Uilyam Şekspir Əsərləri : Yaradıcılığı, Janrları, Seçilmişlər

Uilyam Şekspir bəşəriyyətin ən dahi dramaturqlarından və ədəbiyyat tarixinin ən parlaq simalarından biridir. O, yalnız İngiltərə ədəbiyyatında deyil, bütün dünya ədəbiyyatında əvəzolunmaz yer tutur. Şekspirin əsərləri – dram, faciə, komediya və sonetlər – insan ruhunun, hisslərinin, arzu və ehtiraslarının, ictimai ziddiyyətlərin dərin bədii ifadəsi olmaqla hər dövr üçün aktuallığını qoruyur. Onun dramaturgiyasında insani münasibətlər, güc və hakimiyyət, sevgi və xəyanət, ölüm və əbədilik mövzuları təbiiliyi, psixoloji dərinliyi və fəlsəfi tutumu ilə seçilir. Şekspirin əsərləri təkcə teatr səhnələrində deyil, kino, musiqi, rəssamlıq, fəlsəfə və gündəlik həyatdakı düşüncələrimizdə də silinməz izlər qoyub.

Uilyam Şekspirin Yaradıcılığı və Dövrü

Şekspir XVI-XVII əsrlərdə, İngiltərədə, Elizabet və Yakov dövründə yaşayıb və yaradıb. 1564-cü ildə Stratfordin kiçik bir şəhərində anadan olmuş, gənclik illərində Londona köçərək, aktyor və dramaturq kimi fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. O, “Globe” teatrının aparıcı fiqurlarından olmuş və yaradıcılığının zirvəsində böyük nüfuz qazanmışdır.

Şekspirin yaradıcılığı öz dövrünün siyasi, mədəni, fəlsəfi və dini kontekstində formalaşmışdır. Əsərlərində ingilis monarxiyası, cəmiyyətin sinfi strukturu, insan azadlığı və fərdi məsuliyyət, dini ziddiyyətlər və əxlaqi dəyərlər kimi mövzular geniş əks olunub. O, insan təbiətinin ziddiyyətlərini və dramatik situasiyalarını ən incə psixoloji təsvirlərlə verməyi bacarıb.

Şekspirin Əsərlərinin Janrları

Uilyam Şekspirin yaradıcılıq irsi üç əsas janra bölünür: faciə, komediya və tarix dramları. Bundan başqa, onun poeziya sahəsində – sonetlər və poemalar – da xüsusi yeri var.

Faciələr

Şekspir faciələri insanın əbədi sualları – sevgi, ölüm, hakimiyyət, xəyanət, günah və əfv – ətrafında cəmləşir. Onun faciələrində qəhrəmanların daxili böhranları, təbii instinktlər və taleyin amansızlığı dərin bədii dil və simvolika ilə təsvir edilir.

Ən məşhur faciələri:

• “Hamlet” – Şekspirin şah əsəri sayılır. Danimarka şahzadəsinin atasının intiqamı, xəyanət və insan ruhunun labirinti əsərin əsas məğzidir.
• “Othello” – Qısqanclığın, irqi münasibətlərin, məhəbbət və xəyanətin faciəsidir.
• “Kral Lir” – Hakimiyyət və ata-qız münasibətləri, insanın təkliyi və ağılsızlığının dramı.
• “Maqbet” – Ambisiya və hakimiyyət ehtirasının insanı məhvə aparan yolları.
• “Romeo və Cülyetta” – Gənc məhəbbətin ailə ədavəti fonunda faciəsi, universal sevgi simvoludur.

Komediyalar

Şekspirin komediyaları zarafat, şənlik, sevgi macəraları, yanlışlıqlar və xoşbəxt sonluqlar üzərində qurulub. Bu əsərlərdə sosial ziddiyyətlər yumor və satira ilə əvəzlənir, sevgi və səmimiyyət qalib gəlir.

Ən məşhur komediyaları:

• “Yay gecəsində yuxu” – Fantaziya, sehr və insan münasibətlərinin gülməli tərzi.
• “Siz bunu istəyirsinizsə” (As You Like It) – Azadlıq, səmimiyyət və sevgidə bərabərlik haqqında fəlsəfi əsər.
• “On ikinci gecə” – Yanlışlıqlar və maskalanmış sevgi.
• “Venesiya taciri” – İnsanlıq, ədalət və tolerantlıq ideyalarının ironik təsviri.

