Azərbaycan kinosu XX əsrdə formalaşan və təkcə ölkəmizdə deyil, postsovet məkanında da öz bədii-estetik üslubu və fərqli yanaşması ilə seçilən bir sahədir. Hər dövrün kino nümunələri arasında elə filmlər var ki, zaman keçdikcə klassikaya çevrilir, tamaşaçının yaddaşında və mədəniyyət tariximizdə xüsusi yer tutur. Bu filmlərdən biri də 1964-cü ildə ekranlara çıxan və bu gün də sevilə-sevilə izlənilən “Ulduz” bədii filmidir. “Ulduz” filmi nəinki bir kino əsəri, həm də milli yumor, ailə dəyərləri və sosial münasibətlərin güzgüsüdür.
Filmin yaranma tarixi və yaradıcı heyət
“Ulduz” filmi 1964-cü ildə Cəfər Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında çəkilmişdir. Filmin rejissoru və ssenari müəllifi Ağarza Quliyev, bədii rəhbəri isə görkəmli dramaturq və rejissor Lətif Səfərov olmuşdur. Ssenarinin əsasını Sabit Rəhmanın eyniadlı pyesi təşkil edir. Musiqisi xalq artisti Tofiq Quliyev tərəfindən bəstələnib və filmin ümumi ruhuna xüsusi rəng qatıb.
Filmin çəkilişləri əsasən Bakıda və şəhərətrafı məkanlarda aparılıb. Yaradıcılıq kollektivi dövrün ən tanınmış aktyorlarını filmdə bir araya gətirib, filmin hər səhnəsində canlılıq və həyatiliyi qoruyub saxlayıb.
Süjet xətti və əsas mövzular
“Ulduz” filminin süjeti sadə, lakin dərin məna kəsb edir. Əsas hadisələr şəhərdə yaşayan sıravi və zəhmətkeş ailənin – Məmmədnəsir kişi və onun həyat yoldaşı Zərifə xanımın ətrafında cərəyan edir. Filmin baş qəhrəmanı – Məmmədnəsir kişi (Həsənağa Salayev) uzun illər bir idarədə çalışmış, ailəsinin rifahı və rahatlığı üçün əlindən gələni etmiş bir azərbaycanlı kişidir. O, ömrünün ahıl çağında təqaüdə çıxmağa hazırlaşır, amma həyat onun qarşısına yeni və gözlənilməz “sınaqlar” çıxarır.
Filmdə hadisələr Məmmədnəsir kişinin qızı Ulduzun (Leyla Şıxlinskaya) gənc bir oğlan – Sabirə (Səyavuş Aslan) olan məhəbbəti, ailədaxili münasibətlər, nəsil fərqləri, müasirlik və ənənələr arasında yaşanan konfliktlər üzərində qurulub. Əsərin əsas ideyası – ailədə sevgi, qarşılıqlı anlayış və insanın öz xoşbəxtliyini tapması uğrunda mübarizəsidir.
Filmdə gündəlik həyatın adi detalları – çay süfrəsi, məhlə münasibətləri, qonşuluq, ailədaxili zarafatlar və s. – öz milli koloritində təqdim edilir. Bu sadəlik və səmimilik filmin bu gün də aktuallığını saxlamasının başlıca səbəblərindəndir.
Baş rollar və aktyor heyəti
“Ulduz” filminin uğurunda aktyor heyətinin peşəkarlığı, onların təbii və səmimi oyunu xüsusi yer tutur.
- Məmmədnəsir kişi – Həsənağa Salayev: Filmin əsas obrazıdır. Onun yaşadığı daxili ziddiyyətlər, ailəsinə olan münasibəti və yumor hissi aktyorun təbii ifasında tamaşaçıya olduqca inandırıcı çatdırılır.
- Zərifə xanım – Sona Aslanova: Ailə başçısının həyat yoldaşı, anlayışlı və mehriban ana obrazı ilə yadda qalır.
- Ulduz – Leyla Şıxlinskaya: Gənc, müasir və həyatsevər bir qız obrazı filmin əsas pozitiv notunu yaradır.
- Sabir – Səyavuş Aslan: Ulduza aşiq olan, öz dəyərlərini və sevgisini müdafiə edən gənc obrazı.
- Digər obrazlar: Həsən Turabov, Əliabbas Qədirov, Mirza Babayev kimi aktyorlar da filmin müxtəlif epizodlarında xalqın gündəlik həyatını və milli xarakterini ustalıqla canlandırıblar.
