Qüsl almaq, İslam dininin əsas ibadətlərindən biri sayılır və insanın həm zahiri, həm də batini təmizliyini təmin edən vacib bir əməldir. Bu ibadət yalnız şəxsi gigiyena baxımından deyil, həm də insanın Allah qarşısında saf və pak olması üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Qüsl almaq, müəyyən hallarda hər bir müsəlmanın boynuna vacib olan dini bir borcdur və bu əməl, insanın ibadətə və gündəlik fəaliyyətlərə ruhi və bədənən hazır olmasını təmin edir. İslam dini insanın həyatının bütün sahələrində təmizliyə böyük önəm verir və qüsl almaq da bu təmizlik mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsidir. Hər bir müsəlman, gündəlik həyatında və xüsusən də dini ibadətlərində bu əmələ diqqət yetirməlidir, çünki paklıq olmadan edilən ibadətlərin qəbul olunmayacağı bildirilir.
Qüslün mahiyyəti və önəmi
Qüsl sadəcə bədənin su ilə yuyulması deyil, insanın mənəvi dünyasını da saflaşdıran bir prosesdir. İslamda təmizlik imanın bir parçası hesab olunur və hədislərdə də qeyd edilir ki, “Təmizlik imanın yarısıdır”. Qüsl, insanın müəyyən hallardan sonra yenidən pak və ibadətə hazır hala gəlməsi üçün mütləq şərtdir. Xüsusilə cünub halından sonra və ya qadınlarda xüsusi dövrlərdən (heyz və nifas) sonra qüslün vacib olması dinimizin təmizliyə verdiyi böyük diqqətin göstəricisidir. Qurani-Kərimdə qüsl barədə açıq şəkildə göstəriş verilir və bu, müsəlmanların gündəlik həyatının mühüm tərkib hissəsinə çevrilmişdir. Qüsl həmçinin, bədənin tam yuyulması vasitəsilə mikroblardan və xəstəliklərdən qorunmaq baxımından da tibbi cəhətdən böyük fayda daşıyır. Beləliklə, qüsl yalnız dini deyil, həm də gigiyenik və sosial baxımdan önəmli bir əməl kimi çıxış edir.
Qüslü vacib edən hallar
Qüslün hansı hallarda vacib olmasını bilmək hər bir müsəlmanın dini vəzifəsidir. Bir neçə əsas səbəb var ki, bu hallarda qüsl mütləq şəkildə alınmalıdır. Ən birincisi, cünub halıdır – bu, cinsi əlaqə və ya şəhvətlə məni ifrazı (pollusiya) nəticəsində yaranır. İkinci səbəb qadınlarda heyz (aybaşı) və nifas (doğuşdan sonrakı qanaxma) hallarının başa çatmasıdır. Qadınlar bu dövrlər bitdikdən sonra mütləq qüsl almalıdırlar. Üçüncü hal isə İslamı qəbul edən şəxslərlə bağlıdır – İslam dinini qəbul edən şəxs paklanmaq məqsədilə qüsl etməlidir. Həmçinin, meyiti yuyan insanlar üçün də qüsl vacib olur, çünki bu zaman onlar həm bədən, həm də ruh baxımından təmiz olmalıdırlar. Bu hallar dinimizdə tam şəkildə izah edilmiş və hər bir müsəlmanın gündəlik həyatında diqqət etməli olduğu vacib məqamlar sırasındadır.
Qüslün növləri və icrası
Qüsl almağın iki əsas növü var: tərtibi qüsl və irtimasi qüsl. Tərtibi qüsl, bədənin müəyyən ardıcıllıqla yuyulmasını tələb edən bir formadır. Burada əvvəlcə baş və boyun, daha sonra bədənin sağ tərəfi və sonda sol tərəfi tam şəkildə su ilə yuyulur. Hər bir hissənin yaxşıca islanmasına və quru yerin qalmamasına xüsusi diqqət yetirilir. İrtimasi qüsl isə, bütün bədənin bir anda suya batırılması ilə həyata keçirilir. Bu üsul, adətən hovuz, çay və ya dənizdə mümkündür. İki üsulun hər biri şəriət baxımından düzgündür və insan seçimini şəraitə görə edə bilər. Ancaq əsas məsələ – bədənin hər yerinin tam suya toxunmasıdır. Hər iki üsulda da niyyət və ardıcıllıq vacib sayılır.
