ÜPİ : Ümumdünya Poçt İttifaqı, Əsas Məqsədləri

Dünyanın müasir rabitə infrastrukturunun təməl sütunlarından biri olan Ümumdünya Poçt İttifaqı (ÜPİ) bütün bəşəriyyətin qitələrarası ünsiyyətdə, mal və məlumat dövriyyəsində bir araya gətirən unikal beynəlxalq təşkilatdır. Poçt xidməti bəşəriyyət tarixinin ən qədim və ən strateji kommunikasiya vasitələrindən biri olsa da, dövlətlərarası və qlobal səviyyədə vahid sistemin qurulması yalnız XIX əsrdə mümkün olmuşdur. Bu mənada ÜPİ-nin yaranması təkcə texniki deyil, həm də diplomatik, hüquqi və mədəni baxımdan qlobal inqilab sayılır.

Əsrlər boyu ayrı-ayrı ölkələrdə fərqli poçt qaydaları, tarifləri, çatdırılma şərtləri mövcud idi və bu, qitələrarası poçt göndərişlərinin mürəkkəbləşməsinə, informasiyanın və malların gecikməsinə, əlavə xərc və inzibati maneələrə səbəb olurdu. ÜPİ-nin yaranması ilə isə ilk dəfə olaraq, dünyanın bütün ölkələri üçün vahid poçt məkanı, ümumi standart və qarşılıqlı tanınan qaydalar müəyyən olundu.

ÜPİ-nin yaranma tarixi və əsas məqsədləri

Ümumdünya Poçt İttifaqı 1874-cü ildə İsveçrənin Bern şəhərində keçirilən beynəlxalq konqresdə yaradılıb. Bu konqresdə 22 ölkə iştirak etmiş və “Bern müqaviləsi” imzalanmışdır. O dövrdə ÜPİ “Ümumi Poçt İttifaqı” adlandırılırdı. 1878-ci ildən isə təşkilat “Ümumdünya Poçt İttifaqı” adını alıb. Hazırda ÜPİ Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) ixtisaslaşmış agentliklərindən biridir.

ÜPİ-nin əsas məqsədi – poçt göndərişlərinin və xidmətlərinin bütün ölkələr üçün əlçatan, asan, sürətli və təhlükəsiz təşkil olunması, beynəlxalq səviyyədə vahid hüquqi və texniki standartların yaradılması, poçt sisteminin inkişafı və qarşılıqlı əməkdaşlıqdır. Eyni zamanda, ÜPİ üzv ölkələr arasında təcrübə və texnoloji yeniliklərin paylaşılmasını, poçt infrastrukturlarının inkişaf etdirilməsini və innovasiyaların tətbiqini təşviq edir.

ÜPİ-nin təşkilati strukturu və idarəetmə sistemi

ÜPİ-nin strukturu dörd əsas orqandan ibarətdir: Konqres, Poçt Əlaqə Şurası, İnzibati Şura və Beynəlxalq Büro.
Konqres – ən yüksək idarəetmə orqanıdır və dörd ildən bir keçirilir. Burada ÜPİ-nin əsas qaydaları qəbul edilir, prioritetlər müəyyənləşdirilir, müqavilələr təsdiqlənir.

Poçt Əlaqə Şurası – texniki və ekspert səviyyəsində poçt xidmətlərinin təkmilləşdirilməsi, innovasiyalar, standartların inkişafı və texniki əməkdaşlıq məsələlərinə baxır.

İnzibati Şura – təşkilatın gündəlik idarəetmə, maliyyə və strateji nəzarət funksiyalarını həyata keçirir.

Beynəlxalq Büro – ÜPİ-nin sekretariatı olub, informasiya, koordinasiya və texniki dəstək xidmətlərini yerinə yetirir.

Bu strukturun hər bir elementi vahid beynəlxalq poçt məkanının effektiv idarə olunması və inkişaf etdirilməsi üçün mühüm rol oynayır.

