Türkiyə ali təhsil sistemi son iyirmi ildə sürətli modernləşmə keçirərək tələbə yönümlü, beynəlxalq rəqabətə açıq bir model qurub. Dövlətin təhsilə ayırdığı büdcə artımı yeni kampusların inşasına, mövcud universitetlərin isə laboratoriya və rəqəmsal infrastrukturunu yeniləməsinə şərait yaradıb. Yüksəköyrətim Kurulu (YÖK) tərəfindən tətbiq edilən vahid qəbul mexanizmi yerli və xarici abituriyentlər üçün aydın, mərhələli prosedur təqdim edir. Yerli tələbələr ölkədəki bütün bakalavriat proqramlarına YKS imtahanı vasitəsilə müraciət edir və bal-sıralama sistemi seçim azadlığı ilə ədalətli rəqabəti tarazlayır. Eyni zamanda xarici və diaspora mənşəli gənclər üçün YÖS, SAT və ya A-Level nəticələri ilə paralel kanallar yaradılıb, kvotalar transmillət tələbə mühitini stimullaşdırır. Dərslərin təxminən üçdə biri ingilis dilində, bəzən alman və fransız bölmələri ilə tədris olunduğundan dil tələbləri erkən mərhələdə dəqiqləşdirilir. Təqaüd siyasəti də qəbul prosesinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib; dövlət fondları, universitet daxili burslar və regional proqramlar maliyyə əngəllərini minimuma endirir. Viza və yaşayış icazəsi prosedurları “e-ikamet” platforması sayəsində sürətlənib, beləliklə tələbə akademik təqvimə vaxtında qoşulur. İxtisas seçimində kurikulumun aktuallığı, professor heyətinin sənaye təcrübəsi və beynəlxalq akkreditasiya statusu əsas meyar kimi dəyərləndirilir. Universitet-sənaye əməkdaşlığı nəticəsində kooperativ təhsil modelləri populyarlaşır, məzunlar işə inteqrasiyanı hələ təhsil zamanı reallaşdırır. Bu dinamik ekosistem Türkiyəni regionun ali təhsil mərkəzinə çevirərək minlərlə azərbaycanlı gəncin prioritet istiqaməti kimi möhkəmləndirir.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Yerlilər üçün YKS Sistemi
YKS — Yüksəköyrətim Qurumları Sınavı üç mərhələdən ibarət vahid qəbul imtahanıdır və bütün dövlət, vakıf, eyni zamanda vakf-xalq ortaqlığı universitetlərinə giriş üçün yeganə kanaldır. Birinci mərhələ TYT (Temel Yeterlilik Testi) şagirdin ümumi savadını, ikinci mərhələ AYT (Alan Yeterlilik Testi) isə ixtisas yönümlü biliklərini ölçür; əlavə YDT (Yabancı Dil Testi) yalnız dil bölmələrini seçənlərə tətbiq olunur. Abituriyentlər topladığı xalı Türkiyə miqyaslı sıralamada yerləşdirir, universitetlər isə fakültə üzrə “taban puanı” və “kontenjan” dəyərlərini elan edirlər.
Qəbul strategiyası bal-sıralama tandeminə əsaslandığına görə namizəd yüksək xal toplayıb sıralamada geridə qala bilməz; hər iki parametr birgə nəzərə alınır. İmtahan nəticəsi iki il qüvvədədir, lakin bir çox fakültə birinci il balından istifadəni tövsiyə edir, çünki kontenjan doluluğu tələbə tələbatını yüksəldir. Hər kəs 24 ixtisas seçim haqqına malikdir və sistemdə “yüksek öncelik” prinsipi ilə prioritet sırası müəyyənləşdirir.
Xaricilər üçün YÖS və Alternativ İmtahanlar
YÖS (Yabancı Öğrenci Sınavı) xarici pasportlu abituriyentlərin ən çox seçdiyi rəsmi imtahandır; suallar riyazi məntiq, riyaziyyat, coğrafi düşünmə və ümumi iq səviyyəsini qiymətləndirir. Hər universitet öz YÖS-ünü təşkil edə bilər, lakin son illər “TR-YÖS” adlı mərkəzləşdirilmiş format pilot mərhələdə tətbiq olunur.