Rejissor işi və bədii-estetik yanaşma
Ağarza Quliyevin rejissor işi filmin bədii-estetik dəyərinin formalaşmasında əsas rol oynayıb. Rejissor, gündəlik həyatın kiçik detallarından böyük bədii məna çıxarmaq bacarığı ilə seçilir. Ssenarinin sadə və səmimi üslubu, kamera işinin dinamikası, montaj və musiqinin sintezi filmin ümumi ab-havasını tamamlamağa kömək edir.
Filmdə Bakı mənzərələri, o dövrün şəhər həyatı, yaşayış tərzi və məhlə mədəniyyəti incə detallarla əks etdirilib. Rejissor kamera işinə xüsusi diqqət yetirir, hər kadrda həm estetika, həm də həyatiliyi qoruyur.
Musiqi və filmə verdiyi ruh
“Ulduz” filminin uğurunda musiqinin rolu danılmazdır. Tofiq Quliyevin bəstələdiyi musiqi filmin süjet xəttinə, personajların hisslərinə, ümumilikdə Azərbaycan ailə mühitinin ab-havasına xüsusi rəng qatır. Filmdəki mahnılar, musiqi parçaları yalnız səhnə üçün deyil, eləcə də xalq arasında populyarlaşaraq milli musiqi xəzinəmizin ayrılmaz hissəsinə çevrilib.
Tofiq Quliyevin melodiya seçimi, mahnıların sözləri və ifaçıların peşəkarlığı filmin emosional təsirini gücləndirir. Film musiqisinin bəzi mövzuları bu gün də televiziya və radioda tez-tez səslənir.
Yumor, ailə dəyərləri və milli kimlik
“Ulduz” filmi Azərbaycan ailəsinin və məhləsinin kiçik, lakin həyati əhəmiyyət daşıyan məqamlarını, xalqımızın düşüncə tərzini, yumor hissini və milli kimliyini orijinal və səmimi formada göstərir. Film, gülüş və məzəli situasiyalar vasitəsilə həyatın çətinliklərini yüngülləşdirir və insanları pozitiv olmağa səsləyir.
Filmin dialoqları, obrazların zarafatları, ailədaxili məzəli səhnələr tamaşaçının üzündə təbəssüm yaradır, eyni zamanda düşünməyə, həyatın dəyərlərini qiymətləndirməyə vadar edir. Bu, filmin xalq arasında uzun illər sevilməsinin əsas səbəblərindəndir.
Azərbaycan kino tarixində rolu və əhəmiyyəti
“Ulduz” filmi təkcə bir ailənin və ya bir məhlənin hekayəsi deyil, bütöv bir dövrün, bir xalqın gündəlik həyat tərzinin bədii salnaməsidir. Filmdə cəmiyyətin nəbzi, insan xarakterləri, ənənələr və dəyişən həyat ritmi əks olunur.
Bu film, Azərbaycan kinosunda sosial məzmunun, ailə münasibətlərinin, nəsillərarası fərqlərin, qadın və kişi rollarının bədii dillə işlənməsi baxımından yenilikçi nümunə sayılır. “Ulduz” həm də milli kinomuzun inkişafında və yeni nəsil rejissorların, aktyorların formalaşmasında məktəb rolunu oynayıb.
Filmin ekranlara çıxmasından sonra uzun illər ərzində müxtəlif televiziya kanallarında, kinoteatrlarda və ailə tədbirlərində dəfələrlə nümayiş etdirilməsi onu həqiqi xalq filmi statusuna yüksəldib. Bir çox ailələrdə “Ulduz” filmi ənənəvi şəkildə yenidən izlənir, yeni nəslə sevdirilir.
Filmin təbliğ etdiyi əsas dəyərlər
Filmin mərkəzində aşağıdakı əsas mövzular və dəyərlər dayanır:
- Ailə birliyi və qarşılıqlı anlayış: Ailədaxili harmoniyanın qorunması, müxtəlif nəsil fərqlərinə hörmət və hər bir fərdin xoşbəxtliyinin vacibliyi.
- Əməksevərlik və dürüstlük: Filmin əsas obrazı olan Məmmədnəsir kişinin timsalında zəhmətkeşlik, vicdan və dürüstlük nümunəsi.
