Türkiyə dövlət universitetləri Cümhuriyyətin ilk illərindən bəri həm milli kimliyin formalaşmasında, həm də iqtisadi modernləşmədə həlledici rol oynayıb. Osmanlı mirasının üzərində inşa edilən bu təhsil şəbəkəsi ilk mərhələdə İstanbul və Ankara kimi mərkəzi şəhərlərdə cəmləşsə də, 1980-ci illərdən sonra regional bərabərlik strategiyası ilə ölkənin ən ucqar bölgələrinə qədər genişləndi. Bugünkü sistem 129 dövlət ali məktəbini əhatə edir və bu qurumların hər biri öz kantindən asılı olmayaraq Yüksəköyrətim Kurulu (YÖK) tərəfindən akkreditə olunmuş vahid kurikulum çərçivəsində fəaliyyət göstərir. Müxtəlif elmi profilli universitetlərin mövcudluğu — texniki, kənd təsərrüfatı, tibb, incəsənət və sosial elmlər — bilik istehsalını çoxşaxəli edir, sənaye ilə akademiyanın sıx əməkdaşlığını təmin edir. Rəqəmsal transformasiya proqramları, xüsusən “YÖK-Atlas” və “Uzaktan Eğitim Platformu” dövlət ali məktəblərində tədrisi interaktiv hala gətirərək EBA ekosistemi ilə sinxronlaşdırır. Elmi‐tədqiqat büdcəsinin ÜDM-də payı 1,3 faiz həddini ötüb, bu da universitetlərin startup ekosisteminə daha çevik qoşulmasına şərait yaradır. Tibb fakültələrinin universitet xəstəxanaları Sosial Təminat Qurumu ilə birbaşa işlədiyindən tələbələr geniş klinik spektrdə praktika keçə bilirlər. Dövlətin təhsil haqlarını subsidiya etməsi, ailə gəliri və akademik göstəriciyə əsaslanan təqaüd paketləri maliyyə baryerlərini azaldır. Erasmus+, Mevlana və Farabi mübadilə proqramları sayəsində hər il on minlərlə tələbə Avropa və Asiya universitetlərində semestrlik təcrübə qazanır. Nəqliyyat infrastrukturunun güclənməsi, tələbə yataqxanalarının yenilənməsi və mədəniyyət mərkəzlərinin çoxalması kampus həyatını sosial baxımdan da cazibədar edir. Bütün bu xüsusiyyətlər Türkiyə dövlət universitetlərini azərbaycanlı abituriyentlər üçün həm keyfiyyətli, həm də əlçatan ali təhsil məkanı kimi ön plana çıxarır.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Tarixi İnkişaf və Hüquqi Çərçivə
Türkiye Cumhuriyeti dövrünün ilk universiteti olan Ankara Universitetinin 1946-cı ildə təsis edilməsi ali təhsilin dünyəviləşdirilməsi yolunda dönüş nöqtəsi oldu. Ardınca İstanbul, Ege və Atatürk kimi universitetlərin yaradılması regional kadr çatışmazlığını minimuma endirdi.
1981-ci ildə YÖK qanunla təsis edilərək kurikulum vahidliyi, akademik titul standartları və universitet sənayesi əməkdaşlığını tənzimləyən baş orqana çevrildi. Bu mərkəzləşmə akademik azadlıqları məhdudlaşdırmadan keyfiyyət göstəricilərini sinxronlaşdırdı.
Akademik Struktur və Fakültə Tipologiyası
Dövlət universitetləri klassik fakültə modelinə paralel olaraq institut və peşə ali məktəbi formatını da tətbiq edir; beləliklə bakalavriat, magistratura və doktorantura pillələrinin hər biri eyni kampus daxilində tamamlanır. Tibb, stomatologiya və baytarlıq kimi sahələrdə tədris müddəti inteqrasiya olunmuş model üzrə altı-səkkiz il davam edir.