Qüsl alarkən diqqət edilməli əsas qaydalar
Qüsl alarkən bir neçə əsas qaydaya ciddi riayət olunmalıdır. Ən birincisi, niyyətdir – insan, hansı səbəbdən qüsl aldığını qəlbində müəyyən etməli, Allah rizası üçün bu əməli etdiyini bilməlidir. Dil ilə niyyət vacib deyil, lakin qəlbdən bu qərarı vermək şərtdir. İkincisi, bədənin tam yuyulması tələb olunur. Yəni, başdan ayağa qədər, bədənin bütün səthinə su dəyməlidir və quru yer qalmamalıdır. Üçüncüsü, əgər bədəndə və ya paltarda hər hansı murdarlıq (nəcis) varsa, əvvəlcə bu ləkə aradan qaldırılmalıdır. Bundan başqa, istifadə olunan suyun pak və təmiz, yəni şəriətə uyğun olması lazımdır. Bütün bu qaydalar, qüslün düzgün və qəbul olunması üçün əsas şərtlərdir və onların pozulması qüslün batil sayılmasına səbəb ola bilər.
Məzhəblərə görə qüsl almaq: Şiə və sünni fərqləri
Qüsl almaqda İslamın iki əsas məzhəbi – şiə və sünni arasında bəzi fərqlər mövcuddur. Şiə məzhəbində tərtibi qüsl zamanı ardıcıllıq vacibdir. Yəni, əvvəlcə baş və boyun, sonra sağ tərəf, sonda isə sol tərəf yuyulmalıdır. Bu ardıcıllıq pozulsa, qüsl batil sayılır. Sünni məzhəbində isə əsas olan bədənin hər yerinin yuyulmasıdır və ardıcıllıq zəruri deyil. Məsələn, Hənəfi və Hənbəli məzhəblərində ağız və burunun yuyulması da qüslün vacib hissəsi hesab olunur. Bu fərqlər hər iki məzhəbdə dini qaydalara əsaslanır və müsəlmanlar öz məzhəbinə uyğun şəkildə qüsl ala bilərlər. Əsas məqsəd isə, Allah qarşısında pak və təmiz olmaqdır.
Qüsl almaq qadınlar üçün: Xüsusi məqamlar
Qadınlar üçün qüsl almağın bəzi özəllikləri vardır. Xüsusilə heyz və nifas dövrlərindən sonra qüsl almaq onlar üçün vacibdir. Qadınlar qüsl zamanı saçlarının tam islanmasına diqqət yetirməlidirlər, hətta saçları hörülü olsa belə, hörükləri açmaq və baş dərisinin su ilə yaxşıca islanmasına nail olmaq lazımdır. Eyni zamanda qadınlar cünub halı (cinsi əlaqə və ya şəhvətlə maye ifrazı) yaşadıqda da qüsl almalıdırlar. Burada da bədənin tam yuyulması və niyyət önəmlidir. Əgər qadın makiyaj və ya dırnaq boyası istifadə edibsə, bu maneələr qüsl zamanı aradan qaldırılmalıdır. Hər bir müsəlman qadın bilməlidir ki, qüsl almaq yalnız fiziki təmizlik deyil, həm də ruhi saflaşmadır və bu əmələ laqeyd yanaşmaq olmaz.
Qüsl almaq sözləri və duaları
Qüsl zamanı xüsusi dua və ya sözlər demək şərt olmasa da, bəzi müsəlmanlar ibadət niyyəti ilə müəyyən dualar oxuyurlar. Əsas odur ki, insan qüsl alarkən qəlbən Allah üçün təmizlənməyə niyyət etsin. Şiə və sünni məzhəblərində qüsl üçün xüsusi formul və dualar mövcud ola bilər, lakin dini baxımdan əsas şərt – niyyət və bədənin tam yuyulmasıdır. Qüsl duaları, adətən Allahdan paklıq və bağışlanma diləmək məqsədi daşıyır və insanın ruhi rahatlığı üçün oxunur. Bir çox insan “Bismillah” deyərək və ya sadəcə qəlbən niyyət edərək qüsl alır.
Qüslün faydaları: Sağlamlıq və ruhi rahatlıq
Qüsl almaq insan sağlamlığı üçün bir çox faydalara malikdir. Tam yuyunmaq bədəni təmizləyir, dəriyə və orqanizmə rahatlıq verir, insanı mikroblardan, xəstəlik törədicilərindən qoruyur. Eyni zamanda, bu əməl psixoloji rahatlıq da gətirir – insan özünü yenilənmiş, saf və enerjili hiss edir. Qüsl ibadəti, insanın ruhi dünyasında təmizlik və paklıq duyğusunu gücləndirir, Allah qarşısında vicdanı rahatlaşdırır. Cəmiyyət baxımından da qüsl, gigiyena və sağlamlıq mədəniyyətinin yayılmasında mühüm rol oynayır.