ÜPİ-nin hüquqi statusu və əsas normativ aktları

ÜPİ hüquqi baxımdan beynəlxalq hökumətlərarası təşkilatdır və BMT-nin xüsusi agentliyi kimi tanınır. Onun əsas normativ aktları – Bern Konvensiyası (1874), Poçt Sazişi, müxtəlif əlavə protokollar, aktlar və tövsiyələrdir. Bu hüquqi sənədlər poçt göndərişlərinin qəbul, çatdırılma, tarif və məsuliyyət qaydalarını müəyyən edir, poçt rabitəsinin etibarlılığı, gizliliyi və təhlükəsizliyi üzrə ümumi öhdəlikləri formalaşdırır.

ÜPİ-nin bütün normativ sənədləri və qərarları üzv ölkələr üçün hüquqi baxımdan məcburidir və milli poçt şirkətləri bu qaydalara riayət etməlidirlər.

ÜPİ-nin üzvlük tərkibi və iştirak şərtləri

Hazırda Ümumdünya Poçt İttifaqının 190-dan artıq üzvü vardır. Üzv olmaq üçün dövlətin suverenliyi, müstəqil poçt sistemi və beynəlxalq əməkdaşlıq istəyi əsas şərtlərdir. Üzv ölkələr bütün normativ aktları, tarif və standartları qəbul edir, həmçinin ÜPİ-nin tədbirlərində və idarəetmə orqanlarında bərabərhüquqlu iştirak hüququ qazanır.

Üzvlük dövlətə beynəlxalq poçt mübadiləsində iştirak, poçt göndərişlərinin təhlükəsiz və zəmanətli daşınması, qlobal poçt şəbəkəsinə inteqrasiya imkanı verir. Həmçinin texniki və hüquqi dəstək, təcrübə mübadiləsi və innovasiya imkanları təmin edilir.

ÜPİ-nin əsas fəaliyyət istiqamətləri və funksiyaları

ÜPİ-nin fəaliyyəti aşağıdakı əsas istiqamətləri əhatə edir:

• Beynəlxalq poçt göndərişlərinin standartlaşdırılması və təhlükəsizliyi;
• Üzv ölkələr arasında tarif, xidmət və məsuliyyətin vahid qaydada tənzimlənməsi;
• Poçt şirkətləri arasında texniki əməkdaşlıq, təcrübə və məlumat mübadiləsi;
• Rəqəmsal və elektron poçt xidmətlərinin inkişafı və innovasiyaların təşviqi;
• Poçt xidmətlərində keyfiyyət, şəffaflıq və sürətin artırılması;
• Poçt infrastrukturunun müasirləşdirilməsi və yeni texnologiyaların tətbiqi;
• Poçt sektorunda sosial və iqtisadi inkişafın stimullaşdırılması.

Bütün bu istiqamətlər dünya üzrə poçt xidmətlərinin əlçatan və etibarlı olmasını təmin edir.

ÜPİ və beynəlxalq ticarət, logistika

Qloballaşan dünyada poçt xidməti təkcə şəxsi məktublar və kiçik bağlamalarla məhdudlaşmır. Onlayn ticarət, beynəlxalq elektron kommersiya, logistik zəncir və rəqəmsal kommunikasiya sistemlərində ÜPİ-nin rolu getdikcə artır. Elektron ticarətin və kuryer xidmətlərinin inkişafı, transsərhəd bağlamaların kütləvi daşınması üçün vahid qaydalar və standartlar zəruridir. Bu səbəbdən ÜPİ elektron kommersiya üzrə qlobal platformaların yaradılması, rəqəmsal poçt markalarının tətbiqi, sürətli və izlənəbilən çatdırılma sistemlərinin təşviqi ilə məşğuldur.