Texniki universitetlər — İTU, YTÜ, Gazi — mühəndislik ixtisaslarında ABET ekvivalent kurikulum tətbiq edərək mezunların beynəlxalq lisensiya imtahanına girişini asanlaşdırır. Sosial elmlər fakültələri isə bölmələrarası “minor” və “çift anadal” mexanizmləri ilə karyera elastikliyini artırır.
Qəbul Mexanizmi: YKS və YÖS Müqayisəsi
Yerli abituriyentlər üçün YKS üçpilləli imtahan sistemidir: TYT ümumi bilikləri, AYT ixtisas dərindən anlayışı, YDT isə dil bacarığını qiymətləndirir. Bal və sıralama tandem modeli obyektiv yer bölgüsü yaradır.
Xarici pasportlu namizədlər üçün YÖS və mərkəzləşdirilmiş TR-YÖS mexanizmləri mövcuddur; test riyazi məntiqə fokuslanır və dil baryerini minimuma endirir. SAT və ACT balları da vakıf universitetləri ilə yanaşı, son illərdə bəzi dövlət ali məktəblərində qəbul edilməyə başlanıb.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Elmi-Tədqiqat Potensialı və Texnoparklar
Dövlət universitetlərində 102 texnopark fəaliyyət göstərir; bunların 60 faizi Ankara, İstanbul və İzmir klasterlərində cəmləşir. TÜBİTAK 1001 və 1512 qrantları gənc tədqiqatçıları istiqamətləndirir və spin-off şirkətlərin yaranmasına stimul verir.
Nüvə tibb, qoruyucu dermatologiya və biotexnologiya sahələri üzrə pilot tədqiqat mərkəzləri Hacettepe, Ankara və Ege universitetlərində yerləşir. Süni intellekt laboratoriyaları isə OTTÜ və Boğaziçi kampuslarında dünya reytinqində üst sıralara yüksəlir.
Tələbə Həyatı və Sosial İnfrastruktur
Türkiyə dövlət universitetlərinin əksəriyyətində kampus-şəhərcik formatı mövcuddur: idman kompleksi, kitabxana, mədəniyyət mərkəzi və tələbə klublarının ofisləri eyni məkanda yerləşir. KYK yataqxanaları ölkə üzrə 800 min tələbə yerinə sahibdir və aylıq ödəniş 400-650 TL arasında dəyişir.
Bədii, ədəbi və idman klubları universitetlərin “Sosial Sorumluluk Daire Başkanlığı” tərəfindən maliyyələşdirilir. Hər ilin may ayında keçirilən “Bahar Şenlikleri” festivalı tələbələrin özünüifadəsi üçün ən əhatəli platformadır.
Maliyyələşdirmə və Təqaüd Politikasının Spektri
Dövlət bakalavriat proqramlarının illik təhsil haqqı 3 000-10 000 TL aralığındadır; tibb və pilotaj kimi yüksək xərcli ixtisaslar üzrə yuxarı hədd tətbiq edilir. KYK bursu, Türkiyə Bursları və bələdiyyə təqaüdləri aylıq xərclərin 60 faizini kompensasiya edir.
Araşdırma-mərkəzli magistr və doktorantura tələbələri TÜBİTAK-ın 2210 və 2211 proqramları ilə təhsil haqqından azad olur və aylıq 7 500 TL-dək təqaüd alır.
Beynəlxalqlaşma Strategiyaları və Erasmus+ Əlaqələri
Türkiyə 2024-cü ildə 110 min xarici tələbə ilə Avropada ilk beşlikdə qərarlaşıb. Erasmus+ ikitərəfli müqavilələrində dövlət universitetləri ümumilikdə 3 200 alma materinə qoşulub; ən çox tələbə göndərənlər sırasına İstanbul və Hacettepe universitetləri daxildir.
