Təyəmmüm:  Mənası, Fiqhi Əhəmiyyəti

İslam dini, öz həyat qaydaları ilə insanların mənəvi və fiziki həyatlarını tənzimləyən bir sistem təqdim edir. Bu sistemin əsas prinsiplərindən biri də təmizlik və nəcasət məsələləridir. Təmizlik, həm fərdi həyatın sağlamlığı, həm də ibadətlərin qəbul olunması baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu təmizlik anlayışına əsaslanaraq, bir çox hallarda müəyyən vaxtlarda və vəziyyətlərdə insanlar yuyunma və abdest almaqla özlərini təmizləyirlər. Lakin, müəyyən hallarda su tapılmadıqda və ya su ilə təmizlənmək mümkün olmadıqda, İslam dini öz möminlərinə bir alternativ olaraq təyəmmüməməlini təqdim edir.

Təyəmmüm, sadə şəkildə desək, su tapılmadıqda və ya su ilə təmizlənmək mümkün olmadıqda, yerin təmiz torpağı ilə təmizlənməkdir. İslamda təyəmmüm, həm təmizlik, həm də ibadətlərin düzgün şəkildə yerinə yetirilməsi məqsədilə icra edilən mühüm bir əməl kimi qəbul olunur.

Təyəmmümün Mənası və Fiqhi Əhəmiyyəti

Təyəmmüm sözü, ərəb dilində “əl-ğubār” (الغبار) və ya “el-raml” (الرمل) kimi iki əsas ifadəyə istinad edir. Bu ifadələr torpaq, toz və ya qum mənasına gəlir. Təyəmmüm, dini məfhum olaraq, abdest almaq və ya qüsl etmək üçün istifadə olunan su yerinə, yerin təmiz torpağı və ya qumu ilə təmizlənmək əməlini bildirir. İslamda təyəmmüm, bədənin fiziki təmizlənməsi ilə yanaşı, dini ibadətlərin düzgün yerinə yetirilməsi məqsədini güdür.

Təyəmmüm, həm də əgər su tapılmadığı halda, bir şəxsin təmizlənmə üçün digər alternativ vasitələri istifadə etməsi üçün verilən bir şəraitdir. Əksər hallarda, təyəmmüm abdest və ya qüsl edilməli olan şəxslər üçün vacibdir. İslam dini, insanların təmiz və abidətə hazırlıqlı olmalarını istəyir, lakin təyəmmüm bu halda bir rahatlıq vasitəsi olaraq qəbul edilir. Bu əməl, sadə bir şəkildə tətbiq edilə bilən və eyni zamanda sadə qaydalarla yerinə yetirilə bilən bir təmizlik üsuludur.

Təyəmmümün İslamda Necə Yerinə Yetirilməsi

Təyəmmüm əməlini yerinə yetirmək üçün müəyyən fiqhi şərtlər mövcuddur. Təyəmmüm yalnız su tapılmadıqda və ya su ilə təmizlənmək mümkün olmadıqda tətbiq edilə bilər. Əgər su tapılırsa və ya istifadə edilə biləcək su varsa, o zaman təyəmmüm yerinə abdest və ya qüsl alınmalıdır. Təyəmmümün əsas məqsədi, su tapılmadıqda və ya su istifadəsi mümkün olmadıqda insanın təmiz qalmasını təmin etməkdir.

Təyəmmümün icrası zamanı aşağıdakı şərtlər nəzərə alınmalıdır:

1. Su tapılmamalıdır: Təyəmmümün tətbiqi yalnız o halda mümkündür ki, su tapılmasın və ya insanın su istifadə etməsi sağlamlıq baxımından təhlükə yaratsın.
2. Torpaq və ya tozdan istifadə olunmalıdır: Təyəmmüm etmək üçün yerin təmiz torpağı, qumu və ya tozu istifadə olunmalıdır. Torpağın təmiz olması vacibdir.
3. Dua və niyyət etmək lazımdır: Təyəmmüm zamanı niyyət etmək vacibdir. Yəni, təmizlənmək üçün təyəmmüm ediləcəyi şəxs tərəfindən niyyət edilməlidir.
4. Təyəmmüm edən şəxs abdestini almalıdır: Təyəmmüm etmək istəyən şəxs, əvvəlcə abdest almalı, sonra yerə əllərini vurub, üzünə və əllərinə silməlidir.

Təyəmmümün Şərtləri və Tətbiqi

Təyəmmümün tətbiqində bir neçə vacib şərt mövcuddur:

1. Su tapılmamalıdır: Təyəmmüm yalnız su tapılmadıqda və ya su ilə təmizlənmək mümkün olmadıqda həyata keçirilə bilər. Su tapılsa belə, istifadə edilməsi sağlığa zərərli olarsa, təyəmmüm etmək olar.
2. Yerin təmiz olması vacibdir: Təyəmmüm etmək üçün istifadə ediləcək yer, təmiz olmalıdır. Torpağın təmiz olmasına diqqət edilməlidir. Torpağın üzərində hər hansı bir çirklilik və ya nəcasət olmamalıdır.
3. Təyəmmümün ardıcıllığı: Təyəmmüm, müəyyən qaydalara uyğun olaraq ardıcıl şəkildə edilər. Əvvəlcə əlləri yerə vurub, sonra üzə və əllərə doğru silmək lazımdır. Bu, həm fiziki təmizlənməni təmin edir, həm də ibadətə hazırlığı göstərir.
4. Həqiqi ehtiyac olmalıdır: Təyəmmüm yalnız su ilə təmizlənməyə ehtiyac olduqda və ya suyun tapılmadığı zaman həyata keçirilə bilər. Hər bir insan, əgər su ilə təmizlənməsi mümkündürsə, təyəmmümə müraciət etməməlidir.