Alternativ olaraq SAT, ACT, A-Level və ya Abitur sertifikatları qəbul edən universitetlər də mövcuddur, bu baxımdan Bilkent, Koç, ODTÜ, İstanbul Teknik və Hacettepe nümunə göstərilir. SAT I üzrə 1200+, ACT üzrə 24+ bal toplayan namizədlər mühəndislik və tibb kimi yüksək bal tələb edən proqramlara keçid ala bilirlər. Universitetlər sənəd paketini onlayn sistemə yükləməklə yanaşı, müsahibə mərhələsi də keçirə bilər ki, bu, ən çox tibb və pilotaj proqramlarında rastlanır.
Dil Tələbləri və Hazırlıq Proqramları
Türk bölmələri üçün xarici tələbələrə minimal B2 səviyyəli TÖMER sertifikatı lazımdır; uğur əldə etməyənlər bir illik ödənişli və ya burslu hazırlığa qəbul edilirlər. İngilisdilli proqramlar IELTS 6.0–6.5, TOEFL-iBT 79–87 aralığında bal istəyir, lakin universitetin daxili imtahanını müvəffəqiyyətlə vermək imkanı da mövcuddur.
Dil hazırlıq illəri kreditdənkənar hesab olunsa da, “sıfır il” adlandırılmır; tələbə universitet idman, mədəniyyət və kulub fəaliyyətlərinə tamhüquqlu qatılır. Hazırlıq müddətində tələbə narahat olmadan tələbə vizası alır, çünki rəsmi status artıq təsdiqlənib.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Təhsil Haqqı və Maliyyə Dəstəyi
Dövlət universitetlərində türkiyəli tələbələr üçün illik rüsum 2 000–10 000 türk lirəsi intervalında dəyişir; bu məbləğ humanitar ixtisaslarda aşağı, tibb və pilotaj kimi yüksək maliyyətli proqramlarda yuxarı olur. Vakıf universitetləri kredit modelinə əsasən 5 000–20 000 ABŞ dollarına qədər təhsil haqqı təyin edir, lakin 25–100 faiz dərəcəsində burs paketi mövcuddur.
Türkiyə Bursları, TÜBİTAK, YTB (Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar) və universitet daxili üstünlük bursları xarici tələbənin təhsil haqqını, yataqxana və aylıq cib xərclərini tam və ya qismən qarşılayır. Universitetlər erkən müraciət endirimi, akademik mükəmməllik bursu və qardaş ölkə kontenjanı kimi müxtəlif mexanizmlər təqdim edir.
Viza, İcazə və Sığorta Prosedurları
Qəbul məktubu alan xarici tələbə ən yaxın Türkiyə konsulluğuna müraciət edərək “öğrenci vizesi” alır; sənəd paketinə qəbul məktubu, maddi təminat sübutu və sığorta polisi daxil edilir. Türkiyəyə girişdən sonra 30 gün ərzində “e-ikamet” platformasında onlayn yaşayış icazəsi üçün müraciət edilir və tələbə kimlik kartı poçtla ünvanına göndərilir.
Universitet sığorta partnyorları tələbəyə minimal məcburi səhiyyə dəstəyi təklif edir, lakin xərc baxımından dövlət sığorta sistemi (SGK) ilə müqavilə bağlamaq daha sərfəlidir. Bütün bu prosedurlar “uluslararası öğrenci ofisi” tərəfindən addım-addım izah olunur və lazımi sənəd şablonları təqdim edilir.
Transfer, Çift Anadal və Yandal İmkanları
Türkiyə ali təhsili “Yatay Geçiş” adı verilən ölkədaxili transfere icazə verir; tələbə birinci semestri bitirdikdən sonra GPA və fakültə kontenjanına əsasən başqa bölməyə keçə bilər. Çift Anadal (iki diplom) və Yandal (kiçik ixtisas) proqramları yüksək GPA göstərən tələbələr üçün nəzərdə tutulub və əlavə təhsil haqqı tələb etmir.