Mevlana və Farabi daxili mübadilə proqramları ölkədaxili kampuslar arasında kredit mobilitesini təmin edir. İkili diplom layihələri — OTTÜ-SUNY, İstanbul-Kentucky — tələbəyə iki ölkənin diplomunu eyni vaxtda qazanmaq imkanı yaradır.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Keyfiyyət Təminatı və Akkreditasiya Orqanları
YÖKAK (Yüksəköyrətim Kalite Kurulu) hər dörd ildən bir dövlət universitetlərində xarici ekspertlərlə birlikdə keyfiyyət auditləri keçirir. Mühəndislik proqramları MÜDEK, tibb fakültələri TEPDAD, hüquq isə FEDEK tərəfindən akkreditə olunur.
QS və Times Higher Education reytinqlərində dövlət universitetləri 2025-ci ildə ilk 400-lükdə 11 təmsilçi ilə çıxış edərək regional üstünlüyünü möhkəmləndirdi.
Ən Tanınmış 10 Dövlət Universitetinin Qarşılaşdırılması
| Universitet | Şəhər | Təsis ili | QS 2025 | Tələbə sayı |
|---|---|---|---|---|
| Hacettepe | Ankara | 1967 | 331 | 53 800 |
| İstanbul | İstanbul | 1453 | 401-450 | 70 000 |
| Ankara | Ankara | 1946 | 501-550 | 45 200 |
| ODTÜ (METU) | Ankara | 1956 | 375 | 30 600 |
| Boğaziçi | İstanbul | 1863 | 514 | 16 900 |
| Ege | İzmir | 1955 | 551-600 | 55 400 |
| Dokuz Eylül | İzmir | 1982 | 601-650 | 63 200 |
| Gazi | Ankara | 1926 | 601-650 | 64 100 |
| Çukurova | Adana | 1973 | 651-700 | 47 300 |
| Atatürk | Erzurum | 1957 | 701-750 | 41 500 |
Türkiyə dövlət universitetləri qədim elmi təcrübəni müasir texnologiya və çevik maliyyələşdirmə mexanizmləri ilə sintez edərək bölgədə misilsiz bilik istehsalı ekosistemi qurub. Mərkəzləşdirilmiş kurikulum modeli akademik standartları bərabərləşdirir və məzunların karyera rəqabətini gücləndirir. Geniş texnopark şəbəkəsi, dövlət-sənaye qrantları və startup inkubatorları tədqiqat ideyalarını qısa müddətdə kommersiya məhsuluna çevirir. Təhsil haqlarının aşağı saxlanılması və yardım burslarının həcminin böyük olması sosial inklüzivliyi qoruyur, beləliklə müxtəlif gəlir qruplarından tələbələr eyni akademik resurslara çıxış əldə edir. Erasmus+ və Mevlana kimi proqramlar vasitəsilə tələbə mobilitesi ölkə daxilində mədəni müxtəlifliyi və beynəlxalq şəbəkələşməni artırır. İkili diplom layihələri və ingilisdilli proqramlar diplomların qlobal tanınmasını asanlaşdırır, məzunların beynəlxalq karyera yollarını genişləndirir. Hökumətin 2023-2030 Təhsil Strategiyası regionlararası bərabərliyi daha da gücləndirməyi, rəqəmsal humanitar elmləri kurikulumlara inteqrə etməyi və süni intellekt əsaslı tədris analitikasını yaymağı hədəfləyir. Dövlət xəstəxanaları ilə inteqrə olunmuş tibb fakültələri geniş klinik spektr təklif edir və səhiyyə sektoruna yüksək ixtisaslı kadrlar axınına zəmanət verir. Müəllim hazırlığı və akademik yüksəliş mexanizmləri beynəlxalq keyfiyyət auditlərindən uğurla keçir, bu da türk ali təhsil brendinin etibarlılığını artırır. Bütün bu amillər Türkiyə dövlət universitetlərini Azərbaycandan gələn gənclər üçün həm akademik, həm də iqtisadi baxımdan cəlbedici strateji seçimə çevirir.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Ən Çox Verilən Suallar
Bəli, hər fakültə YÖK-ə müraciət edərək illik kontenjan və minimal bal (taban puanı) təyin edir. Populyar ixtisaslarda bal hüdudu daha yüksək olur, mühəndislik və tibb fakültələri ilk 40 000 sıralamada yer alan abituriyentləri qəbul edir. Humanitar bölümlərdə bal tələbi nisbətən aşağıdır. Taban puanları hər il rəqabətə görə 5-10 bal dəyişə bilər.
