Tövbə Namazı: Fəziləti, Qılınma Qaydası

İslam dinində tövbə anlayışı, insanın etdiyi günah və səhvlərə görə vicdanən peşman olaraq, Allaha dönməsi və bir daha həmin səhvləri etməyəcəyinə dair niyyət etməsidir. Tövbə sözü ərəb dilində “təvbə” kökündən gəlir və “qayıtmaq”, “dönmək” mənasını verir. Bu, insanın Allaha yönəlməsi və günahlarından təmizlənmək istəyi ilə əlaqədar mənəvi bir dönüş nöqtəsidir. Qurani-Kərimdə Allah-taala insanlara tövbə etməyi əmr edir və buyurur ki, “Ey iman gətirənlər! Səmimi tövbə ilə Allaha dönün…” (Təhrim, 8). Bu ayə tövbənin sadəcə dildə deyil, qəlbdən və içdən gələn peşmançılıqla edilməli olduğunu göstərir.

İslam alimlərinin fikrincə, tövbənin qəbul olunması üçün üç əsas şərt var: birincisi, edilən günahdan səmimi peşmançılıq duymaq, ikincisi, həmin günahı dərhal tərk etmək, üçüncüsü isə bir daha həmin səhvi etməməyə qəti qərar verməkdir. Əgər günah bir insana qarşı edilmişsə, onda bu şərtlərə əlavə olaraq həmin şəxsdən halallıq almaq da vacib sayılır. Tövbə Allahla qul arasında olan münasibətə aiddir və Rəbbimizin mərhəmətinə sığınaraq yeni bir səhifə açmaq fürsəti verir.

Tövbə Namazının Dini Əsasları

Tövbə namazı, insanın etdiyi günah və xətalara görə Allahdan bağışlanma diləmək məqsədilə qıldığı xüsusi ibadət formasıdır. Həm Qurani-Kərim, həm də hədislər bu namazın dini əsaslarının mövcudluğunu göstərir. Tövbə namazının qılınması vacib olmasa da, çox tövsiyə edilən bir ibadətdir və din alimləri bu namazın faydalarını, xüsusilə də mənəvi təmizlənməyə verdiyi töhfəni vurğulayırlar.

Peyğəmbərimiz Məhəmməd (s.ə.s) bir hədisində belə buyurmuşdur: “Bir kəs günah edər, sonra da durub dəstəmaz alar, iki rükət namaz qılar və Allahdan bağışlanma diləyərsə, Allah onun tövbəsini qəbul edər.” (Əbu Davud). Bu hədis tövbə namazının nə qədər fəzilətli və təsirli olduğunu göstərir. İbn Qayyim əl-Cəvziyye kimi İslam alimləri də tövbə namazını günahlardan təmizlənmək üçün ən gözəl və səmimi vasitələrdən biri kimi dəyərləndiriblər.

Tövbə namazı fərdi ibadət olub, Allahla bəndə arasında olan təmizləyici bir ünsiyyətdir. Bu namaz, sadəcə fiziki hərəkət deyil, qəlbin qırılmışlığı, peşmançılığı və mərhəmət diləyi ilə doludur.

Tövbə Namazı Necə Qılınır?

Tövbə namazı adi iki rükətli nafilə namaz kimi qılınır, lakin qılarkən qəlbdə olan niyyət və məqsəd onun ruhunu formalaşdırır. Namazdan öncə dəstəmaz alınmalı, bədən, libas və məkan təmiz olmalıdır. Daha sonra insan qibləyə yönələrək tövbə etmək niyyəti ilə iki rükət namaz qılmalıdır.

Namazın birinci rükətində Fatihə surəsindən sonra İxlas surəsi və ya istənilən digər surə oxuna bilər. Hər iki rükət tamamlandıqdan sonra namazdan sonra əllər açılaraq dua edilir. Bu duada insan etdiyi günahları etiraf edir, Allaha yönəlir, bağışlanma diləyir və bir daha eyni səhvləri etməyəcəyinə dair qəti niyyət bildirir. Bəzən tövbə namazından sonra istiğfar (bağışlanma istəmə) zikrini təkrar etmək də tövsiyə olunur: “Əstəğfirullahəl-azim və ətubu ileyh.”

