Ümumi Təhsil Haqqında Qanun : Qanunun Qəbul Olunmasının Əsas Məqsədi

Təhsil istənilən cəmiyyətin təməlini təşkil edən, onun davamlı inkişafını əmin edən ən vacib ictimai institutlardan biridir. Mühasir zamanda hər bir dövlətin təhsil sisteminin hüquqi bazası, o cümlədən “Ümumi təhsil haqqında” Qanun, cəmiyyətin sosial sifarişinə cavab verməklə yanaşı, insan kapitalının formalaşmasında çox əhəmiyyətli rol oynayır. Azərbaycanda da bu istiqamətdə ciddi addımlar atılıb, 2019-cu il iyunun 29-da Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tərəfindən yeni redaksiyada qəbul edilən “Ümumi təhsil haqqında” Qanun təhsil sisteminin struktur, məzmun, idarəetmə və hüquqi mexanizmlərinə dair əhəmiyyətli normativ çərçivə yaradıb.

Ümumi təhsilin anlayışı və mahiyyəti

Ümumi təhsil dedikdə, şəxsin intellektual, sosial və mənəvi baxımdan formalaşmasını təmin edən, onun üstün bacarıqlarını inkşaf etdirən təhsil pillələri başa düşülür. Bu pillələr ibtidai, orta və tam orta təhsili əhatə edir. Ümumi təhsil icbari xarakter daşımaqla bütün vətəndaşların onu almaq hüququnu və öhdəliyini təmin edir. Qanunun 3-cü maddəsinə görə, bu təhsil formalaşması təmin etməklə yanaşı, şəxsin öz bacarıqlarını kəşfetməsinə, peşə və ya ali təhsilə davam etməsinə şərait yaradır.

Qanunun qəbul olunmasının əsas məqsədi

Qanunun qəbulunun məqsədi Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin hüquqi təşkili, idarə olunması, məzmununun yenilənməsi, təhsilin keyfiyyətinin artırılması və bu sahədə olan müssələlərin əlaqələndirilməsidir. Hüquqi bəzənin yaradılması, sürəcə aid olan tərəflərin (təhsil alan, təhsil verən, idarəedici qurumlar, valideyn) hüquq və öhdəliklərini müəyyən etməklə təhsildə sistemli idarəetməni gerçəkləşdirməyi qarşıya qoyur. Bundan başqa, qanun beynəlxalq təhsil sistemlərinə inteqrasiyanı da təmin edir.

Təhsil pillələri və mərhələləri

Qanunda ümumi təhsilin strukturu aşağıdakı kimidir:

1. Ibtidai təhsil (I-IV sinif)
2. Umumi orta təhsil (V-IX sinif)
3. Tam orta təhsil (X-XI sinif)

Hər bir mərhələ şəxsin biliyinin artması və dərketmə bacarıqlarının inkşafına xidmət edir. Bu mərhələlər ardıcıllıqla qurulub və şəxsin sosial adaptasiyasını da əhatə edir.

Təhsil alanların hüquq və vəzifələri

Qanunda təhsil alanların hüquqları kimi keyfiyyətli təhsil alma, pulsuz dövlət təhsili imkanlarından yararlanma, tədris prosesində aktiv şəkil alınma, qiymətləndirmələrdə obyektiv yanaşma, söz, fikir və vicdan azadlığı kimi prinsipial məqamlar qeyd olunub. Vəzifələr olaraq tədris rejiminə riayət, məktəbin daxili intizam qaydalarına əməl, əxlaqi normalara sadiqlik kimi tələblər qoyulur.

Müəllim və təhsil verən şəxslərin statusu

Qanun tərəfindən müəllimlərin sosiomədəni statusu hörmət və cəmiyyət dərəcəsində qiymətləndirilməklə yanaşı, peşkarlıq bacarıqlarını artırmaq üçün ixtisasartırma, sertifikatlaşdırma proqramlarına da şərait yaradır. Onların tədris metodikasını seçmə, fərdi yanaşma prinsipini qoruma və s. hüquqları var.

Valideyn və qanuni nümayəndələrin rolu

Valideynlərə şəxsin təhsil prosesinə cəlb edilməsi, təhsil alanla əlaqənin qorunması, sosial tərbiyə üzərindən nəzarət, eyni zamanda əməkdaşlıq üçün imkan yaradılır. Qanun valideynlərin məktəblə əlaqələrini sistemli və funksional edərək təhsil-tərbiyə prosesini gücləndirir.

Təhsil siyasətində innovativ istiqamətlər

Qanunda STEM təhsili, rəqəmsal bacarıqlar, distant təhsil, inklüziv təhsil kimi yeni yanaşma modelləri təsbit olunub. Bu da üçüncü minilliyin təhsil tələblərinə cavab verən sistemin formalaşmasına təkan verir.

Qanunun tətbiqi və perspektiv baxışlar

Ümumi təhsil haqqında Qanunun tətbiqi üçün aidiyyəti nazirliklər, icra strukturları və təhsil idarələri içraci qurumlar kimi fəaliyyət göstərir. Perspektivdə bu qanunla təhsil islahatlarının daha da dərinləşməsi, keyfiyyət indikatorlarının yaradılması, beynəlxalq təhsil səviyyəsində rekabetə dayanıqlı təhsil sisteminin qurulması hədəflənir.

Ümumi təhsil haqqında Qanun Azərbaycanda təhsilin davamlı inkşafı, ədalətli imkanlar, əhatələyici yanaşma və qloballaşan dünya şəraitində müasir şəxsin formalaşması üçün əsas mexanizmlərdən biridir. Bu qanun sadəcə normativ akt deyildir, o, cəmiyyətin və dövlətin gələcəyini formalaşdıran bir istiqamətdir. Hər bir valideyn, təhsil alan, müəllim və idarəedici bu qanunun prinsiplərini yaxşı anlasa, Azərbaycanda təhsil daha da keyfiyyətli olacaq.

Ən Çox Verilən Suallar