Təyəmmümün Fiqhi Tətbiqi və Hökmləri

İslam fiqhində təyəmmüm, bir çox vəziyyətdə məqbul və uyğun bir əməl olaraq qəbul edilir. Bu əməl, əksər İslam hüquq məktəblərində eyni qaydalarla tətbiq olunur, lakin bəzi fərqliliklər mövcuddur.

Hanafi məzhəbinə görə, təyəmmüm, yalnız su tapılmadıqda və ya suyun istifadə olunması sağlamlığa zərər verəcəyi halda qəbul edilir. Ayrıca, suyu tapdıqda və ya su ilə təmizlənmək mümkün olduqda, təyəmmüm bitir və abdest alınmalıdır.

Şafii və Maliki məzhəblərinə görə, təyəmmüm üçün əlavə şərtlər olsa da, əsas məqsəd eyni şəkildə insanı təmizləmək və ibadətə hazırlamaqdır.

Təyəmmümün fətvası, həmçinin sağlamlıq vəziyyətinə görə də dəyişə bilər. Xəstəlikdən və ya bədənindəki digər çətinliklərdən dolayı suyun istifadəsi zərərli olan şəxslər üçün təyəmmüm tətbiq edilə bilər.

Təyəmmümün Məqsədi və Əhəmiyyəti

Təyəmmümün əsas məqsədi, bir insanın təmiz qalmasını təmin etmək və ona ibadət etməyə hazırlıq təmin etməkdir. Bu, yalnız fiziki təmizlik deyil, həm də insanın mənəvi təmizliyini təmin etmək üçün bir vasitədir. Təyəmmüm, insanın dini həyatında təmizliyi təmin etmənin sadə və effektiv yollarından biridir.

İslam dini, insanları təmizlik məsələsində diqqətli olmağa dəvət edir. Bu, yalnız bədən və əşyaların təmizliyi ilə deyil, həm də ruh və əxlaqın təmizliyi ilə bağlıdır. Təyəmmüm, insanın əxlaqi və dini həyatını tənzimləyən bir əməl olaraq, həm fiziki, həm də mənəvi təmizlik məsələsini ön plana çıxarır.

Təyəmmüm, su tapılmadığı halda, bir insanın təmizlənməsi üçün ən uyğun alternativlərdən biridir. İslamda təmizlik çox önəmli bir yer tutur və təyəmmüm, bu təmizlik məqsədinə çatmaq üçün verilən sadə və rahat bir həll yoludur. Təyəmmüm, yalnız fiziki təmizlik deyil, həm də insanların ibadət etməyə hazırlıqlı olmalarını təmin edən bir əməl olaraq əhəmiyyətlidir. Bu əməl, həm dini, həm də əxlaqi dəyərlərin qorunmasına xidmət edən vacib bir hissədir. İslam fiqhində təyəmmümün yerini başa düşmək və onu düzgün tətbiq etmək, həm fərdi həyatımızda, həm də dini həyatımızda düzgün təmizlik anlayışını təmin edir.

Ən Çox Verilən Suallar

1. Təyəmmüm nədir?

Təyəmmüm, su tapılmadıqda və ya su ilə təmizlənmək mümkün olmadıqda yerin təmiz torpağı ilə təmizlənmək əməlidir.

2. Təyəmmüm necə edilir?

Təyəmmüm etmək üçün əlləri yerə vurub, sonra üzə və əllərə silmək lazımdır. Bu əməl abdest və qüsl üçün istifadə olunur.

3. Təyəmmümün şərtləri nədir?

Təyəmmümün tətbiq edilməsi üçün su tapılmamalıdır. Ayrıca, torpağın təmiz olması və təyəmmüm edən şəxsin niyyət etməsi vacibdir.

4. Təyəmmüm hansı vəziyyətlərdə edilir?

Təyəmmüm, su tapılmadıqda və ya suyun istifadəsi sağlamlığa zərərli olarsa tətbiq edilir.

5. Təyəmmüm abdest yerinə keçərmi?

Bəli, təyəmmüm abdest və ya qüsl yerinə istifadə edilə bilər, amma yalnız su tapılmadıqda və ya istifadə olunması təhlükəli olduqda.

6. Təyəmmümün fətvası necə verilir?

Təyəmmümün fətvası, su tapılmadıqda və ya suyun istifadəsi zərərli olduğunda verilə bilər. Bu, şəraitə görə dəyişir.

7. Təyəmmüm hər zaman edilə bilərmi?

Xeyr, təyəmmüm yalnız su tapılmadıqda və ya su ilə təmizlənmək mümkün olmadıqda edilə bilər.

8. Təyəmmüm nə qədər vaxtda bir dəfə edilir?

Təyəmmüm, su tapılmadıqda və ya suyun istifadəsi mümkün olmadıqda hər dəfə edilə bilər. Bu, müvafiq vəziyyətə görə dəyişir.

9. Təyəmmüm edən şəxs su taparsa nə etməlidir?

Əgər təyəmmüm edən şəxs su taparsa, dərhal abdest almalı və ya qüsl etməlidir. Təyəmmüm yalnız su tapılmadıqda keçərlidir.

10. Təyəmmümün mənəvi əhəmiyyəti nədir?

Təyəmmüm, yalnız fiziki təmizlik deyil, həm də insanın mənəvi təmizliyini təmin edən və ibadətə hazırlıq məqsədi güdən bir əməl olaraq İslamda əhəmiyyətlidir.