Tövbə namazı üçün xüsusi bir vaxt şərti yoxdur. Lakin bəzi alimlər gecə vaxtlarının və səcdə anının dua və tövbə üçün daha münasib olduğunu bildirirlər. Əsas məsələ insanın tövbəsinin səmimi və qəlbdən gələn peşmançılıqla dolu olmasıdır.

Tövbə Niyyətiylə Qüsl Almaq
İlk öncə tövbə niyyətiylə qüsl alınar. Tövbə niyyətiylə və ədəblə bütün bədən yuyunar, sonra: “ALLAHIM! mən bədənimin ancaq xaricini yuya bildim. Sən də nurun ilə içimi yu, ürəyimi təmizlə !” deyə (insan ürəyində) dua edər. Yuyunarkən, mümkün olduğu qədər ədəbə və övrət yerini örtməyə diqqət yetirilər. Sonra paltarlar geyilib duşdan çıxılar.

Tövbə Niyyətiylə Dəstəmaz Almaq
Sonra isə, günahlardan təmizlənmə və tövbə niyyətiylə bir dəstəmaz alınar. (Qüsl aldığı zaman eyni zamanda qüslun içində dəstəmaz da alına bilər.) Dəstəmaz almaqda məqsəd bədənin çirklərini yumaq deyil. Əsl məqsəd ürəyin mənəvi çirklərini təmizləmək və qəflətini aradan qaldırmaqdır. Bu niyyətlə dəstəmaz almaq lazımdır. Hər üzvün etdiyi günaha tövbə etməli və onlarla bir daha günah işləməməyə səmimi olaraq niyyət edilməlidir. Hz. Rəsulullah (s.a.s) da müjdə etdiyi kimi, “Bir qulun dəstəmaz aldığı suyun son damlasıyla birlikdə, bədən üzvünün işlədiyi günah çirkləri də tökülər” .

2 Rükət Tövbə Namazı qılmaq
Bir Müsəlman, günah işlərsə, bundan peşmançılıq duyarsa buna tövbə etməsi vacibdir. İşlədiyi günahlarına peşman olan adamın ALLAHIN fəzl və kərəminə, tövbələri qəbul ediciliyinə sığınmağa ehtiyacı vardır. Günah etmiş şəxs Bunun üçün iki rükət namaz qılaraq işlədiyi günahdan ötəri bağışlanmasını diləməlidir.
Bu namaz, iki rükətlik bir namazdır (Eyniylə sübh namazı kimi). Hədisi şərifdə təriflənmiş və tövsiyə edilmişdir. Buna tövbə ya da istixarə namazı deyilir. “Niyyət etdim ALLAH rizası üçün tövbə niyyətiylə istixarə namazı qılmağa” deyə niyyət edilir. Bilənlər, birinci rükətində Fatihədən sonra Kafirun surəsini, ikinci rükətdə isə ixlas surəsini oxuyarlar. Bilməyənlər, bildikləri surələri oxuyaraq bu namazı qılarlar.

Tövbə və istiğfardan əvvəl qılınan iki rükət namaz adamı dünyadan və dünya zövqlərindən uzaqlaşdırıb ALLAHA yaxınlaşdırar. Etdiyi rüku və səcdələr ALLAHIN hüzurunda ehtiyac və zəifliyinə, onun gücü qarşısında acizliyinə işarə edər. Bu ruh halı içərisində Rəbbinə əl açıb dua edən, üzr istəyən adamın dua və tövbəsi qəbul edilməyə daha layiqdir.

Tövbə Namazının Vaxtı və Əhəmiyyəti

Tövbə namazının qılınması üçün xüsusi bir vaxt müəyyən edilməyib. İnsan istədiyi zaman, səmimi niyyətlə bu namazı qıla bilər. Lakin bəzi vaxtlarda tövbə namazı daha çox tövsiyə edilir. Xüsusilə gecə vaxtı, sübh namazından öncəki vaxtlar və ya gün ərzində günah işlədikdən sonra dərhal qılınması daha fəzilətli sayılır. Tövbəni gecikdirmək, günahların qəlbdə dərinləşməsinə və peşmançılığın azalmasına səbəb ola bilər. Bu baxımdan tövbə namazı günahdan sonra ilk fürsətdə qılınmalıdır.