Qüsl almağın Ramazan ayındakı rolu
Ramazan ayı müsəlmanların ən müqəddəs ayıdır və bu dövrdə ibadətə xüsusi diqqət yetirilir. Ramazanda oruc tutan şəxsin pak və təmiz olması çox vacibdir. Əgər insan cünub halda səhərə qədər qüsl almazsa, o günün orucu səhih sayılmır. Bu səbəbdən Ramazan ayında qüsl almaq həm dini, həm də ibadi baxımdan mühüm rol oynayır. Ramazan gecələri və səhərlərində müsəlmanlar qüsl alaraq ibadətlərinə və oruclarına daha hazırlıqlı olurlar. Bu, həm də Allah qarşısında dərin hörmət və sədaqətin göstəricisidir.
Qüsl almaq əhli sünnə və şiə baxımından: Qaydalar və ənənələr
Əhli sünnə və şiə məzhəblərində qüsl almağın bəzi fərqli qaydaları var. Əhli sünnə məzhəbində ağız və burunun yuyulması vacib sayılır, bu məzhəbdə ardıcıllıq şərt deyil. Şiə məzhəbində isə tərtibi qüsl zamanı əvvəl baş və boyun, sonra bədənin sağ, sonra sol tərəfi yuyulur. Hər iki məzhəb üzrə də əsas məqsəd Allah qarşısında pak olmaq və ibadətlərə düzgün şəkildə başlamaqdır. Fərqli qaydalar olsa da, hər iki məzhəb bu əməlin vacibliyini və insan üçün faydasını qəbul edir. Müsəlmanlar öz məzhəblərinə uyğun şəkildə qüsl alaraq dinin qaydalarına əməl edirlər.
Qüsl almağın addım-addım icrası
Qüsl almaq üçün ilk növbədə niyyət edilir. Niyyətdən sonra bədəndə nəcis və ya murdarlıq varsa, bu təmizlənir. Sonra baş və boyun, ardınca bədənin sağ, sonra sol tərəfi tam yuyulur. Su bədənin hər yerinə, o cümlədən dərinin altına və saç köklərinə dəyməlidir. Heç bir yerdə quru sahə qalmamalıdır. Əgər bədəndə suyun dərininə çatmasına mane olan bir şey varsa (makiyaj, yağ, boya və s.), qüsl almadan əvvəl bu maneə aradan qaldırılmalıdır. Ən sonda isə bədən tam su ilə yuyulduqdan sonra, insan pak və ibadətə hazır sayılır.
Qüsl almaq, İslamda həm fiziki, həm də mənəvi paklığın təcəssümüdür. Bu əməl hər bir müsəlmanın həyatında təmizlik, sağlamlıq və ruhi rahatlıq üçün əsas şərtlərdən biridir. Qüsl yalnız bədəni təmizləmək deyil, Allah qarşısında saf və təmiz olmaq, ibadətə layiq şəkildə başlamaq üçün də vacibdir. Məzhəblərə və fərdi hallara görə bəzi fərqli qaydalar olsa da, əsas məqam – niyyət, təmizlik və səmimiyyət prinsipləridir. Müasir dövrdə gigiyena və sağlamlıq baxımından da qüslün rolu danılmazdır. Bu ənənə min illər boyu müsəlmanların həyatında yaşamaqda davam edir və hər yeni nəsil bu əməlin mahiyyətini dərk edərək həyatında tətbiq edir.
Ən Çox Verilən Suallar
Cünub qüslu dəstəmazı əvəz edir, yəni ayrıca dəstəmaz almağa ehtiyac yoxdur. Ancaq bəzi başqa qüsllərdən sonra dəstəmaz almaq tövsiyə edilir.
Xeyr, sabun və şampun istifadəsi dini baxımdan vacib deyil, lakin gigiyena üçün faydalıdır. Əsas şərt bədənin tam yuyulmasıdır.
Bəli, əgər bədənin hər hansı hissəsinə su dəyməzsə, qüsl batil sayılır və ibadət qəbul edilmir.
Xeyr, xüsusi dua oxumaq vacib deyil, əsas olan niyyətdir. Amma istəsəniz, Allahdan paklıq və bağışlanma istəyə bilərsiniz.
Qadınlar heyz və nifasdan sonra saçlarını tam islatmalı, makiyaj və dırnaq boyası varsa, təmizləməlidir.
Şəriətə uyğun pak və təmiz su istifadə olunmalıdır. Murdar və ya haram su istifadə etmək olmaz.
Bəli, əgər insan səhərə qədər qüsl almazsa, həmin günün orucu səhih sayılmır.
Bəli, meyiti yuyan şəxs qüsl almalıdır.
Hər bir müsəlman öz məzhəbinə uyğun şəkildə qüsl ala bilər, əsas şərtlərə riayət edilməlidir.
Vacib olan hallarda bir dəfə almaq kifayətdir, lakin əlavə qüsl almaqda heç bir problem yoxdur.
