Tarix insanlıq mədəniyyətinin və sivilizasiyanın ən əsas elmlərindən biridir. O, keçmişdə baş vermiş hadisələri, ictimai inkişaf proseslərini və insanların həyat tərzini araşdırır. 8-ci sinif ümumi tarix proqramı isə əsasən qədim və orta əsrlər tarixini öyrənməyə yönəlir. Bu mərhələ şagirdlər üçün tarix elminin əsas prinsiplərini, müxtəlif dövrlərin siyasi, iqtisadi, mədəni və sosial xüsusiyyətlərini anlamağa imkan verir. Ümumi tarix təhsili vasitəsilə şagirdlər insan cəmiyyətlərinin inkişaf dinamikasını öyrənir, tarixi hadisələrin səbəb-nəticə əlaqələrini anlamağı bacarır, həmçinin öz milli tarixlərinə daha dərindən baxış qazanırlar.
Tarixi biliklərin sistemli və əhatəli şəkildə öyrənilməsi uşaqların dünyagörüşünün formalaşmasına, onların analitik düşünmə bacarıqlarının inkişafına mühüm təsir göstərir. Ümumi tarix proqramı şagirdləri tarix elminin metodları ilə tanış edir, müasir dünyanın yaranmasında tarixin rolunu nümayiş etdirir.
Ümumi tarix proqramının əsas istiqamətləri
8-ci sinif üçün ümumi tarix proqramı ümumiyyətlə qədim və orta əsrləri əhatə edir. Bu dövrlər insan cəmiyyətinin formalaşması, dövlətlərin yaranması, iqtisadi və mədəni inkişafın mərhələlərini özündə əks etdirir. Proqramda aşağıdakı əsas mövzular geniş işlənir:
- İlk insan və qədim cəmiyyətlər
- Qədim Şərq sivilizasiyaları
- Antik yunan və Roma tarixləri
- Orta əsrlər Avropa tarixi
- Orta əsrlər Azərbaycanda və İslam dünyasında inkişaf
- Feodalizm dövrü və onun xüsusiyyətləri
- Orta əsrlərin sosial, iqtisadi və mədəni həyat tərzi
Bu mövzular şagirdlərin tarixi anlamaq üçün zəruri bazasını təşkil edir və daha mürəkkəb tarix fənləri üçün zəmin yaradır.
İlk insan və qədim cəmiyyətlər
Ümumi tarix proqramında ilk insanın yaranması və insan cəmiyyətlərinin başlanğıcı əsas mövzulardan biridir. Burada insanlığın qədim dövrlərdəki həyat tərzi, ovçuluq və toplayıcılıq, daş dövrü mədəniyyəti araşdırılır. Qədim insanların ilk icma və ailə quruluşları, alətlərin hazırlanması və istifadə formaları şagirdlərə təqdim olunur.
Bu dövrün öyrənilməsi insan cəmiyyətlərinin formalaşması və inkişafının başlanğıcını anlamaq üçün vacibdir. İlk insanların həyatında əkinçilik və heyvandarlığın rolu, onların yaşayış məskənlərinin dəyişməsi kimi tarixi proseslər şagirdlərin diqqət mərkəzində olur.
Qədim Şərq sivilizasiyaları
8-ci sinif proqramında qədim Şərq sivilizasiyaları xüsusi yer tutur. Misir, Mesopotamiya, İran, Hindistan və Çin kimi qədim dövlətlərin yaranması, siyasi sistemləri, hüquqi qaydaları, din və mədəniyyəti dərindən öyrənilir. Bu sivilizasiyaların dünya tarixində rolu və insan inkişafına verdiyi töhfələr təhlil edilir.
Bu hissədə qədim yazı sistemləri, misir piramidaları, Mesopotamiyada qanunvericilik (Hammurabi qanunları), hind mədəniyyəti və Çin filosoflarının ideyaları şagirdlərə ətraflı izah olunur. Bu, mədəniyyətlərin müxtəlifliyini və ümumbəşəri inkişafı anlamaq üçün əhəmiyyətlidir.
Antik yunan və Roma tarixləri
Antik Yunan və Roma sivilizasiyaları dünya tarixinin ən əhəmiyyətli mərhələlərindən biri kimi öyrənilir. Yunan şəhər-dövlətlərinin yaranması, demokratiyanın təməlləri, filosofların və ədəbiyyatın rolu təhlil edilir. Roma imperiyasının yüksəlişi, hüquq sistemi və dövlət idarəçiliyi geniş şəkildə müzakirə olunur.
Bu dövrün öyrənilməsi ilə şagirdlər müasir Avropa mədəniyyəti və hüquq sisteminin əsaslarını daha yaxşı başa düşürlər. Antik dövrün incəsənət və mədəniyyətinə aid nümunələr də proqramda yer alır.
Orta əsrlər Avropa tarixi
Orta əsrlər Avropa tarixi proqramda xüsusi yer tutur. Feodalizm sistemi, kilsənin rolu, dövlətlərin formalaşması və böyük kilsə müharibələri təhlil edilir. Bu dövrdə iqtisadi, sosial və mədəni dəyişikliklərin əsas istiqamətləri, həmçinin kilsənin cəmiyyətə təsiri şagirdlərə təqdim olunur.
