Cənubi Amerikanın şimal-şərqində yerləşən və dünya xəritəsində adətən gözəçarpacaq şəkildə diqqət çəkməyən Qviana, əslində həm təbii ehtiyatları, həm mədəni müxtəlifliyi, həm də coğrafi özəllikləri ilə son illərdə qlobal diqqətə səbəb olan regionlardandır. Qviana tək bir dövlətin adı deyil .Bu ad altında bir neçə fərqli ölkə və ərazi birləşir.Buraya əsasən Qviana ,Fransa Qvianası və Surinam daxildir. Bununla yanaşı, Qviana yaylası kimi coğrafi termin də bu ərazinin əhəmiyyətini göstərir. Qviana həm də təbiətin əl dəyməmiş gözəlliyi, nadir canlılar aləmi, su hövzələri və bənzərsiz mədəniyyətləri ilə tanınır. Bu regionun tarixi, faydalı qazıntıları, etnik və dil müxtəlifliyi onu dünya miqyasında maraqlı və tədqiqatlara açıq bir sahə kimi ön plana çıxarır.
Coğrafi mövqeyi və bölgələri
Qviana Cənubi Amerikanın şimal-şərqində, Atlantik okeanı sahilində yerləşir. Qərbdə Venesuela, cənubda Braziliya, şərqdə Surinam və şimalda isə okeanla həmsərhəddir. Sahəsinin böyük hissəsi sıx tropik meşələrlə örtülüdür. Burada üç əsas siyasi və coğrafi vahid fərqləndirilir:
- Qviana Respublikası : Müstəqil dövlətdir, paytaxtı Corctaun (Georgetown) şəhəridir.
- Fransa Qvianası : Fransaya aid dənizaşırı region və Avropa Birliyinin ərazisi hesab olunur, paytaxtı Kayenna şəhəridir.
- Surinam: Əvvəllər Hollandiya koloniyası olub, hazırda müstəqil dövlətdir.
Qviana bölgəsi ümumi olaraq, tropik iqlimi, sıx meşə örtüyü və zəngin su ehtiyatları ilə fərqlənir. Ərazidə Amazon meşələri və Qviana yaylası kimi unikal təbiət zonaları yerləşir.
Tarixi və siyasi inkişaf
Qviana tarixi qədim yerli tayfaların yaşaması ilə başlayır. Avropa müstəmləkəçiliyi dövründə bu ərazi ilk olaraq ispanların marağında idi, sonradan isə ingilislər, fransızlar və hollandlar arasında paylaşıldı. XIX əsrdən etibarən Qviana adlanan regionda üç əsas dövlət formalaşdı. Guyana və Surinam XX əsrin ortalarında müstəqillik əldə etsələr də, Fransa Qvianası hələ də Fransanın dənizaşırı ərazisi olaraq qalır.
Tarixi boyu buraya Afrikadan, Hindistandan və Çindən çoxlu sayda əməkçi köçürülüb, bu da Qvianada etnik və mədəni müxtəlifliyi artırıb. Regionda müstəmləkə dövründən qalma memarlıq nümunələri, rəngarəng folklor, fərqli dillər və dini inanclar bir arada yaşayır.
Qviana yaylası
Qviana yaylası Qviana bölgəsinin mərkəzində yerləşən, təxminən 1 milyon kvadrat kilometr sahəni əhatə edən qədim və çox yüksək bir platodur. Bu yayla Venesuela, Braziliya, Qviana, Surinam və Fransa Qvianasını birləşdirir. Qviana yaylası xüsusilə bənzərsiz landşaftı stolvari dağlar ,hündür şəlalələr və dərin dərələrlə məşhurdur.
Dünyanın ən hündür şəlaləsi olan Angel Şəlaləsi də məhz bu yaylada yerləşir. Qviana yaylası unikal flora və faunası ilə elmi tədqiqatçılar üçün əsl canlı laboratoriya hesab olunur. Burada yüzlərlə endemik bitki və heyvan növü aşkar edilib. Sıx meşələr, çaylar və göllər yaylanın ekosisteminin əsasını təşkil edir. Bu coğrafi ərazi həmçinin ekoturizmin və ekstremal səyahətlərin məşhur ünvanlarından biridir.
