Tiramisu : Əsas tərkibi, Növləri

Tiramisu – adı qədər cazibədar olan bu İtalyan deserti illərdir dünyanın hər yerində insanların sevimli şirniyyatına çevrilib. Onun sadə, lakin bir o qədər də zərif və yaddaqalan dadı, qəhvə və krem harmoniyası, qatı-qatı quruluşu və təqdimat forması onu digər desertlərdən fərqləndirən əsas xüsusiyyətlərdəndir. Tiramisu təkcə bir şirniyyat deyil – bu, İtaliya mətbəxinin ruhunu, insanlarının estetik zövqünü və yeməyə olan sevgisini təcəssüm etdirən bir simvoldur. Bu məqalədə tiramisunun tarixi, hazırlanma üsulları, qidalanma dəyərləri, dünyadakı yayılması, Azərbaycan mətbəxindəki yeri və digər mühüm məqamlar ətraflı şəkildə təqdim olunur.

Tiramisu nədir?

Tiramisu mascarpone pendiri, yumurta sarısı, şəkər, savoiardi adlanan peçenye (ladyfingers), espresso qəhvəsi və kakao tozunun vəhdətindən hazırlanan, soyuq halda servis edilən klassik bir İtalyan desertidir. “Tira mi su” ifadəsi italyanca “məni yuxarı qaldır” deməkdir. Bu ifadə həm tiramisunun insanın ruh halını yüksəltməsini, həm də onun enerjiyə səbəb olan qəhvə tərkibini ifadə edir.

Tarixi mənşəyi

Tiramisu desertinin dəqiq yaranma tarixi ətrafında müxtəlif nəzəriyyələr mövcuddur. Ən çox qəbul edilən versiyaya görə, tiramisu 1960-cı illərdə İtaliyanın Treviso şəhərində yerləşən “Le Beccherie” restoranında hazırlanmışdır. Ado Campeol adlı restoran sahibi və onun ailəsi bu deserti öz şəxsi təcrübələri ilə formalaşdırmış və ilk dəfə menyuya daxil etmişdir. Lakin bəziləri tiramisunun köklərinin daha qədimə, hətta 17-ci əsrə qədər getdiyini, Toskana bölgəsində bənzər bir şirniyyatın mövcud olduğunu iddia edirlər.

Tarixdən asılı olmayaraq, tiramisu bu gün İtalyan kulinariya ənənəsinin rəmzinə çevrilmişdir və dünyanın bir çox ölkələrində böyük maraqla istehlak edilir.

Əsas tərkib hissələri və rolu

Hazırlanma qaydası

Tiramisu hazırlamaq həm asan, həm də ustalıq tələb edən bir prosesdir. Əgər düzgün qaydalara əməl olunarsa, nəticə gözləniləndən də yaxşı alınır. Əsas addımlar aşağıdakılardır:

1. Yumurtanın sarısı ilə şəkər birləşdirilərək çalınır və mascarpone pendiri ilə qarışdırılır.
2. Əldə edilən krem qarışığı yüngül və axıcı olmalıdır.
3. Savoiardi peçenyeləri əvvəlcədən dəmlənmiş espresso qəhvəsinə batırılır, lakin çox islanmaması üçün diqqət edilir.
4. Peçenyelər qaba bir qat düzülür, üzərinə krem yayılır.
5. Bu mərhələlər növbəli şəkildə təkrarlanaraq qat-qat düzülür.
6. Üzərinə bol kakao tozu səpilir.
7. Soyuducuda minimum 4-6 saat saxlanılır. İdeal halda bir gecə saxlanması məsləhətdir.

Tiramisu növləri

Ənənəvi tiramisu ilə yanaşı, müxtəlif bölgələrdə və mətbəxlərdə aşağıdakı variasiyalar yayılıb:

• Şokoladlı tiramisu
• Meyvəli tiramisu (çiyələkli, moruqlu)
• Alkoqollu tiramisu (Marsala, rom və ya amaretto ilə)
• Vegan tiramisu (südsüz, yumurtasız)
• Pendir əvəzi ilə tiramisu (mascarpone yerinə qaymaq və labne)

Hər biri fərqli damak dadlarına uyğunlaşdırılıb və restoran menyularında xüsusi yer tutur.

Qidalanma dəyərləri

Tiramisu deserti dadlı olduğu qədər də enerjilidir. Aşağıdakı təxmini göstəricilər 100 qram tiramisuya aiddir:

• Kalori: 240–300 kcal
• Zülal: 5–7 qram
• Yağ: 15–20 qram
• Karbohidrat: 25–30 qram
• Şəkər: 14–18 qram

Bu səbəbdən tiramisunu mütəmadi deyil, həftədə 1–2 dəfə qəbul etmək daha faydalıdır.

Tiramisu və sağlamlıq

Tiramisu həm zəngin qida tərkibinə, həm də yüksək kalori dəyərinə malik desertlərdən biridir. Tərkibindəki şəkər və yağ nisbəti olduqca yüksək olduğundan, xüsusilə diabet və piylənmə riski daşıyan şəxslər üçün ehtiyatla istifadə olunmalıdır. Həmçinin tiramisuda istifadə olunan yumurtalar çiy halda əlavə olunduğundan, məhsulun təmizliyinə və saxlanma şəraitinə diqqət yetirilməlidir.

