Azərbaycan musiqi sənətində elə isimlər var ki, onlar yalnız dövrlərin deyil, bütün zamanların qürur mənbəyidir. Həmin şəxsiyyətlərdən biri də Rəşid Behbudovdur. Onun möhtəşəm səsi, istedadı, insanlara bəxş etdiyi sonsuz enerji və musiqiyə verdiyi töhfələr bu gün də yaşayır və yeni nəsillər üçün əsl örnəyə çevrilib. Rəşid Behbudov təkcə Azərbaycan deyil, bütün SSRİ miqyasında tanınan, öz məharəti və istedadı ilə geniş tamaşaçı auditoriyasının rəğbətini qazanmış müğənni və aktyordur. Onun həyat yolu, fəaliyyəti və yaradıcılığı həm milli, həm də bəşəri dəyərləri özündə birləşdirən zəngin irsdən ibarətdir.
Uşaqlıq və Gənclik İlləri
Rəşid Behbudov 1915-ci il dekabr ayının 14-də Tiflis şəhərində anadan olub. Atası Məcid Behbudov da tanınmış xanəndə idi və bu mühit gənc Rəşidin musiqiyə marağının formalaşmasında mühüm rol oynayıb. Rəşid Behbudovun uşaqlıq illəri Tiflisdə keçib, burada o, yerli musiqi məktəbinə gedib, xalq və klassik musiqi ilə yaxından tanış olub. Atasının evində tez-tez keçirilən musiqili gecələr, muğam və xalq mahnılarının canlı ifası Rəşidin gələcək yaradıcılığı üçün möhkəm bünövrə yaradıb.
Gənclik illərində isə o, müxtəlif musiqi alətlərini öyrənib, səsini daha da inkişaf etdirib və səhnəyə olan həvəsini gerçəyə çevirməyə başlayıb. Təhsili başa vurduqdan sonra, Rəşid Behbudov bir müddət Tiflis şəhərində işləyib və ilk ciddi səhnə təcrübələrini də məhz burada qazanıb.
Musiqi Karyerasının Başlanğıcı
Rəşid Behbudovun peşəkar musiqi fəaliyyətinə başlaması 1930-cu illərə təsadüf edir. O, əvvəlcə Gürcüstan Filarmoniyasının solisti kimi çıxış edib və bu dövrdə ilk uğurlarını qazanıb. 1940-cı illərin əvvəllərində Bakıya köçərək burada Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında fəaliyyətə başlayıb. Həmin dövrdə Bakıda musiqi mühiti çox canlı idi və Behbudov burada klassik musiqi, xalq və bəstəkar mahnılarını öz repertuarına əlavə etdi.
Behbudovun ifasında təkcə Azərbaycan deyil, Qafqaz və Şərq xalqlarının melodiyaları, rus romansları və Avropa klassikası da səslənirdi. Onun səhnədəki davranışı, səs tembri və emosionallığı dinləyiciləri heyran edirdi. Məhz bu universal yanaşması ona tez bir zamanda böyük auditoriya qazandırdı.
Şöhrət Zirvəsi: “Arşın Mal Alan” Filmi
Rəşid Behbudovun şöhrətinin zirvəsi 1945-ci ildə baş rolu ifa etdiyi “Arşın Mal Alan” filmi ilə başlayır. Üzeyir Hacıbəylinin eyniadlı operettası əsasında çəkilən bu film həm Azərbaycanda, həm də Sovet İttifaqının digər respublikalarında misilsiz uğur qazandı. Rəşid Behbudovun filmdə Əsgər obrazını canlandırması və musiqi nömrələrindəki ifaları ona bütün SSRİ miqyasında tanınmışlıq və sevgi qazandırdı.
Film musiqisinin səhnədən ekrana daşınması, məhz Behbudovun səsi ilə insanlara yeni bir emosiya və musiqi duyğusu bəxş etdi. Bu rol onun aktyor istedadını da üzə çıxardı, onu sadəcə müğənni kimi yox, həm də istedadlı bir sənətçi kimi təsdiqlədi. “Arşın Mal Alan”dan sonra onun ifa etdiyi “Sevgili canan”, “Çırpınırdın Qara dəniz” kimi mahnılar da fenomenə çevrildi.
Yaradıcılıq İrsində Zənginlik və Çoxşaxəlilik
Rəşid Behbudovun yaradıcılıq irsi son dərəcə geniş və çoxşaxəlidir. Onun repertuarında xalq və bəstəkar mahnılarından tutmuş, klassik əsərlərə və müasir kompozisiyalara qədər çoxlu sayda nümunə yer alırdı.
Behbudov təkcə Azərbaycan deyil, türk, rus, gürcü, erməni, fars, hind, ərəb, polyak, alman və digər dillərdə də mahnılar ifa etmişdir. O, hər dildə oxuyanda həmin xalqın milli ruhunu, musiqi estetikası və dilin melodiyasını tam mənimsəyərək səsləndirirdi.
- Onun ifasında “Ayrılıq”, “Gəl ey səhər”, “Sevgili canan”, “Durna”, “Çırpınırdın Qara dəniz”, “Bakı”, “Sən gəlməz oldun”, “Ana” və s. kimi mahnılar bu gün də dillərdədir.
- Rəşid Behbudovun səsi həm muğama, həm estrada və klassikaya tam uyğunlaşa bilirdi. O, hər bir əsərə öz enerjisini, fərdi yanaşmasını qatırdı.
- Əlavə olaraq, o, orijinal ifa tərzi və intonasiyası ilə Azərbaycan musiqisində yeni nəfəs yaratdı.
Onun səsi arxiv yazılarında, radioda, televiziya proqramlarında və filmlərdə hələ də yeni nəslin musiqi təfəkkürünü formalaşdırır.
Rəşid Behbudovun Həyatının Əsas Anları
| İl | Hadisə |
|---|---|
| 1915 | Tiflisdə anadan olub |
| 1934 | Gürcüstan Filarmoniyasının solisti kimi fəaliyyətə başlayıb |
| 1945 | “Arşın Mal Alan” filmində Əsgər rolunu ifa edib |
| 1956 | Azərbaycan Dövlət Mahnı Teatrını yaradıb |
| 1959-1989 | Müxtəlif ölkələrdə (ABŞ, Fransa, Hindistan və s.) konsertlər |
| 1989 | Moskvada vəfat edib |
Azərbaycan Dövlət Mahnı Teatrı və İctimai Fəaliyyət
Rəşid Behbudovun Azərbaycan musiqisində ən mühüm töhfələrindən biri də onun 1956-cı ildə yaratdığı Azərbaycan Dövlət Mahnı Teatrıdır. Bu teatr Rəşid Behbudovun şəxsi təşəbbüsü ilə yaradılmış və onun rəhbərliyi altında inkişaf etmişdir. Teatrda musiqi, vokal və rəqs kollektivləri bir araya gələrək, Azərbaycan musiqisinin inkişafına, yeni ifaçıların yetişməsinə böyük töhfələr vermişdir.
Behbudov yalnız teatr rəhbəri kimi deyil, həm də təşkilatçı, müəllim və dəstəkçi kimi çıxış edirdi. O, gənc ifaçılarla daim çalışır, onlara səhnə mədəniyyəti, vokal ustalığı və peşəkarlıq prinsiplərini aşılamaq üçün xüsusi ustad dərsləri təşkil edirdi.
Teatr, XX əsrin ortalarında Azərbaycan musiqisinin beynəlxalq tanıdılmasında aparıcı rol oynadı və bu gün də həmin ənənələri yaşadır.
Fərdi Keyfiyyətləri və Xalqın Rəğbəti
Rəşid Behbudovun sevilən sənətkar kimi formalaşmasında yalnız istedadı deyil, həm də onun insan kimi müsbət keyfiyyətləri mühüm rol oynayıb. O, sadəliyi, səmimiyyəti, insanlara hörmət və məhəbbəti ilə tanınırdı. Tamaşaçılar və dinləyicilər onu təkcə səhnədə deyil, gündəlik həyatda da böyük sevgi və ehtiramla qarşılayırdı.
Onun çıxışlarında, ifalarında dinləyicini valeh edən təbii emosiya, yüksək sənətkarlıq və səmimiyyət həmişə hiss olunurdu. Rəşid Behbudov üçün əsas məqsəd insanlara sevinc və musiqi həzzi bəxş etmək idi.
Behbudovun işində mükəmməlliyə can atması, hər zaman sadə və mehriban qalması onu xalqın gözündə əvəzsiz etdi. Onun haqqında “Xalqın səsi” deyirlərdi və bu ad onun insanlara yaxınlığını və doğmalığını simvolizə edirdi.
Beynəlxalq Tanınma və Mükafatlar
Rəşid Behbudovun yaradıcılığı yalnız Azərbaycanda deyil, beynəlxalq miqyasda da yüksək qiymətləndirilib. O, SSRİ-nin Xalq artisti, Azərbaycan SSR-nin Xalq artisti, “Lenin ordeni”, “Şərəf nişanı”, “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeni və bir sıra digər ali dövlət mükafatları ilə təltif olunub. Musiqi festivallarında, beynəlxalq səhnələrdə çıxış edən Behbudov, bir çox ölkədə Azərbaycan musiqisinin unudulmaz səfiri kimi qəbul olunub.
Beynəlxalq tədbirlərdə çıxış edən Rəşid Behbudov dünya musiqi elitası tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb. Onun ifasında səslənən Azərbaycan mahnıları dünya səviyyəli festivallarda uğur qazanıb və fərqli mədəniyyətlər arasında körpü rolunu oynayıb.
O, Avropa, Asiya, Amerika və Yaxın Şərqdə saysız-hesabsız konsertlər vermiş, Azərbaycan musiqisinin nüfuzunu artırmışdır.
Rəşid Behbudovun İrsi: Nəyi Yaşadırıq?
