada özünü göstərir: Özünü dərk etmək, başqasını alçaltmamaq, ədalətli və ləyaqətli olmaq.
Qürur insan həyatının bəzəyidir, amma onu həmişə ədalət və təvazökarlıqla yanaşı yaşatmaq lazımdır. Hər birimiz sağlam qürur hissi ilə, qərəz və lovğalıqdan uzaq bir həyat yaşasaq, həm özümüz, həm də cəmiyyətimiz üçün daha xoşbəxt, daha uğurlu gələcək qurmuş olarıq.
Ən çox verilən suallar
Qürur insanın özünə, dəyərlərinə, əqidəsinə və mənəviyyatına hörmətlə yanaşması, şəxsiyyətini alçaltmaması və daxili ləyaqət hissidir. Qürur insanın özünü qiymətləndirməsi, başqaları ilə münasibətdə öz mövqeyini və prinsiplərini qoruması deməkdir.
Qürur insanın daxili böyüklüyü, ləyaqəti və ədalətə sadiqliyidir. Qərəz isə obyektivliyi pozan, şəxsi maraqları və mənfi münasibətləri ön plana çəkən, qarşı tərəfə qarşı ədalətsiz mövqe deməkdir. Qürur konstruktiv, qərəz isə destruktivdir.
Qürur insanı məqsədlərinə doğru motivasiya edir, onun şəxsi və ictimai həyatında prinsipial və ədalətli olmasına səbəb olur. Sağlam qürur insanın uğurlarında və ətrafdakılarla düzgün münasibət qurmasında əsas rol oynayır.
Qürurun ifrat forması lovğalıq və təkəbbürdür. Bu zaman insan başqalarını kiçik görür, özünü həddindən artıq üstün sayır və sonda tək qalır, cəmiyyətdə mənfi münasibətlə üzləşir.
Qürur sözünün sinonimləri bunlardır: ləyaqət, vüqar, özünə hörmət, şərəf, mərdlik, qürurluluq.
“Qürur və Qərəz” (Pride and Prejudice) romanı və eyni adlı film XIX əsr İngiltərə cəmiyyətində insan münasibətləri, fərdi qürur, ailə dəyərləri və qərəzli münasibətlərdən danışır. Əsər insan psixologiyasının incəliklərini açır.
Qürur normal, sağlam formada olduqda pozitiv və lazımlı keyfiyyətdir. Lakin həddi aşdıqda, lovğalıq və qərəzə çevrildikdə neqativ hal alır.
Uşaqlara və gənclərə qürurun əsas mahiyyəti – özünə hörmət, ləyaqət və prinsiplərə sadiqlik – ailədə və məktəbdə nümunə göstərməklə, doğru davranış və münasibətlə öyrədilməlidir.
Azərbaycan cəmiyyətində qürur, ləyaqət və şərəf yüksək dəyərlər kimi qəbul olunur. Milli qürur, ailə və fərdi qürur insan münasibətlərində və mədəniyyətdə vacib yer tutur.
Sağlam qürur münasibətləri gücləndirir, amma həddi aşan qürur və qərəz insanların bir-birini düzgün başa düşməsinə və qarşılıqlı anlaşmaya mane ola bilər. Bu isə münasibətlərin pozulmasına və cəmiyyətdə qarşıdurmalara səbəb olur.