Qviana cərəyanı
Qviana cərəyanı Atlantik okeanının ekvatorial sularında, Qviana və Braziliya sahilləri boyunca şimal-şərq istiqamətində hərəkət edən isti dəniz cərəyanıdır. Bu cərəyan tropik iqlimin formalaşmasına, bölgənin iqlim şəraitinə və dəniz canlılarının müxtəlifliyinə ciddi təsir göstərir. Qviana cərəyanı sahil xətti boyunca balıqçılıq üçün əlverişli şərait yaradır, həmçinin bölgədə dəniz səviyyəsinin və duzluluğun sabitliyinə xidmət edir. Bu cərəyanın fəaliyyəti nəticəsində, Qviana sahillərində ekosistem zənginliyi və dəniz məhsullarının bolluğu müşahidə olunur.
Qviana paytaxtı
Qviana Respublikasının paytaxtı Corctaun şəhəridir. Bu şəhər ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəzi sayılır. Corctaun Demerara çayının Atlantik okeanına töküldüyü sahildə yerləşir. Şəhərdə bir sıra tarix-memarlıq abidələri, rəngarəng bazarlar, muzeylər və müasir infrastruktur mövcuddur. Corctaun tropik iqlimi, geniş parkları, kokos və palçıq ağacları, taxta evləri ilə fərqlənir. Paytaxt həmçinin regionun ən böyük liman şəhərlərindən biridir.
Fransa Qvianasının paytaxtı Kayenna, Surinamın isə Paramaribo şəhəridir. Hər üç şəhərdə Avropa və yerli memarlığın, mədəniyyətin izləri aydın hiss olunur.
Qviana körfəzi
Qviana körfəzi, Qviana və ətraf ərazilərin şimalında Atlantik okeanı sahilində yerləşən böyük bir dəniz hövzəsidir. Bu körfəz əsasən Qviana və Surinam sahillərini əhatə edir və balıqçılıq, dəniz nəqliyyatı, liman fəaliyyəti üçün əhəmiyyətli ərazi sayılır. Qviana körfəzi həmçinin dəniz faunası və flora zənginliyi ilə seçilir, burada delfinlər, müxtəlif növ balıqlar, xərçəngkimilər və su quşları yaşayır. Körfəz ətrafında yerləşən bataqlıqlar və mangrov meşələri ekoloji baxımdan mühüm rol oynayır və biomüxtəlifliyin qorunmasına şərait yaradır.
Qviana Amerika və Fransa Qvianası
Qviana regionu Cənubi Amerikanın bir parçasıdır, lakin bura “Qviana Amerika” adlandırılanda əsasən, Qviana Respublikası, Surinam və Fransa Qvianasının birgə coğrafi-siyasi məkan kimi nəzərdə tutulur. Qviana regionu yerli xalqlar, Avropa müstəmləkəçiliyi, Afrika və Asiyadan gəlmiş etnik qrupların mədəniyyətlərinin sintez olunduğu unikal bir məkandır.
Fransa Qvianası Fransanın dənizaşırı regionudur və Avropa İttifaqına aiddir. Burada Fransa qanunları və Avropa standartları tətbiq edilir, avro valyutası istifadə olunur. Fransa Qvianası həmçinin dünyanın ən böyük kosmodromlarından biri Kuru Kosmodromu ilə məşhurdur.
Qviana iqlimi və təbiəti
Qviana regionunda əsasən tropik və ekvatorial iqlim hökm sürür. Bütün il ərzində hava isti və rütubətlidir. Yağış mövsümü adətən aprel-sentyabr ayları arası davam edir. Bölgənin sahil zolaqları və çay vadiləri ildə yüzlərlə millimetr yağış alır, bu isə burada sıx tropik meşələrin, savannaların və bataqlıqların inkişafına səbəb olur.
Qviana təbiəti zəngin və rəngarəngdir. Burada minlərlə bitki və heyvan növü, o cümlədən nadir quşlar, məməlilər və sürünənlər yaşayır. Amazon meşələrinin bir hissəsi Qvianadan keçir və burada müxtəlif endemik növlər mövcuddur. Bölgənin çayları və gölləri balıq növləri və suda-quruda yaşayan canlılar üçün əlverişli mühit yaradır.
Qviana əhalisi və mədəniyyət müxtəlifliyi
Qviana əhalisi etnik və mədəni baxımdan çoxşaxəlidir. Burada əsas etnik qruplar amerikalı hindular, afrikalılar, hindlilər, çinlilər və Avropa mənşəli insanlar təşkil edir. Bu müxtəliflik regionda dil, din, musiqi, rəqs və kulinariya mədəniyyətində öz əksini tapır.