Orta əsrlər dövründə Avropada şəhər ticarəti və sənətkarlar korporasiyalarının yaranması, universitetlərin inkişafı kimi hadisələr diqqətə alınır. Bu, sonrakı inkişaf mərhələlərinin əsaslarını təşkil edir.
Orta əsrlər Azərbaycanda və İslam dünyasında inkişaf
8-ci sinif proqramı Azərbaycanda və İslam dünyasında orta əsrlərin tarixini də əhatə edir. Azərbaycan ərazisində dövlətlərin formalaşması, böyük dövlət xadimləri və alimlərin fəaliyyəti, İslam sivilizasiyasının elmi və mədəni irsi təhlil edilir.
Şirvanşahlar, Atabəylər və digər dövlətlərin tarixi, eləcə də İslam aləmində elmin və mədəniyyətin yüksəlişi şagirdlərə geniş şəkildə izah olunur. Bu mövzu milli tarix şüurunun inkişafına dəstək verir.
Feodalizm dövrü və onun xüsusiyyətləri
Feodalizm insan cəmiyyətlərinin orta əsrlərdəki idarəetmə sistemidir. Bu sistemdə torpaq sahibliyi və siyasi güc əsas rol oynayırdı. Şagirdlər feodal quruluşun iqtisadi və sosial əsaslarını, fərqli təbəqələrin (feodallar, kəndlilər) mövqeyini öyrənir.
Feodal sisteminin zəifliyi və Avropada yeni iqtisadi münasibətlərin yaranması kimi məsələlər proqramda müzakirə olunur. Bu, dünya tarixində yeni mərhələlərin başlanğıcını anlamağa kömək edir.
Orta əsrlərin sosial, iqtisadi və mədəni həyat tərzi
Bu bölmədə orta əsrlər insanlarının gündəlik həyatı, peşəkarların rolu, eləcə də mədəniyyət və incəsənətin inkişafı öyrənilir. Kilsə, şövalyələr, ticarət yolları, bayramlar və digər ictimai həyatın elementləri təsvir olunur.
Bu mövzunun öyrənilməsi şagirdlərə tarixi cəmiyyətlərin funksional və mədəni aspektlərini anlamaq imkanı verir.
Ümumi tarix 8-ci sinif proqramı şagirdlərə qədim və orta əsrlər dövrlərinin zəngin və mürəkkəb tarixini əhatəli şəkildə təqdim edir. Bu təhsil mərhələsi onların tarix elminin əsas anlayışlarını mənimsəməsinə, analitik düşüncə qabiliyyətlərinin formalaşmasına və milli-mədəni şüurun inkişafına yardımçı olur.
Tarixdən əldə olunan biliklər insanlığın keçmiş təcrübəsini anlamaq, indiki dövrün problemlərinə obyektiv yanaşmaq və gələcək üçün əsaslı qərarlar qəbul etmək üçün əvəzsizdir. 8-ci sinifdə ümumi tarixin dərin və sistemli tədrisi həm təhsilin, həm də həyatın vacib tərkib hissəsidir.
Ən Çox Verilən Suallar
1. Ümumi tarix 8-ci sinif proqramı hansı dövrləri əhatə edir?
Əsasən qədim və orta əsrlər dövrlərini əhatə edir.
2. 8-ci sinifdə tarixdə hansı mövzular öyrədilir?
İlk insan, qədim sivilizasiyalar, antik Yunan və Roma, orta əsrlər Avropa və Azərbaycan tarixi əsas mövzulardır.
3. Feodalizm nədir?
Feodalizm orta əsrlərdə hakimiyyət və torpaq sahibliyinin əsaslandığı sosial-iqtisadi sistemdir.
4. Qədim Şərq sivilizasiyaları hansı ölkələri əhatə edir?
Misir, Mesopotamiya, Hindistan, İran və Çin kimi ölkələri əhatə edir.
5. Antik Yunan mədəniyyətinin xüsusiyyətləri hansılardır?
Demokratiyanın başlanğıcı, fəlsəfə, incəsənət və idman inkişaf etmişdir.
6. 8-ci sinif tarix dərsləri nə üçün vacibdir?
Tarix biliyi şagirdlərin dünyagörüşünü formalaşdırır və milli şüurun inkişafına töhfə verir.
7. Azərbaycanda orta əsrlər dövrü necə öyrənilir?
Azərbaycan dövlətlərinin, alimlərin və mədəniyyətin inkişafı kontekstində araşdırılır.
8. Tarixdə sosial və iqtisadi həyat necə təsvir olunur?
İnsanların gündəlik həyat tərzi, peşəkarlar və ticarət haqqında məlumat verilir.
9. Tarixi hadisələrin səbəb-nəticə əlaqəsi nə üçün önəmlidir?
Tarixin obyektiv öyrənilməsi üçün hadisələr arasındakı əlaqələri başa düşmək vacibdir.
10. Ümumi tarix proqramı hansı bacarıqları inkişaf etdirir?
Analitik düşünmə, tənqidi yanaşma və tarixi mətnləri başa düşmə bacarıqları.