Ənənəvi İslam təlimində gecə namazı, xüsusilə təhəccüd vaxtı, Allahla bəndə arasında səmimi əlaqənin qurulduğu bir zaman hesab olunur. Tövbə namazı da həmin vaxtda qılınarsa, insanın səmimiyyət və təvazökarlığı daha yüksək olur. Bununla yanaşı, tövbə namazı insanın psixoloji vəziyyətinə də müsbət təsir göstərir. Günah yükünü qəlbindən çıxarmaq, bağışlanmağa ümid etmək, insanın özünü daha yüngül və rahat hiss etməsinə səbəb olur.

Namazın sonunda edilən dua da bu ibadətin ən mühüm hissəsidir. Allahdan bağışlanma diləmək, ürəkdən gələn bir dua ilə səcdəyə qapanmaq tövbə prosesini tamamlayan əsas ünsürlərdəndir.

Tövbənin İnsanın Həyatında Rolu

Tövbə təkcə dini bir anlayış deyil, həm də insanın psixoloji və mənəvi inkişafında böyük rol oynayır. İnsan səhv etdiyini etiraf edərək öz vicdanı ilə barışır, ruhunu saflaşdırır. Tövbə edən şəxs, keçmişdə etdiyi yanlışların fərqinə vararaq, gələcəkdə daha düzgün addımlar atmağa çalışır. Bu mənada tövbə həm daxili bir təmizlənmə, həm də mənəvi bir yenilənmədir.

Hər bir insan həyatında az və ya çox dərəcədə səhvlər edir. Tövbə bu səhvləri düzəltmək və eyni səhvi təkrarlamamaq üçün verilmiş böyük bir fürsətdir. İslam dinində Allahın rəhməti və bağışlayıcılığı genişdir. Quranda Allah belə buyurur: “Ey öz nəfsinə zülm edən bəndələrim! Allahın rəhmətindən ümidinizi kəsməyin. Şübhəsiz ki, Allah bütün günahları bağışlayar.” (Zumər, 53)

Bu ayə insanın nə qədər günahkar olursa olsun, Allahın rəhmətinə sığınaraq yenidən doğulmuş kimi ola biləcəyini göstərir. Tövbə edən insan həyatını daha şüurlu, məqsədli və düzgün yaşamaq qərarına gəlir. Beləliklə, tövbə yalnız keçmişlə deyil, gələcəklə bağlı da böyük bir öhdəlik yaradır.

Tövbə Namazının Nəticə Etibarı ilə Əhəmiyyəti

Tövbə namazı insanın mənəvi dirçəlişinin, vicdan rahatlığının və Allahla bağının bərpasının açarıdır. Bu namaz vasitəsilə insan özünü günahların yükündən azad edir, yeni və təmiz bir başlanğıc üçün Allaha üz tutur. Tövbə namazının təməlində səmimiyyət, peşmançılıq və dəyişmək arzusu dayanır. Bu ibadət insanı öz səhvləri ilə üzləşməyə vadar edir, eyni zamanda ümid verir.

Tövbə namazı fərdi ibadət olsa da, onun sosial və mənəvi təsiri də danılmazdır. Tövbə edən insan, çevrəsinə qarşı da daha diqqətli, vicdanlı və mərhəmətli olur. Bu, cəmiyyətdə də müsbət davranışların artmasına, münasibətlərin saflaşmasına gətirib çıxarır.

Tövbə namazı həyatın müxtəlif mərhələlərində dönüm nöqtəsinə çevrilə bilər. İnsan keçmişdə etdiyi xətalardan dərs alaraq, tövbə namazı ilə mənəvi azadlığa qovuşur. Bu namaz Allaha olan inamı, sevgini və bağlılığı artırır. Allahın bağışlayıcılığına sığınmaq və yenidən düz yola dönmək üçün tövbə namazı ən gözəl vasitələrdən biridir.

Ən Çox Verilən Suallar