Ənənəvi milli bayramlar, festivallar, folklor və geyimlər Qviana mədəniyyətinin vacib hissəsidir. Burada rəsmi dillər ingilis, holland,fransız və çoxlu sayda yerli dillərdir. Əhalinin əsas məşğuliyyətləri arasında kənd təsərrüfatı, balıqçılıq, qızıl və boksit hasilatı, turizm, eləcə də təbii resurslardan istifadə mühüm yer tutur.
Qviana faydalı qazıntılar və iqtisadiyyat
Qviana faydalı qazıntılar baxımından olduqca zəngindir. Burada əsas təbii sərvətlərə boksit, qızıl, almaz, uran, neft və qaz ehtiyatları daxildir. Məhz boksit hasilatı Guyana və Surinamın iqtisadiyyatında aparıcı sahələrdəndir. Qızıl və almaz mədənləri, xüsusilə Amazon vadisində və yaylada yerləşən zonalarda inkişaf edib.
Qviana regionunun neft və qaz potensialı son illərdə beynəlxalq şirkətlərin diqqətini cəlb edib və burada iri enerji layihələri həyata keçirilir. Əlavə olaraq, kənd təsərrüfatı şəkər qamışı, düyü, tropik meyvələr regionun iqtisadi gəlir mənbələri sırasındadır. Dəniz məhsullarının və balıqçılığın rolu da böyükdür. Turizm sektoru isə təbii landşaft, milli parklar və ekoturizm imkanlarına əsaslanır.
Qviana, Cənubi Amerikanın şimal-şərqində yerləşən, bənzərsiz təbiətə, zəngin tarixə, etnik və mədəni müxtəlifliyə malik olan, eyni zamanda faydalı qazıntılar və təbii ehtiyatlar baxımından əhəmiyyətli regionlardan biridir. Qviana yaylası, cərəyanı, körfəzi və müxtəlif dövlətləri ilə bu region yalnız qitə üçün deyil, bütün dünya üçün ekoloji və iqtisadi baxımdan strateji əhəmiyyət daşıyır. Əhalinin müxtəlifliyi, coğrafi və iqlim fərqlilikləri, təbiətin zənginliyi və ekosistemlərin qorunması sahəsində həyata keçirilən tədbirlər Qviananı daim maraq və tədqiqat obyektinə çevirir. Regionun gələcəyi həm təbii resursların rasional istifadəsi, həm də bənzərsiz mədəni və bioloji sərvətlərin qorunmasından keçir.
Ən çox verilən suallar
Qviana Cənubi Amerikanın şimal-şərqində, Atlantik okeanı sahilində yerləşir. Bura əsasən Guyana , Fransa Qvianası və Surinam daxildir.
Qviana yaylası stolvari dağlar, Angel Şəlaləsi, unikal flora və faunası ilə məşhurdur və təbiət elmləri üçün əhəmiyyətli tədqiqat bölgəsidir.
Qviana cərəyanı Atlantik okeanının şimalında yerləşən isti dəniz cərəyanıdır, sahil iqliminə və dəniz ekosistemlərinə təsir göstərir.
Guyana paytaxtı Corctaun , Fransa Qvianasının paytaxtı Kayenna, Surinamın paytaxtı isə Paramaribo şəhəridir.
Qviana körfəzi Atlantik okeanının sahilində yerləşir, balıqçılıq, liman və ekoloji müxtəliflik baxımından vacib ərazidir.
Boksit, qızıl, almaz, uran, neft və qaz əsas təbii sərvətlərdəndir.
Amerikalı hindular, afrikalılar, hindlilər, çinlilər və avropalılar etnik müxtəlifliyi yaradır, çoxlu dillər və dini inanclar mövcuddur.
Əsasən tropik və ekvatorial iqlimdir, ilboyu isti və rütubətli hava, sıx meşələr, nadir heyvan və bitki növləri ilə fərqlənir.
Qviana Amerikası adətən Qviana Respublikası, Fransa Qvianası və Surinamı bir region kimi əhatə edən coğrafi-siyasi anlayışdır.
Ekoturizm, milli parklar, təbiət landşaftları, mədəni festivallar və macəra səyahətləri Qviananı turistlər üçün maraqlı edir.