Buna baxmayaraq, tiramisu tamamilə sağlamlıq üçün zərərli sayılmır. Keyfiyyətli inqrediyentlərlə, şəkərsiz və az yağlı variasiyalarla hazırlanarsa, balanslı və nəzarətli şəkildə istehlak edildikdə faydalı ola bilər. Kalsium, zülal və enerji baxımından zəngin olan bu desert, xüsusilə idmanla məşğul olan şəxslər üçün əhəmiyyətli enerji mənbəyi rolunu oynaya bilər. Vegan və dietik versiyalarında isə südlü məhsullar əvəzlənərək daha yüngül formalar əldə edilir.

Azərbaycan mətbəxində tiramisu

Son illərdə Azərbaycan kulinariyasında da tiramisu geniş şəkildə istifadə olunmağa başlayıb. Əvvəllər yalnız xarici restoranlarda təqdim olunan bu desert, indi demək olar ki, Bakının və regionların əksər kafe və restoranlarında menyuların ayrılmaz hissəsidir. Hətta bir çox insanlar tiramisunu ev şəraitində də hazırlamağa üstünlük verir.

Azərbaycanlı damaq dadına uyğun olaraq tiramisunun bəzi variasiyaları yaradılıb. Məsələn, mascarpone tapılmadıqda qaymaq, labne və ya hətta süzmə qatıq istifadə edilir. Bəzən savoiardi yerinə evdə bişirilən biskvitlərdən və ya digər yerli peçenyelərdən istifadə olunur. Həmçinin dad fərqliliyi yaratmaq üçün tiramisunun meyvəli və ya şokoladlı növlərinə üstünlük verilir. Qonaq qarşılamalarında, toy və nişan süfrələrində bu desert artıq xüsusi yer tutur.

Bu tendensiya göstərir ki, tiramisu artıq sadəcə bir xarici desert deyil, eyni zamanda Azərbaycan mətbəxinin müasir üslubuna uyğunlaşdırılmış və yerli tələblərə inteqrasiya olunmuş bir ləzzətə çevrilib.

Tiramisu hazırlanarkən edilən əsas səhvlər

• Peçenyelərin qəhvədə çox islanması desertin sulu və dağınıq olmasına səbəb olur.
• Mascarpone əvəzinə keyfiyyətsiz pendirlərdən istifadə dadı zəiflədir.
• Soyutma müddətinə əməl edilməməsi struktura mənfi təsir edir.
• Kakao əvəzinə şokoladlı tozdan istifadə olunması nəticənin klassik daddan uzaqlaşmasına gətirib çıxarır.

Evdə tiramisu hazırlamaq istəyənlərə tövsiyələr

• Mascarpone tapılmadıqda ev şəraitində qaymaq və süzmə qatıq qarışığı ilə əvəz edilə bilər.
• Qəhvənin təzə və qatı olmasına diqqət yetirilməlidir.
• Hazır savoiardi əvəzinə evdə hazırlanan süngər peçenye istifadə edilə bilər.
• Vegan versiyalar üçün badam südü və bitki mənşəli pendir seçilə bilər.

Tiramisunun dünyada yayılması

Tiramisu bu gün təkcə İtaliya ilə məhdudlaşmır. Dünyanın hər yerində bu desert müxtəlif versiyalarda təqdim olunur. ABŞ, Fransa, Almaniya, Rusiya, Yaponiya və Türkiyə kimi ölkələrdə restoranlar bu deserti öz menyularında xüsusi yerə sahib edir. Hətta hər il bir çox ölkədə “Tiramisu Festivalı” keçirilir və bu zaman ən maraqlı və yenilikçi versiyalar nümayiş olunur.

Beynəlxalq qastronomiya yarışmalarında da tiramisu tez-tez iştirak edən desertlərdəndir. Həm ev şəraitində, həm də sənaye miqyasında tiramisunun istehsalı qida sənayesinin vacib sahələrindən biri kimi inkişaf etməkdədir. Supermarketlərdə hazır formada satılan tiramisu paketləri, dondurulmuş versiyalar və hətta vegan sertifikatlı məhsullar da artıq geniş şəkildə mövcuddur. Bu da onun populyarlığını və qlobal bazarda yerini təsdiqləyir.

Sosial şəbəkələrdə, xüsusilə Instagram və TikTok platformalarında tiramisu reseptlərinin və kreativ təqdimatların paylaşılması, bu desertin gənc nəsil arasında da məşhurlaşmasına səbəb olub. Qloballaşdırma nəticəsində mətbəxlərarası sərhədlər aradan qalxıb və tiramisu dünya mətbəxlərinin ortaq ləzzətinə çevrilib.

Tiramisu – sadəcə bir şirniyyat deyil, İtalyan kulinariyasının dünyaya bəxş etdiyi incə və zövqlü bir hədiyyədir. Onun tərkibindəki harmoniya, hazırlanma sənəti və zərif təqdimatı ilə tiramisu həm damaq, həm də estetik zövqlərə xitab edir. Bu desertin hər təbəqəsində ustalıq, hər qatında zövq gizlidir. Mətbəxdə yeni təcrübələrə açıq olan hər kəs üçün tiramisu, həm öyrəniləcək, həm də dadılacaq unudulmaz bir təcrübədir.

Ən çox verilən suallar: