Azərbaycan xalqının müstəqillik və azadlıq uğrunda apardığı mübarizədə qadınlar daim ön sırada dayanıb. Tarixin müxtəlif dövrlərində bir çox fədakar, elmə, vətənə və xalqa xidmət göstərmiş qadınlarımız olub. Onların sırasında, elm yolunda vətən üçün canını fəda edən, öz fədakarlığı və alimliyi ilə nümunə göstərilən şəxsiyyətlərdən biri də Svetlana Məmmədovadır. Onun ömür yolu, elmi fəaliyyəti və şəhidliyi Azərbaycan cəmiyyətində həm ağrı, həm də qürur mənbəyidir.
Uşaqlıq və Gənclik İlləri
Svetlana Məmmədova 1939-cu il dekabrın 18-də Naxçıvan şəhərində qulluqçu ailəsində dünyaya göz açıb. Uşaqlıq illəri ailəsinin qayğıkeş, zəhmətkeş və vətənpərvər mühitində keçib. Məktəb illərindən elmi biliklərə böyük marağı olub, oxuduğu illərdə daim fəallığı, bilik səviyyəsi, çalışqanlığı ilə seçilib. 1957-ci ildə orta məktəbi bitirib və elə həmin il Azərbaycan Dövlət Neft və Kimya İnstitutunun kimya-texnologiya fakültəsinə qəbul olunub. Burada aldığı fundamental təhsil və elmi düşüncə tərzi onun gələcək uğurlu karyerasının əsasını qoyub.
Elmi Karyerasının Başlanğıcı
Svetlana Məmmədova ali təhsilini bitirdikdən sonra Sumqayıt Sintetik Kauçuk zavodunda mühəndis vəzifəsində çalışıb. İstehsalatda qazandığı təcrübə ona praktiki bilikləri elmi nəzəriyyə ilə birləşdirmək imkanı verib. Onun elmi maraqları getdikcə dərinləşib və 1966-1968-ci illərdə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunda aspiranturada təhsil alıb. Aspirantura dövründə apardığı tədqiqatlar polimer kimyası, üzvi sintez və yeni materialların yaradılması sahəsinə yönəlib. Elmi işləri ona ilk uğurlar və alimlər cəmiyyətində nüfuz qazandırıb.
Alim Kimi Fəaliyyəti və Nailiyyətləri
Elmi karyerası boyu Svetlana Məmmədova institutda əvvəlcə kiçik, sonra böyük elmi işçi, daha sonra isə laboratoriya müdiri vəzifələrində çalışıb. Onun tədqiqatları əsasən polimer kimyası və qalay-üzvi monomerlərin kompleks-radikal homo- və sopolimerləşməsi mövzularını əhatə edib. O, ilk dəfə olaraq işığa həssas, bioloji fəal fraqmentlərə malik birgəpolimerlərin sintezini əsaslandırıb və bu istiqamətdə orijinal elmi nəticələr əldə edib.
1973-cü ildə namizədlik, 1989-cu ildə isə doktorluq dissertasiyası müdafiə edərək ölkənin aparıcı alimlərindən birinə çevrilib. 1990-cı ildə ona professor elmi adı verilib. Onun müəllifi olduğu 110-dan artıq elmi məqalə, 40-a yaxın ixtira və patent bu gün də elmi ictimaiyyət üçün dəyərli mənbə olaraq qalır.
Elmi Nailiyyətlər və İxtiralar
| İxtira/Tədqiqat İstiqaməti | Əsas nəticələri və yenilikləri |
|---|---|
| Polimer materiallarının sintezi | Yeni strukturlu, işığa həssas polimerlər |
| Qalay-üzvi monomerlərin polimerləşməsi | Radikal polimerləşmə proseslərinin əsasları |
| Bioloji fəal polimerlər | Tibbi və texnoloji sahələrdə tətbiq imkanları |
| Kompleks-radikal birgəpolimerlər | Yeni materialların alınması |
İctimai Fəaliyyət və Şəxsiyyəti
Svetlana Məmmədova elmi fəaliyyətlə yanaşı, ictimai işlərdə də fəal olub. O, gənc alimlərin inkişafı, qadınların elmdə irəliləməsi və ölkədə innovativ düşüncənin yayılması üçün müxtəlif təşəbbüslərdə iştirak edib. Tələbələrinə və həmkarlarına qarşı qayğıkeş münasibəti, səmimiyyəti, insanlara həssas yanaşması ilə yadda qalıb. Hər zaman milli kimliyə, vətənə bağlılığı ilə seçilib, elmi və şəxsi nümunəsi ilə ətrafındakı insanlara təsir göstərib.
20 Yanvar Faciəsi və Şəhidlik Zirvəsi
1990-cı il yanvarın 20-də Svetlana Məmmədova Azərbaycan xalqı üçün ən ağır və sarsıdıcı dövrlərdən birində, vətənə bağlılığının və fədakarlığının əsl zirvəsinə ucaldı. O, elmi ezamiyyətlə bağlı Sumqayıt yolunda olarkən, sovet ordusunun hərbi texnikasının qəfil hücumu nəticəsində zirehli maşının altında qalaraq şəhid oldu. Hadisə nəticəsində yalnız Svetlana xanım deyil, onu müşayiət edən digər alimlər – İsmayıl Mursaqulov və İbrahim İbrahimov da faciəvi şəkildə həyatını itirdilər.