Bu gün də Rəşid Behbudovun adı Azərbaycanın musiqi və mədəniyyət həyatında xüsusi yer tutur. Onun səsi arxivlərdə, filmlərdə, televiziya və radio proqramlarında yaşayır. Bakıda yerləşən Rəşid Behbudov adına Dövlət Mahnı Teatrı, onun adını və sənət irsini yaşadan əsas ünvanlardan biridir. Hər il ölkədə və dünyada onun xatirəsinə həsr olunan tədbirlər, konsertlər və layihələr keçirilir.
Eyni zamanda, Behbudovun sənət yolu yeni nəslə motivasiya, ruh yüksəkliyi və vətənpərvərlik aşılayır. Onun irsi milli musiqimizin, dilimizin və mədəniyyətimizin zənginliyini qorumaq və gələcək nəsillərə ötürmək baxımından misilsizdir.
Rəşid Behbudovun səsi, enerjisi və yaradıcılıq ruhu hələ uzun illər xalqın yaddaşında yaşayacaq.
Müasir Gəncliyə Mesajı
Rəşid Behbudovun həyatı və fəaliyyəti gənc musiqiçilər və sənətsevərlər üçün əvəzolunmaz məktəbdir. Onun təvazökarlığı, sənətə, millətinə və insanlara olan sevgisi, daim öz üzərində çalışmağı və yeni ideyalara açıq olması bütün zamanların gəncləri üçün əsl örnəkdir. O, musiqidə klassika ilə müasirliyi, milli ilə bəşərini birləşdirə bilib.
Rəşid Behbudov Azərbaycan musiqisinin və mədəniyyətinin ölməz simalarından biri olaraq yaddaşlarda qalır. Onun zəngin irsi, insanlara bəxş etdiyi sevinc, milli musiqimizi beynəlxalq miqyasda tanıtdırması bu gün də qiymətləndirilir. Behbudovun həyat yolu, istedadı və insanlığı bütün nəsillər üçün həmişə nümunə olacaq.
Ən çox verilən suallar:
Rəşid Behbudov Azərbaycanın dünya səviyyəsində tanınan müğənnisi və aktyorudur. O, milli musiqimizi və vokal mədəniyyətimizi həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq arenada yüksək səviyyədə təmsil etmiş, Azərbaycan musiqisinin inkişafında mühüm rol oynamışdır.
O, Azərbaycan dili ilə yanaşı, türk, rus, gürcü, erməni, fars, ingilis, alman, polyak, hind və digər dillərdə də mahnılar oxuyub. Bu, onun repertuarını daha da zənginləşdirib və onu beynəlxalq auditoriyaya yaxınlaşdırıb.
Onun ifasında “Ayrılıq”, “Sevgili canan”, “Gəl ey səhər”, “Çırpınırdın Qara dəniz”, “Sən gəlməz oldun”, “Ana”, “Durna” və “Arşın Mal Alan” filmi üçün səsləndirdiyi mahnılar xüsusi yer tutur. Bu əsərlər bu gün də dinləyicilər tərəfindən sevilir.
Ən məşhur filmi Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın Mal Alan” operettasının ekranlaşdırılmış versiyasıdır. Həmçinin o, digər musiqili filmlərdə və televiziya layihələrində də çıxış edib.
Azərbaycan Dövlət Mahnı Teatrı 1956-cı ildə Rəşid Behbudov tərəfindən yaradılıb və milli musiqinin, vokal sənətinin inkişafı, gənc ifaçıların üzə çıxarılması və Azərbaycanın dünyada tanıdılması məqsədi daşıyır. Teatr bu gün də uğurla fəaliyyət göstərir.
O, SSRİ Xalq artisti, Azərbaycan SSR Xalq artisti, “Lenin ordeni”, “Şərəf nişanı” və digər yüksək dövlət mükafatlarına layiq görülüb. Beynəlxalq festivallarda və konsert səfərlərində dəfələrlə xüsusi mükafatlarla təltif olunub.
Onun adı ilə Bakı şəhərində Dövlət Mahnı Teatrı fəaliyyət göstərir, həmçinin hər il onun xatirəsinə konsertlər və tədbirlər keçirilir. Musiqi arxivləri, filmlər və televiziya proqramlarında Behbudovun səsi, ifaları hələ də səslənməkdədir.
O, sadə, səmimi, insanlara hörmət və məhəbbət bəsləyən, həmçinin sənətə sevgi və peşəkarlıqla yanaşan bir şəxsiyyət idi. Bu xüsusiyyətlər ona xalqın dərin rəğbətini qazandırıb.
Behbudov xarici ölkələrdə verdiyi konsertlər və iştirak etdiyi festivallar vasitəsilə Azərbaycan musiqisini beynəlxalq arenada tanıdıb və ölkənin musiqi səfirinə çevrilib. O, müxtəlif mədəniyyətlər arasında musiqi vasitəsilə dostluq və anlaşma yaradıb.
Onun həyatı və fəaliyyəti gənclər üçün daim inkişaf, təvazökarlıq, peşəkarlıq və vətənpərvərlik nümunəsidir. Behbudovun irsi gənc ifaçılar üçün ilham və motivasiya mənbəyidir.