- Gənclərin arzuları və müasirlik: Ulduz və Sabir obrazları vasitəsilə gənc nəslin azad seçim hüququ, sevgi və həyatın yeni tələbləri.
- Mədəni irs və milli adət-ənənələr: Məhlə həyatının, adət-ənənələrin qorunması, milli musiqinin, zarafatların və lətifələrin yeni nəslə ötürülməsi.
- Pozitivlik və yumor: Həyatın ağır anlarında belə gülüşün və nikbinliyin insan üçün ən yaxşı “dərman” olması fikri.
Müasir baxış və filmin aktual olması
Baxmayaraq ki, “Ulduz” filmi 1960-cı illərdə çəkilib, onun səsləndirdiyi mövzular bu gün də aktuallığını itirməyib. Ailədaxili münasibətlər, gənclərin arzuları, nəsillərarası fərqlər, sevgi və hörmət kimi universal dəyərlər daim aktualdır. Film, hər yeni nəslə həyatın sınaqlarına nikbinlik və pozitivliklə yanaşmağı öyrədir.
Sosial şəbəkələrdə, mədəni tədbirlərdə, Azərbaycan televiziyalarında bu filmdən sitatlar, səhnələr tez-tez paylaşılır, personajların zarafatları, mimikası xalq arasında “dilə düşüb”.
“Ulduz” filmi Azərbaycan kino tarixinin ən qiymətli incilərindən biridir. O, milli yumor, ailə dəyərləri və bədii-estetik üslubu ilə illərdir ki, tamaşaçıların sevimlisinə çevrilib. Bu film hər bir azərbaycanlının uşaqlıq və gənclik xatirələri ilə bağlıdır, ailə və dostluq münasibətlərinə, dürüstlük və sevgi kimi əbədi dəyərlərə yeni baxış bəxş edir.
“Ulduz” filmi həm bir ailənin, həm də bütöv cəmiyyətin gündəlik həyatının, sevinci və çətinliyinin bədii salnaməsidir. Onu nə qədər izləsən, hər dəfə başqa bir mənanı, başqa bir dəyəri, yeni bir zarafatı kəşf etmək mümkündür. Bu, filmin həqiqi klassikaya çevrilməsinin, Azərbaycan mədəniyyətində əbədi yaşamasının əsas səbəbidir.
Ən Çox Verilən Suallar
“Ulduz” filmi 1964-cü ildə Azərbaycanfilm kinostudiyasında çəkilmişdir və həmin ildə də ilk dəfə ekranlara çıxıb.
Filmin rejissoru və ssenari müəllifi Ağarza Quliyevdir. Filmin bədii rəhbəri isə Lətif Səfərov olub.
Film Bakıda yaşayan bir ailənin gündəlik həyatı, ata və qız arasındakı nəsil fərqləri, sevgi, ailədaxili münasibətlər və müasirliklə ənənələrin toqquşması mövzuları üzərində qurulub.
Baş rollarda Həsənağa Salayev (Məmmədnəsir kişi), Sona Aslanova (Zərifə xanım), Leyla Şıxlinskaya (Ulduz), Səyavuş Aslan (Sabir) və digər tanınmış aktyorlar çıxış edib.
Filmin musiqisi xalq artisti Tofiq Quliyev tərəfindən bəstələnib. Filmin musiqisi bu gün də populyarlığını qoruyur.
“Ulduz” ailə-məişət komediyası janrında çəkilib. Sadə və səmimi süjeti, ailə dəyərlərini, azərbaycançılığı, yumoru və gündəlik həyatı təbii əks etdirdiyi üçün hər nəsil tərəfindən sevilir.
Ailədaxili münasibətlər, nəsil fərqləri, gənclərin arzuları, sevgi, milli adət-ənənələr və məhlə həyatı filmin əsas mövzularıdır.
Bu film milli kinomuzun klassik nümunələrindən sayılır, Azərbaycan ailəsinin və xalqının gündəlik həyat tərzini səmimi və orijinal göstərdiyinə görə sevilir.
Rəsmi mükafat olmasa da, “Ulduz” filmi illərdir ki, xalq arasında ən çox sevilən filmlərdən biridir və “klassika” statusuna sahibdir.
Film Azərbaycan televiziyalarında, onlayn video platformalarda, həmçinin Azərbaycanfilm-in rəsmi arxivində dəfələrlə nümayiş etdirilib və izlənilə bilər.