Tarix Dramları

Şekspirin tarix dramlarında əsas mövzu İngiltərə tarixi, kral ailələrinin münasibətləri, hakimiyyət uğrunda mübarizə və tarixi şəxsiyyətlərin faciəli taleyidir. O, tarixi hadisələri sənətkarlıqla bədii ümumiləşdirməklə, milli ruhu və vətəndaşlıq duyğusunu ön plana çəkib.

Ən məşhur tarix dramları:

• “IV Henri” və “V Henri” – Kral sülalələrinin mübarizəsi və dövlət idarəçiliyi.
• “III Riçard” – Hakimiyyət uğrunda məkr və cinayət.
• “VI Henri” – Vətəndaş müharibəsinin faciələri.

Sonetlər və Poeziya

Şekspir həm də klassik ingilis poeziyasının ən güclü nümayəndəsidir. Onun 154 soneti və bir neçə poeması (məsələn, “Venus və Adonis”, “Lucrecianın zorlanması”) bəşəri duyğuların, sevgi və zaman, gözəllik və ölümün poetik tərənnümüdür.

Şekspirin Əsərlərində Əsas Mövzular

Şekspirin bütün əsərlərinin əsasını insanın daxili aləmi, psixoloji ziddiyyətlər, taleyin gücü, sosial və etik problemlər, sevgi və nifrət, xəyanət və sədaqət təşkil edir. Onun qəhrəmanları real və canlı insanlardır, onların duyğuları və fikirləri bəşəriyyət üçün hər zaman aktualdır.

• Hakimiyyət və güc: “Maqbet”, “Kral Lir”, “III Riçard” əsərlərində insanın hakimiyyət uğrunda hər şeyi qurban verməsi təsvir olunur.
• Sevgi və faciə: “Romeo və Cülyetta”, “Othello” və sonetlərdə sevgi bəzən ölüm və məhvolma ilə bitir.
• Ədalət və günah: “Hamlet”, “Venesiya taciri” və digər əsərlərdə insan ruhunun əbədi əzabı və vicdanla mübarizəsi ön plana çıxır.

Şekspir Əsərlərinin Azərbaycan və Dünya Mədəniyyətinə Təsiri

Şekspirin əsərləri müxtəlif dillərə tərcümə olunub, Azərbaycan ədəbiyyatında da yüksək dəyərləndirilir. Onun pyesləri Akademik Milli Dram Teatrı, Opera və Balet Teatrı səhnəsində dəfələrlə tamaşaya qoyulub. Azərbaycan klassikləri, xüsusilə Hüseyn Cavid, Cəfər Cabbarlı və Sabit Rəhman öz yaradıcılığında Şekspirin təsirini hiss etdiriblər.

Dünya teatr sənətində isə Şekspirin əsərləri ən çox səhnələşdirilən və ekranlaşdırılan dram nümunələridir. Onun qəhrəmanları, monoloqları və dialoqları müasir sənət, psixologiya, fəlsəfə və gündəlik həyat üçün daim qaynaq və ilham mənbəyidir.

Şekspirin Əsərlərinin Bəşəriyyətə Mesajı

Uilyam Şekspirin irsi insan mənəviyyatının, etik dəyərlərin və səmimi münasibətlərin əbədiliyini göstərir. Onun dramaturgiyası zamanlar, ölkələr, dillər və nəslər arasında körpü salır. Şekspir insanı olduğu kimi, bütün zəif və güclü cəhətləri ilə təqdim edir, ona həm yazıçı, həm də insan kimi dərin hörmət bəsləyir.

Şekspirin əsərləri bəşəriyyətin klassik mirasıdır. Onun faciələri və komediyaları, tarixi dramları və sonetləri hər zaman aktuallığını saxlayır, oxucu və tamaşaçıları düşündürür, emosional və intellektual zənginlik bəxş edir. Şekspir öz sənətində insanlığın ən incə sirlərini, həyatın gözəlliyini və ağrısını, məhəbbətin və xəyanətin faciəsini, azadlıq və vicdanın zəruriliyini ehtiva edir. Onun yaradıcılığı həqiqi ədəbi məktəb və mənəvi dərsdir.

Ən Çox Verilən Suallar