Beynəlxalq kredit tanınması Bologna prosesi çərçivəsində ECTS sistemi ilə asanlaşdırılıb; bu, Avropa exchange proqramlarında kreditlərin tam ekvivalentliyini təmin edir. Məzun transkriptində hər iki ixtisas ayrıca göstərilir, bu da əmək bazarında rəqabət üstünlüyü yaradır.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Kooperativ Təhsil və Praktika Tənzimləmələri
Koç, TOBB ETÜ, İstanbul Teknik kimi universitetlər kooperativ model tətbiq edərək tələbəni üçüncü semestrdən etibarən ödənişli iş mühitinə inteqrə edirlər. Dövlət universitetlərində məcburi staj fənləri kurrikuluma daxil edilir və E-staj sistemində izlənir.
Tələbə beynəlxalq staj üçün “Erasmus+ Traineeship” və ya IAESTE kanallarından yararlana bilər; hər proqram aylıq qrant və sığorta təmin edir. Praktika dövrü müvəffəqiyyətlə başa vurulduqda kredit və sertifikat portfoliolarına daxil edilir.
Müraciət Təqvimi və Vacib Son Tarixlər
| Proses mərhələsi | Dövlət universiteti | Vakıf universiteti | Qeyd |
|---|---|---|---|
| Onlayn ərizə açılışı | 10 May | 1 Yanvar | Xarici vətəndaşlar üçün |
| Sənəd yükləmə sonu | 20 İyun | 15 Avqust | PDF formatında |
| İmtahan nəticəsi yükləmə | 20 İyul | 20 Avqust | YÖS, SAT, ACT, A-Level |
| Qəbul cavabının elan tarixi | 30 İyul | 5 Sentyabr | Rəsmi e-mail |
| Təhsil haqqı ilkin ödənişi | 10 Avqust | 15 Sentyabr | Onlayn POS sistemi |
| Dərslərin başlanması | 23 Sentyabr | 30 Sentyabr | Payız semestri |
Türkiyə universitetlərinə qəbul qaydaları strukturlaşdırılmış, şəffaf və texnoloji cəhətdən optimallaşdırılmış mexanizm üzərində qurulub. Yerli abituriyentlər vahid YKS platformasında bal və sıralama tandeminin ədalətli modelindən faydalanır, xarici namizədlər üçün YÖS, SAT və digər qlobal imtahan nəticələri geniş alternativ yaradır. Dil tələbləri hazırlıq proqramları və rəsmi sertifikatlarla dəqiq tənzimlənir, akademik kursa keçid zamanı hər hansı gecikmə riskini aradan qaldırır. Təhsil haqları dövlətdə münasib, vakıf universitetlərində isə çevik burs mexanizmləri sayəsində çoxşaxəli imkanlar təklif edir. Viza və yaşayış icazəsi prosedurları rəqəmsallaşdırıldığı üçün tələbə akademik il başlamadan bütün hüquqi məsələləri onlayn mühitdə tamamlayır. Transfer, çift anadal və yandal proqramları tədris prosesini fərdiləşdirir, kooperativ model və staj imkanları isə nəzəriyyəni real iş mühitinə köçürür. Bolonya prosesinə tam inteqrasiya kredit tanınmasını asanlaşdırır və məzunların Avropa miqyasında mobilliyini genişləndirir. Beynəlxalq akkreditasiya və reytinqlər diplomların qlobal rəqabət gücünü təsdiqləyir, işəgötürənlər təhsil formasından asılı olmadan akademik nəticəyə fokuslanır. Bu çevik, çoxpilləli sistem ali təhsili planlaşdıran azərbaycanlı gənclər üçün də aydın yol xəritəsi təqdim edir və karyera məqsədlərinə uyğun proqram seçimini sadələşdirir.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Ən Çox Verilən Suallar
YKS balı rəsmi olaraq iki il qüvvədə qalır. Buna baxmayaraq, fakültələrin əksəriyyəti birinci il toplanan balın istifadə edilməsini tövsiyə edir, çünki kontenjan doluluğu bal tələbini artırır. İkinci il ərizə verərkən balın düşməsi mümkün deyil; sadəcə sıralama nisbətən dəyişə bilər. Tələbə iki il ərzində istənilən ixtisası bal-sıralama limitinə uyğun seçə bilər.
YÖS imtahanında iştirak üçün limit qoyulmayıb, abituriyent istədiyi qədər giriş cəhdi edə bilər. Hər universitet öz YÖS nəticəsini qəbul etdiyindən namizəd eyni il bir neçə universitetin imtahanında iştirak edə bilir. Yeni pilot mərkəzləşdirilmiş TR-YÖS nəticəsi isə bütün dövlət universitetlərində etibarlı olacaq. Balın müddəti imtahan ilinin sonuna qədər qüvvədə qalır.