ÜPİ və müasir çağırışlar: rəqəmsal transformasiya

XXI əsrdə poçt xidmətləri rəqəmsal transformasiya və yeni texnoloji həllərə ehtiyac duyur. E-poçt, elektron sənəd dövriyyəsi, rəqəmsal identifikasiya, blokçeyn və onlayn ödənişlər kimi xidmətlərin inkişafı poçtun klassik modelindən yeni, rəqəmsal modelə keçidi tələb edir. ÜPİ bu sahədə pilot layihələr, standartların yenilənməsi, innovativ texnologiyaların inteqrasiyası üçün üzv ölkələrə metodiki və texniki dəstək verir.

Bununla yanaşı, kiberhücumlar, poçt məlumatlarının qorunması, informasiya təhlükəsizliyi, poçtda ekoloji davamlılıq və inklüziv xidmətlərin təminatı da ÜPİ-nin prioritet istiqamətlərindəndir.

ÜPİ və Azərbaycan: əməkdaşlıq və inkişaf

Azərbaycan Ümumdünya Poçt İttifaqının üzvü kimi beynəlxalq poçt şəbəkəsinə tam inteqrasiya olunub. Milli poçt operatoru – “Azərpoçt” ÜPİ-nin bütün hüquqi və texniki standartlarına, xidmət keyfiyyəti üzrə qaydalara riayət edir. Azərbaycan poçt infrastrukturu, elektron poçt xidməti və sürətli çatdırılma sahəsində ÜPİ-nin layihələrində və proqramlarında aktiv iştirak edir.

Beynəlxalq tədbirlərdə və konqreslərdə Azərbaycan nümayəndə heyəti poçt sektorunun rəqəmsallaşdırılması, regional əməkdaşlıq, poçt-logistika xidmətlərinin inkişafı, innovativ texnologiyaların tətbiqi istiqamətində mütəmadi təşəbbüslərlə çıxış edir. Bu, ölkədə poçtun müasir standartlara uyğun inkişafına, beynəlxalq logistika əlaqələrinin genişlənməsinə şərait yaradır.

ÜPİ-nin gələcək vizyonu və davamlı inkişaf hədəfləri

Müasir dövrdə ÜPİ-nin əsas məqsədi qlobal poçt məkanının tam rəqəmsallaşması, universal xidmətin hər kəs üçün əlçatanlığı, dayanıqlı və inklüziv poçt iqtisadiyyatının inkişafıdır. İttifaq, həm ənənəvi poçt xidmətlərinin, həm də rəqəmsal kommunikasiya vasitələrinin inkişafı üçün strateji planlar hazırlayır. Ətraf mühitin qorunması, gender bərabərliyi, yeni texnologiyaların tətbiqi və təhsil proqramlarının genişləndirilməsi də ÜPİ-nin əsas prioritetlərindəndir.

ÜPİ-nin strateji vizyonu bütün dünya üzrə poçtun “birləşdirici qüvvə”, insan və cəmiyyətləri bir araya gətirən, innovasiya və tərəqqinin təkanverici mexanizmi olaraq qalmasına xidmət edir.

Nəticə

Ümumdünya Poçt İttifaqı – bəşəriyyətin ünsiyyət, əməkdaşlıq və inkişaf tarixində mühüm mərhələdir. Bu təşkilat sayəsində dünyanın ən ucqar nöqtələri belə bir-birinə bağlanır, insanlar və bizneslər arasında fasiləsiz məlumat və mal mübadiləsi təmin olunur. Rəqəmsal dövrdə belə ÜPİ-nin rolu azalmır, əksinə, yeni çağırışlar və imkanlarla inkişaf edir, yeni nəslin ehtiyaclarına cavab verir. Azərbaycan üçün də ÜPİ-yə üzvlük milli poçt infrastrukturunun dünya səviyyəsində modernləşdirilməsinə və beynəlxalq əlaqələrin möhkəmlənməsinə şərait yaradır.

Ən Çox Verilən Suallar