YÖS nəticələri imtahan ilinin sonuna qədər qüvvədədir. Növbəti tədris ili üçün namizəd yenidən imtahana girməlidir. TR-YÖS balı da eyni qaydaya tabedir. Universitetlər müraciət dövrü bitdikdən sonra köhnə balı qəbul etmirlər.
Türk dilli proqramlarda hazırlıq ili tələb olunmur, ingilisdilli bölmələrdə isə dil balı çatışmayanlar üçün hazırlıq semestri var. Hazırlıq üçün illik rüsum 3 000-5 000 TL civarında dəyişir. Bəzi universitetlər yüksək YÖS balı toplayanlara hazırlıq haqlarından azadolma təklif edir. Hazırlığı keçməyən tələbə əsas dərslərə başlaya bilmir.
KYK sisteminə onlayn müraciətlər avqust-sentyabr aylarında “e-Devlet” portalı vasitəsilə qəbul edilir. Qiymətləndirmə ailə gəlirinə, valideyn yaşayış məkanına və əvvəlki akademik göstəriciyə əsaslanır. Nəticələr SMS və elektron poçtla bildirilir. Yataqxana haqqı semestrlik iki hissədə ödənilir.
Erasmus+ mobilitəsində tələbə qəbul edən universitet B2 səviyyəsində ingilis dili sertifikatı tələb edir. Mevlana və Farabi proqramları üçün isə türk dili B1 balı kifayətdir. Dil balı olmayan tələbəyə iştirakdan əvvəl intensiv kurs təklif olunur. Sertifikat xərcləri adətən proqram qrantına daxil olmur.
GPA göstəricisi 3,0/4,0-dan yuxarı olan tələbələr ikinci ixtisasa sənəd verə bilərlər. Kontenjan məhduddur və fakültə daxili müsahibə mərhələsi keçirilir. Əlavə təhsil haqqı tələb olunmur, lakin kredit yükü artdığı üçün proqram uzana bilər. Uğurla tamamlayan tələbə iki diplom alır.
İnteqrə olunmuş altıillik modeldə ilk üç il preklinik dərslərdir, dördüncü kursdan etibarən klinik rotasiyalar başlayır. Rotasiya hər sahə üzrə 4-6 həftə çəkir və tələbə mentor həkim tərəfindən qiymətləndirilir. Simulyasiya mərkəzlərində ilkin bacarıq sınağı aparılır. Klinika portfolioları rezidentura ərizəsində əsas meyar hesab olunur.
Pedagoji ixtisas məzunları KPSS-dən ən azı 70 bal toplamalıdır. Sonra müvafiq branş üzrə mülakat balı əlavə olunur. Ən yüksək ortalama baldan aşağıya doğru sıralama aparılır və Milli Təhsil Nazirliyi boş ştatlara təyinat verir. Təyinatdan sonra müəllim bir il staj dövrü keçir.
Dövlət universitetlərində elmi yönlü doktorantura üçün ALES balı məcburidir və minimum limit 70-dir. Əlavə olaraq YÖKDİL və ya YDS-dən 60 bal tələb olunur. GRE nəticəsi ALES-ə ekvivalent hesab edilə bilər, lakin konversiya cədvəli üzrə 150 Quantitative 70 ALES sayılır. Bəzi incəsənət doktoraturaları bal tələbindən azaddır.
Bəli, “Teknokent” qanununa əsasən tələbə və müəllimlər prototip mərhələsinə gələn ideyanı kampusdakı texnoparka daşıya bilər. Şirkət quruluş haqqı azaldılmış vergi dərəcələri və 50 faiz işçi sığortası dəstəyi ilə müşayiət olunur. TÜBİTAK BIGG proqramı 450 000 TL-yə qədər qrant ayıra bilir. Startup 5 il ərzində ticarət dövriyyəsində vergi güzəştindən yararlanır.