Dövlət universitetlərində hazırlıq proqramı rəsmi təhsil haqqının bir hissəsidir və əlavə ödəniş tələb etmir. Vakıf universitetlərində hazırlıq ili təqaüd paketinə daxil olmaya bilər, bu halda ayrıca ödəniş tətbiq edilir. Bəzi vakıf ali məktəbləri hazırlıq üçün 50–100 faiz burs təmin edir. Hazırlıq ilini uğurla bitirən tələbə əsas proqrama başlayır.
SAT balını qəbul edən universitetlərin siyahısı məhdud olub əsasən vakıf və beynəlxalq reytinqli dövlət universitetlərini əhatə edir. Bal tələbi ümumilikdə 1200-dən başlayır, mühəndislik və tibb kimi proqramlarda bu limit 1400-ə qədər yüksəlir. Universitetlər Essay bölməsini tələb etmir, lakin SAT Subject testləri əlavə üstünlük hesab oluna bilər. Müraciət öncəsi rəsmi qəbul bələdçisini yoxlamaq vacibdir.
Xarici tələbə kvotası hər il YÖK və universitet senatları tərəfindən yenilənir. Demoqrafik statistika, proqram populyarlığı və infrastruktur imkanları kvota miqdarına təsir göstərir. Bəzi fakültələrdə tələbə məmnuniyyəti və məzun iş göstəriciləri də kvota qərarına daxil edilir. Kvota artımı əvvəlcədən rəsmi saytlarda elan olunur.
Bütün dövlət universitetləri semestrlik ödəniş modelindən istifadə edir; tələbə ilin əvvəlində yarısını, ikinci semestrdə qalanını ödəyir. Vakıf universitetləri aylıq, semestrlik və ya illik ödəmə planı təklif edir; kredit kartı və onlayn POS sistemləri vasitəsilə taksit imkanı mövcuddur. Erkən ödəniş endirimləri 5–10 faiz arasında dəyişə bilər. Ödəniş tarixləri rəsmi təqvimdə dərc olunur.
Çift anadal müraciəti adətən ikinci kursun sonu və ya üçüncü kursun əvvəlində həyata keçirilir. GPA tələbi 3.00/4.00 və ya bəzən 3.25/4.00 səviyyəsindədir. Kontenjan məhdud olduğundan yüksək akademik göstərici həm qərar, həm də burs saxlanılması üçün önəmlidir. Qəbul edilən tələbə əlavə təhsil haqqı ödəmədən ikinci diplom qazanır.
Erasmus+ call universitetlərdə ilin payız və yaz semestrlərində elan edilir. Namizəd GPA, dil sertifikatı (minimum B1-B2) və motivasiya məktubu təqdim edir. Müsahibə mərhələsində qrant sıralaması müəyyənləşir və qrant məbləği gediləcək ölkənin yaşayış xərcinə görə hesablanır. Qrantı kifayət etməyən tələbə şəxsi vəsait və ya əlavə burs axtara bilər.
Tələbə vizası üçün sənədlər konsulluğa təqdim edildikdən sonra orta hesabla 10–15 iş günü ərzində nəticə çıxır. Sentyabrda müraciət sıxlığına görə müddət uzana bilər, buna görə qəbul məktubu alan kimi müraciət etmək tövsiyə olunur. Vizadan sonra Türkiyəyə giriş edən tələbə 30 gün içində “e-ikamet” sistemində yaşayış icazəsi üçün qeydiyyata düşməlidir. İcazə kartı təxminən bir ayda poçtla çatdırılır.
Kooperativ təhsil tələbəni rəsmi semestr ərzində part-time və ya full-time ödənişli praktikaya cəlb edir. İş yeri kurikulumun bir hissəsinə çevrildiyindən tələbə həm kredit, həm də maaş qazanır. Şirkət mentorunun geribildirimi akademik qiymətləndirməyə inteqrasiya olunur. Model məzun olduqda CV-də real iş təcrübəsi qeyd etməyə imkan yaradır və işəgötürən münasibətini gücləndirir.