Bu faciə ölkənin elmi ictimaiyyətində, Azərbaycan cəmiyyətində böyük hüzn və kədər yaratdı. Svetlana Məmmədova elmi araşdırmalarını, insanlara olan sevgisini, vətənə bağlılığını son nəfəsinə qədər qoruyub saxladı və şəhid adı ilə əbədiləşdi.
Şəxsi Həyatı və Davamçıları
Svetlana Məmmədova ailəsində səmimi və qayğıkeş ana olub. Onun bir qızı var. Qızı Kəmalə də anasının yolunu, ailənin dəyərlərini və Vətən sevgisini davam etdirib. Svetlana xanımın şəhidliyi ailəsinə, yaxınlarına, Azərbaycan cəmiyyətinə ağır bir dərd olsa da, onun xatirəsi hər zaman uca tutulur, ailəsi və davamçıları onun irsini yaşadır.
Şəxsiyyətin və Ailənin Dəyərləri
- Vətənpərvərlik: Həyatı boyu ölkəsinə və xalqına sədaqət göstərib.
- Ailə Dəyərləri: Səmimi, qayğıkeş və ailə bağlarına sadiq olub.
- İnsansevərlik: Hər kəsə kömək əli uzadan, ətrafına sevgi və nur saçan bir insan idi.
- Elm və Təhsil: Bütün ömrünü elmi araşdırmalara, gənc nəsillərin maariflənməsinə həsr edib.
Xatirəsi və İctimai Dəyərləndirmə
Svetlana Məmmədovanın adı bu gün Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində yaşadılır. Onun xatirəsinə Bakı və Naxçıvanda küçələr adlandırılıb, adına anım mərasimləri keçirilir. Şəhidlər Xiyabanında uyuyan bu alim qadının ruhu və elmi irsi Azərbaycan üçün daima örnək olacaq.
Onun ömrü və şəhidliyi Azərbaycan qadınının elm və vətən qarşısında fədakarlığının canlı nümunəsidir. Elm, Vətən, ailə və insanlıq dəyərlərinə sədaqət — bu prinsiplər Svetlana Məmmədovanın həyatının hər anında öz əksini tapıb. Onun şəhidliyi yalnız bir ailə üçün deyil, bütün Azərbaycan üçün böyük itki, eyni zamanda milli qürur mənbəyidir.
Svetlana Məmmədova Azərbaycan elminin, qadın fədakarlığının, Vətənə sədaqətin və insanlıq örnəyinin unudulmaz simasıdır. Onun elmi mirası və şəhidlik zirvəsi daim yaddaşlarda qalacaq, yeni nəsillər üçün ilham mənbəyi olacaq. Elm və vətən qarşısında öhdəliklərini sonadək yerinə yetirmiş, böyük alim, ana və vətəndaş kimi xatırlanacaq.
Ən Çox Verilən Suallar
Svetlana Məmmədova Azərbaycan elminin inkişafında xüsusi rolu olmuş tanınmış alim, kimyaçı, ixtiraçı və 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələri zamanı şəhid olmuş qadındır. O, polimer kimyası və yeni materialların sintezi sahəsində dəyərli elmi nailiyyətlərə imza atmışdır.
Svetlana Məmmədova 1939-cu il dekabrın 18-də Naxçıvan şəhərində qulluqçu ailəsində dünyaya gəlmişdir.
O, Azərbaycan Dövlət Neft və Kimya İnstitutunun (indiki Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti) kimya-texnologiya fakültəsində təhsil almış və bu ixtisas üzrə mühəndis-kimyaçı kimi yetişmişdir.
Onun əsas elmi tədqiqat sahəsi polimer kimyası, üzvi sintez və yeni strukturlu materialların hazırlanması olub. O, bir sıra yenilikçi polimer birləşmələri və bioloji fəal materialların sintezi istiqamətində ixtira və elmi məqalələrə imza atıb.
O, elmi fəaliyyəti dövründə 110-dan artıq elmi məqalə və təxminən 40 ixtira və patentin müəllifi olmuşdur.
1973-cü ildə namizədlik, 1989-cu ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiş, 1990-cı ildə isə professor elmi adını almışdır.
1990-cı il yanvarın 24-də Sumqayıt yolunda sovet hərbi texnikasının qəfil hücumu zamanı Svetlana Məmmədova avtomobilin içində olarkən zirehli maşının altında qalıb və digər iki alimlə birlikdə şəhid olub.
Onun xatirəsinə Bakıda və Naxçıvanda küçələr adlandırılıb, hər il anım tədbirləri keçirilir, elmi irsi Azərbaycan elminin tarixinə əbədi həkk olunub. Şəhidlər Xiyabanında dəfn edilib.
Svetlana xanım bir qız övladı anası olub. Qızı Kəmalə ana adını və ailənin elmi-mənəvi dəyərlərini yaşadıb, ailənin şərəfini uca tutub.
O, Azərbaycan qadınının elm, cəmiyyət və vətən qarşısında fədakarlığının, savad və sədaqətin simvoludur. Onun elmi fəaliyyəti, şəhidliyi və mənəvi irsi yeni nəsillər üçün həqiqi örnəkdir.
